GAC, czyli właściwości i zastosowanie owocu z rodziny dyniowatych

Aktualizacja: 28 stycznia, 2025

Owoc GAC – czyli Momordica cochinchinensis to tropikalna roślina, której naturalnym środowiskiem są obszary Południowej Azji – Wietnam, Chiny, Tajlandia. Zbiory owoców trwają od jesieni do zimy, kiedy ich skórka przybiera kolor od ciemno-pomarańczowego po czerwony. Najbardziej wartościowa jest czerwona warstwa otaczająca nasiona. Ze względu na swój intensywny czerwony kolor wykorzystywana jest do nadania apetycznej barwy w tradycyjnej wietnamskiej potrawie Xoi Gac. 

Owoc GAC – budowa

Momordica cochinchinensis  składa się z następujących części:

• czarne nasionko otoczone czerwoną, oleistą otoczką;
• mezokarp – gąbczasta, środkowa część owocni, pomarańczowy miąższ;
• pomarańczowo-czerwona skórka z wypustkami.

GAC – właściwości

Owoc GAC bogaty jest przede wszystkim w beta-karoten oraz likopen nadające mu barwę. Barwniki karotenoidowe znane są ze swoich licznych właściwości, w tym neutralizacji wolnych rodników (szczególnie wysoką aktywność wykazuje likopen). Choć wolne rodniki są elementem naturalnego metabolizmu komórkowego, niedostateczna neutralizacja sprzyja ich aktywności indukującej m.in. zmiany w DNA, co w konsekwencji może przyczyniać się do rozwoju chorób, w tym nowotworowych. Co ciekawe znanych jest wiele owoców i warzyw bogatych w beta-karoten, jednak nieliczne mogą poszczycić się wysoką zawartością likopenu. Tym bardziej zaskakuje fakt, że Momordica cochinchinensis stanowi tak bogate jego źródło.

Likopen oprócz neutralizacji wolnych rodników aktywuje proces apoptozy (śmierci komórki), kiedy jest to pożądane, np. w przypadku niektórych komórek nowotworowych.

Oprócz wspomnianych wyżej komponentów, otoczka GAC bogata jest w kwasy tłuszczowe, w tym znane ze swoich właściwości obniżających stężenie cholesterolu frakcji LDL – kwasy oleinowy i linolenowy.

GAC – zastosowanie

Ze względu na wysoką zawartość beta-karotenu będącym prowitaminą A, tradycyjne Xoi Gac można wykorzystać jako suplement dla osób z niedoborem witaminy A. Jak wykazali w badaniu Voung i in., spożycie tej potrawy znacząco zwiększyło stężenie w osoczu pożądanego związku u badanych dzieci.

Ze względu na wysoką zawartość karotenoidów, ale być może również innych komponentów, mają potencjał przeciwnowotworowy. W jednym z badań wykazano efekt apoptotyczny w stosunku do komórek nowotworowych MCF-7 (komórki raka piersi).

Kolejną budującą przesłanką jest wysoka efektywność ekstraktu z nasion Momordica cochinchinensis w leczeniu wrzodów żołądka, wykazana w badaniach na szczurach. Nie jest to jednoznaczne z wywołaniem identycznego efektu u ludzi, ponieważ choroba wrzodowa u szczurów indukowana była kwasem octowym (w przypadku ludzi najczęściej powodowana jest ona H. Pyroli). Daje jednak nadzieję na wykorzystanie tego owocu we wspomaganiu leczenia.

Niestety – wartościowe związki zawarte zarówno w miąższu owocu, jak i warstwie otaczającej nasiona, są bardzo wrażliwe na działanie promieni słonecznych, tlenu i wysokich temperatur. W sprzedaży dostępne są puder GAC, mrożona pulpa z miąższu oraz ekstrahowane oleje (w zagranicznych sklepach internetowych). Jak nietrudno się domyślić, np. proszek GAC będzie zawierał najwięcej wartości odżywczych, jeżeli powstanie metodą suszenia na zimno. Tłoczony z owoców olej jest niesłychanie bogatym źródłem karotenoidów, także dostępnych w sprzedaży. Aby czerpać z produktów jak najwięcej, powinny być przechowywane we właściwych warunkach. Puder GAC najlepiej przechowywać w opakowaniach próżniowych, w pomieszczeniach bez dostępu światła, w temperaturze 5–25 stopni Celsjusza. Olej tłoczony z GAC także należy chronić przed światłem i nie narażać go na działanie wysokich temperatur. Wiele w tej kwestii  zależy od producenta.

Dbając o właściwą jakość produktów powstałych z owocu, jak twierdzą badacze, w przyszłości Momordica cochinchinensis może stać się najlepszym źródłem karotenoidów i znaleźć zastosowanie w medycynie na szeroką skalę.