Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – objawy, dieta, przepisy. Jak wyleczyć WZJG?

Aktualizacja: 15 maja, 2024

Gdy wystąpią niespecyficzne, niepokojące nas objawy ze strony przewodu pokarmowego, a lekarz badaniem endoskopowym i histopatologicznym potwierdzi diagnozę, można wówczas mówić o wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Z uwagi na przewlekły charakter colitis ulcerosa całkowite wyleczenie jest niemalże niemożliwe. Choć etiologii jednoznacznie nie wyjaśniono, po dziś dzień dużą rolę powstawania stanów zapalnych przypisuje się niewłaściwej reakcji immunologicznej [4].

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) wedle definicji jest rozlanym procesem zapalnym błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy. Choć przyczyny choroby nie zostały do końca poznane, sugeruje się, iż występowanie colitis ulcerosa jest wynikiem współdziałania czynników immunologicznych, genetycznych i środowiskowych. Choroba ta ma charakter przewlekły i przebiega najczęściej w postaci ostrych rzutów przerywanych okresami remisji.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – objawy

Pierwszym charakterystycznym symptomem colitis ulcerosa jest biegunka z domieszką śluzu i krwi w kale. U chorych często obserwuje się nawracające bóle brzucha, utratę masy ciała, uczucie ogólnego osłabienia, gorączkę i obrzęki. W badaniach laboratoryjnych niejednokrotnie wykrywana jest niedokrwistość. Ciężka postać choroby manifestuje się krwistymi biegunkami, których ilość dochodzi nieraz do 20 na dobę. Ponadto u pacjentów mogą wystąpić nie tylko objawy powikłań jelitowych, lecz również objawy pozajelitowe (zapalenie stawów, osteopenia i osteoporoza, rumień guzowaty, stwardniające zapalenie dróg żółciowych, powikłania naczyniowe).

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – leczenie

Nadrzędnym celem leczenia nieswoistych chorób zapalnych jelit jest poprawa jakości życia ludzi poprzez łagodzenie uporczywych dolegliwości, zapobieganie rozwojowi niebezpiecznych dla zdrowia powikłań oraz utrzymanie właściwego stanu odżywienia [4]. Postępowanie terapeutyczne uzależnione jest od stopnia nasilenia choroby, występujących objawów oraz stanu zdrowia pacjenta. Do leków pierwszego rzutu należą preparaty kwasu 5-aminosalicylowego (5-ASA) oraz glikokortykosteroidy (GKS). Kiedy sterydoterapia zawodzi, wdraża się leki działające na układ immunologiczny tzw. immunosupresyjne (azatiopryna, merkaptopuryna).W przypadku pacjentów, u których leczenie farmakologiczne nie przynosi spodziewanych rezultatów, należy rozważyć leczenie operacyjne (kolektomia) [1, 5].

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – leczenie naturalne

Współcześnie zauważa się wzrost zainteresowania alternatywnymi metodami leczenia, których celem jest wykorzystanie nutraceutyków, czyli naturalnych składników żywności bądź stosowanie diet eliminacyjnych. Zaobserwowano pozytywny udział w hamowaniu reakcji zapalnej w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit oraz działanie immunomodulujące wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, szczególnie z rodziny omega-3, dlatego zasadne staje się włączenie ich do dietoterapii poprzez podaż omega-6/omega-3 w stosunku 2:1 [4]. Na uwagę zasługują również oparte na naturalnych surowcach roślinnych metody leczenia, które po konsultacji z lekarzem można włączyć w praktykę. W podręcznikach do ziołolecznictwa można spotkać przepisy na mieszanki ziołowe, które znalazły zastosowanie w łagodzeniu uporczywych dolegliwości jelitowych, a jeden z nich zamieszczono poniżej.

Składniki:

• korzeń arcydzięgla 50 g
• korzeń prawoślazu 50g
• korzeń kozłka 50 g
• liść podbiału 50 g
• kwiat lawendy 50 g
• porost islandzki 50 g
• kora kruszyny 50 g
• kłącze perzu 50 g
• kwiatostan głogu 50 g

Stosowanie:

Pić trzy razy dziennie po szklance, 20 minut przed posiłkiem [2].

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – dieta

Postępowanie dietetyczne wraz z farmakoterapią stanowi zasadniczy element leczenia pacjentów cierpiących na nieswoiste choroby zapalne jelit. Z uwagi na częsty problem niedożywienia u hospitalizowanych pacjentów, podstawą interwencji żywieniowej wraz z włączeniem odpowiedniej suplementacji powinno być przeprowadzenie wnikliwej oceny stanu odżywienia. W okresie wyciszenia objawów chorobowych dieta powinna być bogatoenergetyczna, o obniżonej zawartości tłuszczu, a zwiększonej zawartości białka, celem uzupełnienia niedoborów pokarmowych.

