Flora bakteryjna – objawy zaburzenia, badania i jej odbudowa

Mikroflora jelitowa zmieniała się wraz z ewolucją człowieka od milionów lat. Dziś symbioza ta jest zakłócana przez zmiany w stylu życia i środowiska, w którym żyjemy. Jak objawia się zaburzenie mikroflory bakteryjnej, do czego może ono prowadzić i czy możemy temu przeciwdziałać?
Flora bakteryjna
Przewód pokarmowy w ludzkim ciele może osiągnąć długość 8–9 metrów. Często nie zdajemy sobie sprawy, iż żyją w nim miliony bakterii, poczynając od jamy ustnej aż po końcowe odcinki jelita grubego. Drobnoustroje zasiedlają skórę, błony śluzowe dróg oddechowych i przewodu pokarmowego. Ich ilość i zróżnicowanie zmienia się w ciągu całego życia – skład flory zależy od wieku, stosowanej diety, przyjmowanych antybiotyków, perystaltyki jelit oraz wytwarzanych przez bakterie metabolitów.
Pierwsza kolonizacja drobnoustrojami zachodzi w momencie porodu. Gatunek bakterii, które noworodek nabywa od matki zależy od rodzaju porodu. W przypadku porodu naturalnego, przewód pokarmowy zasiedlają bakterie z rodzaju Lactobacillus i Prevotella, które pochodzą z pochwy matki. U dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie, flora bakteryjna obejmuje bakterie z rodzaju Staphylococcus, Corynobacterium i Propionibacterium.
Skład mikroflory dziecka zależny jest też od sposobu karmienia. Karmienie piersią zapewnia bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobakterium, podczas gdy u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym mikroflora jelitowa jest podobna do mikroflory występującej u osób dorosłych [1].
Korzyściami rozwoju mikroflory jelitowej jest zasiedlanie miejsc bytowania, uniemożliwiające pojawienie się w nich bakterii patogennych; konkurencja o substancje odżywcze czy produkcja substancji o właściwościach antybakteryjnych.
Bakterie jelitowe pełnią funkcje:
- odpornościowe,
- fermentują niestrawioną żywność (błonnik),
- produkują witaminę K2, witaminy z grupy B. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA),
- wpływają na produkcję hormonów i neuroprzekaźników.
Najnowsze badania wskazują, iż flora jelitowa ma zdolność regulowania magazynowania energii, a więc może określać skłonność do otyłości [2].
Zaburzona flora bakteryjna jelit – objawy
Kiedy dochodzi do dysbiozy (zaburzenie flory jelitowej wskutek zmian w składzie gatunkowym bakterii jelitowych ), następuje wzrost ilości patogennych bakterii jelitowych, przez co bariera ochronna przewodu pokarmowego ulega osłabieniu. Organizm staje się wtedy bardziej podatny na zakażenia wirusowe, bakteryjne i grzybicze.
Występowanie niektórych gatunków bakterii może predysponować do rozwinięcia chorób takich jak nieswoiste zapalenia jelit, nowotwory, alergie czy otyłość [3] [4] [5].
Zaburzona odpowiedź immunologiczna na antygeny jelitowe może skutkować wystąpieniem chorób zapalnych jelit (IBD – inflammatory bowel disease) takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna i Wrzodziejące Zapalenie Jelita Grubego (WZJG), których jedną z przyczyn jest brak tolerancji na bakterie komensalne. Choroby te objawiają się bólami brzucha, utratą masy ciała i zmianami konsystencji stolca.
Dysbioza występuje także w przypadku IBS (Zespół Jelita Nadwrażliwego). Objawia się wzdęciami, bólami brzucha i zaburzeniami wypróżniania się. Dochodzi do zaburzenia osi mózgowo-jelitowej, dlatego może pojawić się depresja oraz zaburzenia lękowe.
Czynnikami ryzyka zaburzenia mikroflory jelitowej są:
- płeć (kobiety),
- wiek (osoby w młodszym wieku),
- nieprawidłowa dieta bogata w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego i cukry proste,
- przyjmowane leki: antybiotyki, leki przeciwbólowe, leki hamujące wydzielanie kwasu solnego w żołądku,
- infekcje,
- stres,
- palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu.
Objawami mogącymi sugerować uszkodzenie bariery jelitowej są:
- mało specyficzne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, objawiające się biegunkami, wymiotami, dyspepsją, zgagą oraz biegunkami,
- częste występowanie infekcji,
- alergie, choroby autoimmunologiczne,
- zły nastrój, zmęczenie, stany lękowe [6].
Badanie mikroflory jelitowej
Badanie mikroflory jelitowej może być dodatkowym elementem diagnostycznym w niektórych chorobach czy dolegliwościach. Powinno być wzięte pod uwagę u osób z podejrzeniem Zespołu Nadwrażliwego Jelita, chorób alergicznych, u których występują częste infekcje oraz zaburzenia z przewodu pokarmowego objawiające się biegunkami, wzdęciami czy zaparciami [7].
Obecnie wiele firm oferuje badanie mikroflory jelitowej. Opiera się ono na jakościowej i ilościowej ocenie bakterii wskaźnikowych i grzybów występujących w jelicie. Za pomocą testów można określić występowanie i stopień dysbiozy organizmu.
Badanie jest wykonywane z kału oraz moczu pacjenta. Określa się pH kału i jego właściwości, w tym konsystencję. W próbce moczu bada się zawartość kwasów organicznych, które powstają w wyniku rozkładania substancji przez bakterie jelitowe.
Badanie może dostarczyć informacji na temat obecności bakterii jelitowych tlenowych i beztlenowych, w tym bakterii chorobotwórczych, grzybów drożdżopodobnych (np. z rodzaju Candida) czy grzybów pleśniowych. Może być poszerzone o ocenę śluzówki jelita oraz jego wydajność trawienną.
Flora bakteryjna jelit – odbudowa
Dieta jest ważnym elementem prawidłowego funkcjonowania flory bakteryjnej. Powinna być bogata w błonnik pokarmowy, warzywa i owoce, fermentowane produkty mleczne takie jak kefiry, maślanki i jogurty zawierające szczepy probiotyczne, kiszoną kapustę i ogórki. Jednocześnie powinno się unikać produktów wysoko przetworzonych i sztucznych słodzików.
Spożywanie błonnika rozpuszczalnego i nierozpuszczalnego wpływa na różnorodność gatunków flory jelitowej. Błonnik nierozpuszczalny znajduje się w warzywach, owocach, produktach pełnoziarnistych, roślinach strączkowych, orzechach i nasionach. Błonnik rozpuszczalny znajdziemy w czosnku, cebuli, karczochach, szparagach (inulina), gruszkach, jabłkach, śliwkach pomarańczach (pektyny).
Kolejnym elementem diety są polifenole, które sprzyjają wzrostowi i różnorodności zdrowego mikrobiomu. Ich źródłem są: warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste, orzechy, fasola, nasiona; zioła i przyprawy: czosnek, kurkuma, imbir, cynamon, oregano, rozmaryn, a także herbata, kawa, gorzka czekolada, czerwone wino i oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia [8] .
Po pewnym czasie od zaprzestania antybiotykoterapii, mikroflora powraca do stanu sprzed farmakoterapii [9], jednakże przyjmowanie probiotyków przyspiesza i wspomaga ten proces.
Odbudowa flory bakteryjnej poprzez stosowanie probiotyków ma działanie terapeutyczne oraz profilaktyczne w chorobach infekcyjnych, zapalnych oraz nowotworowych przewodu pokarmowego [10].
Prawidłowa flora bakteryjna jest kluczowa w funkcjonowaniu całego organizmu, a w szczególności przewodu pokarmowego. Stosowanie antybiotyków, diety ubogie w węglowodany (błonnik) dostępne dla mikroflory, poród przez cesarskie cięcie mają głęboki wpływ na mikroflorę jelit. Flora bakteryjna może być zaburzona w chorobach takich jak IBD (Zespół Jelita Wrażliwego) czy WZJG (Wrzodziejące Zapalenie Jelita Grubego) objawiając się występującymi wzdęciami, biegunkami, złym samopoczuciem. Dieta bogata w błonnik pokarmowy, polifenole, fermentowane produkty mleczne i probiotyki może wpływać korzystnie na odbudowę mikroflory.