Co pomaga a co szkodzi, czyli kilka praktycznych rad dla osób cierpiących na WZJG.

• Zadbaj o różnorodność posiłków. Spożywaj je regularnie o stałych porach, przy czym zalecana ilość wynosi 5–6 niewielkich objętościowo posiłków, przygotowanych z uwzględnieniem odpowiednich technik kulinarnych (gotowanie na parze, przecieranie, miksowanie,  pieczenie w folii aluminiowej bądź pergaminie, dodawanie do potraw tłuszczu po ich przyrządzeniu).
• Uwzględnij produkty bogate w pełnowartościowe białko: chude mięso, ryby, jaja, przetwory mleczne. Z uwagi na częste występowanie niedożywienia u chorych, dieta powinna dostarczać 1,2–3 g/kg tego składnika.
• Węglowodany powinny dostarczać 63–66% całodziennej porcji energii w postaci białego pieczywa, drobnych kasz, makaronów i ziemniaków [3].
• Zwracaj uwagę na jakość spożywanych tłuszczów, zmniejszając udział form nasyconych. W zamian za to wybieraj te, które są bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe, w szczególności wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3. Wedle doniesień literaturowych zwiększenie w diecie tłustych ryb morskich takich jak: łosoś bałtycki, śledź, halibut może mieć modulujący wpływ na podtrzymanie remisji [5].
• Unikaj pokarmów, które sprzyjają wystąpieniu wzdęć i gazów (czosnek, cebula, suche nasiona roślin strączkowych, kalafior, świeże ogórki, kapusta, napoje gazowane).
• Ogranicz owoce, które zawierają drobne pestki (maliny, porzeczki, jagody, jeżyny, truskawki, agrest, kiwi), bowiem mogą one drażnić śluzówkę jelita i przyczyniać się do nasilenia dolegliwości bólowych.
• Źródło błonnika powinny stanowić młode, delikatne warzywa i dojrzałe owoce podawane w postaci musów, puree, przecierów, soków czy nektarów.
• Zrezygnuj z produktów wysoko przetworzonych, nadmiernej ilości słodyczy, słonych przekąsek oraz produktów typu instant i fast food.
• Nie zapomnij o nawodnieniu organizmu, wypijając co najmniej 1,5 litra płynów dziennie. W przypadku częstych biegunek należy zwiększyć ilość wypijanych płynów, by zapobiec odwodnieniu.
• Z uwagi na częste niedobory kwasu foliowego i witaminy B12 będące skutkiem leczenia sulfasalazyną (5-ASA) rozpocznij suplementację kwasem foliowym.
• Obserwuj reakcje swojego organizmu na poszczególne produkty. Tylko i wyłącznie w przypadku nasilenia objawów wyeliminuj pokarmy źle tolerowane. Pamiętaj jednak, iż każda dieta eliminacyjna może prowadzić do niedoborów i w tej sytuacji zasadna zdaje się być odpowiednio dobrana suplementacja.
• W ostrych stadiach choroby rozważ leczenie żywieniowe drogą dojelitową, zaś w sytuacjach, kiedy nie można zastosować żywienia enteralnego (nudności, wymioty; ostre rozdęcie okrężnicy; powikłania pozajelitowe; okres okołooperacyjny) należy rozpocząć żywienie pozajelitowe.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przepisy

Sztuka kulinarna u osób zmagającym się z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego powinna opierać się na doborze takich produktów, które nie będą nasilały dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Należy mieć na względzie fakt, iż tolerancja poszczególnych grup pokarmów jest sprawą indywidualną i winna być dostosowana osobno dla każdego pacjenta. Śniadanie zwykło bywać nazwane podstawowym posiłkiem dnia, a jedną z propozycji porannego posiłku zamieszczono poniżej.

Z racji częstych niedoborów wapnia u chorych omlet można spożywać ze szklanką mlecznych napojów fermentowanych lub wzbogaconym w wapń i składniki mineralne mlekiem roślinnym.

Nieswoiste choroby zapalne jelit, w tym wrzodziejące zapalenie jelita grubego nadal pozostają istotnym problemem, z którym zmaga się współczesna medycyna. Wczesne rozpoznanie choroby, wdrożenie intensywnej farmakoterapii połączonej z indywidualną dla każdego pacjenta zbilansowaną dietą niewątpliwie przyczynia się do poprawy jakości życia poprzez łagodzenie uciążliwych dolegliwości oraz zapobieganie ostrym nawrotom choroby.