Literatura:
[1] Dzierżanowska Danuta, “Mikroflora fizjologiczna człowieka,” Opieka Paliatywna nad Dziećmi, 2009.
[2] O. Krakowiak and R. Nowak, “Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka – znaczenie, rozwój, modyfikacje,” Postępy Fitoter., vol. 3, 2015.
[3] S. E. McGarr, J. M. Ridlon, and P. B. Hylemon, “Diet, anaerobic bacterial metabolism, and colon cancer: a review of the literature.,” J. Clin. Gastroenterol., vol. 39, no. 2, pp. 98–109, Feb. 2005.
[4] R. E. Ley, P. J. Turnbaugh, S. Klein, and J. I. Gordon, “Microbial ecology: Human gut microbes associated with obesity,” Nature, vol. 444, no. 7122, pp. 1022–1023, Dec. 2006.
[5] D. N. Frank, A. L. St Amand, R. A. Feldman, E. C. Boedeker, N. Harpaz, and N. R. Pace, “Molecular-phylogenetic characterization of microbial community imbalances in human inflammatory bowel diseases.,” Proc. Natl. Acad. Sci. U. S. A., vol. 104, no. 34, pp. 13780–5, Aug. 2007.
[6] K. E. Fujimura, N. A. Slusher, M. D. Cabana, and S. V Lynch, “Role of the gut microbiota in defining human health.,” Expert Rev. Anti. Infect. Ther., vol. 8, no. 4, pp. 435–54, Apr. 2010.
[7] Sun Jun and Chang Eugene, “Exploring gut microbes in human health and disease: Pushing the envelope,” Genes Dis., vol. 1, no. 2, pp. 132–139, Dec. 2014.
[8] M. Derrien and P. Veiga, “Rethinking Diet to Aid Human–Microbe Symbiosis,” Trends Microbiol., vol. 25, no. 2, pp. 100–112, Feb. 2017.
[9] Nowak Adriana, “Zespół mikroorganizmów jelitowych – czy wiemy, jaki powinien być?,” Stand. Med., vol. 6, pp. 120–127, 2009.
[10] I. Wollowski, G. Rechkemmer, and B. L. Pool-Zobel, “Protective role of probiotics and prebiotics in colon cancer.,” Am. J. Clin. Nutr., vol. 73, no. 2 Suppl, p. 451S–455S, Feb. 2001.
„Odporność pochodzi z brzucha”, choć to brzmiące nieco jak slogan reklamowy hasło jest zbytnim uproszczeniem, kryje w sobie wiele prawdy. Faktycznie, znacząca część naszego układu odpornościowego zlokalizowana jest w obrębie jelita cienkiego. Jaki wpływ na funkcje immunologiczne ma stan jelit? Co szkodzi jelitom, a tym samym pogarsza odporność oraz jak temu zapobiec? czytaj więcej
Mikroflora jelitowa, czyli ogół szczepów bakterii i grzybów zamieszkujących nasz organizm jest zapomnianym i niedocenianym organem, którego rolę w funkcjonowaniu organizmu dopiero odkrywamy. Warto więc zapoznać się z najważniejszymi faktami dotyczącymi mikrobioty i poznać bliżej lokatorów naszych jelit. czytaj więcej
Opinie
Napisz swoją opinię
wyłącz pisanie odpowiedziTwoja opinia jest ważna. Zarówno dla nas jak i innych osób korzystających z naszego serwisu.
Już za 20zł ! Tabela zamienników GRATIS !
moja córeczka ciągle choruje i w końcu pediatra mi poradziła, żebym jej zaczeła podawać kropelki z bakteriami kwasu mlekowego, żeby poprzez poprawę flory jelitowej wzmacniać odporność
ja też wzmacniam odporność moich bliźniaków kropelkami z bakteriami kwasu mlekowego. To chyba najlepszy sposób zadbania o florę jelitową po cesarce
to już chyba dość powszechna wiedza jest, że odporność bierze się z dobrze zrównoważonej flory jelitowej. Dlatego po każdej terapii antybiotykowej moje dziecko jeszcze przez kilka kolejnych tygodni dostaje probiotyki, żeby uzupełniać dobre bakterie we florze jelitowej