Dieta niskopurynowa – zasady, produkty, wskazania oraz przepisy

Aktualizacja: 20 maja, 2024

Sposób odżywiania to bardzo często zarówno czynnik indukujący schorzenie, jak i jeden ze środków leczniczych. Dna moczanowa to choroba z pojawiającymi się okresowo  bolesnymi atakami. Współczesna medycyna jest w stanie poradzić sobie z nimi przy użyciu odpowiednich środków leczniczych, jednak na nic się one zdadzą bez zastosowania właściwej diety, w tym przypadku – diety niskopurynowej.

Puryny – czym są?

Puryny to związki cykliczne zawierające w swojej budowie azot (adenina, guanina, hipoksantyna). Na bieżąco powstają w naszym organizmie i wykorzystywane są m.in. do produkcji DNA i związków energetycznych. Wraz z pokarmem również przyjmujemy pewną dawkę puryn (choć nie są one wykorzystywane w żaden sposób przez organizm, a jedynie metabolizowane i wydalane). Puryny ulegają przemianie do kwasu moczowego i są wydalane wraz z moczem. W pewnych okolicznościach, np. w niektórych zaburzeniach genetycznych, powstaje ich w organizmie zbyt wiele, co prowadzi do nadmiernego wzrostu poziomu kwasu moczowego we krwi (w wyniku ich przemiany). Stan ten nazywamy hiperurykemią. Osobom dotkniętym tym problemem zaleca się ograniczenie spożycia produktów bogatych w puryny.

Dieta niskopurynowa – zasady

Zasada I – unikaj tego, co przeciwwskazane

Głównym założeniem tej diety jest ograniczenie produktów bogatych w związki purynowe.  Do takowych należą przede wszystkim mięsa, ryby i rośliny strączkowe. Skomponowanie zbilansowanej diety z całkowitym ich wykluczeniem jest bardzo trudne, dlatego też istnieje przyzwolenie na ich stosowanie, lecz z umiarem (maksymalnie 50 g mięsa dziennie). Zgodnie z wytycznymi można natomiast spożywać do woli większość warzyw, owoców, produktów zbożowych – kasz, ryżu, makaronów, orzechów, produktów mlecznych, jaj.

Zasada II

Zrezygnuj z alkoholu – utrudnia on wydalanie kwasu moczowego z organizmu, a przecież zależy nam na jak najefektywniejszym przebiegu tego procesu.

Zasada III

Wypijaj ok. 2 litrów płynów dziennie. Podstawę stanowić powinny woda i soki warzywne.

Zasada IV

Spożywaj posiłki regularnie, co ok. 4 godziny. W nocy organizm wykazuje tendencję do zatrzymywania kwasu moczowego w organizmie, ważne jest zatem, aby ostatni posiłek miał miejsce ok. 3 godziny przed snem.

Zasada V

Ogranicz smażenie, zamiast tego wybieraj inne metody obróbki termicznej – gotowanie, duszenie, pieczenie, szczególnie jeżeli chodzi o mięso.

Zasada VI

Zmniejsz podaż tłuszczu w diecie – utrudnia wydalanie moczanów z organizmu. Nie oznacza to całkowitej jego eliminacji, a jedynie przyjmowanie odpowiednich porcji. Dla diety o kaloryczności 2000 kcal będzie to około 55 g tłuszczu.

Zasada VII

Nie przejadaj się. Ta zasada powinna przyświecać każdemu z nas, jednak staje się wyjątkowo ważna, kiedy pojawiają się zaburzenia metaboliczne, zwłaszcza jeśli towarzyszy im nadwaga.

Dieta niskopurynowa – dla kogo?

Dieta nikopurynowa dedykowana jest przede wszystkim osobom cierpiącym na dnę moczanową. To schorzenie, zwane niegdyś „chorobą królów”, charakteryzuje się nadmierną produkcją i rozpadem puryn w organizmie, czego konsekwencją jest nadmiar kwasu moczowego we krwi. Stan taki prowadzi do odkładania się w stawach kryształków moczanu sodu, w następstwie czego dochodzi do ich uszkodzenia. Aby zapobiec rozwojowi choroby stosuje się leki zwiększające wydalanie kwasu moczowego z organizmu, ale również ogranicza się podaż puryn wraz z pokarmem. Produkty spożywcze cechują się niską, średnią lub wysoką zawartością związków purynowych.

Puryny w produktach

Produkty bogate w związki purynowe:

• wędzone ryby,
• ryby: dorsz, makrela, karp, łosoś, pstrąg, sandacz, sola, szczupak, śledź, krewetki,
• suszone morele,
• soja,
• mięso: cielęcina, jagnięcina, wołowina, wieprzowina, dziczyzna, drób,
• grzyby,
• podroby (wątróbka, nerki, móżdżek),
• galarety i wywary mięsne,
• warzywa: szparagi, brukselka, brokuły, groszek zielony, kalafior, kukurydza, szpinak, papryka, por,
• konserwy,
• mak,
• drożdże piwne,
• alkohol: piwo, wódka,
• musztarda,

Powyższe produkty powinny zostać wyeliminowane z codziennego jadłospisu osób na diecie niskopurynowej.

Produkty o średniej zawartości związków purynowych (należy spożywać je z umiarem – mięso najlepiej ograniczyć do 50 g dziennie):

• mięso, wędliny i ryby – flądra, lin, wołowina mostek, parówki,” Frankfurterki”,
• warzywa – dynia, zielona fasolka szparagowa, jarmuż, czerwona kapusta, kapusta włoska,
• suche nasiona roślin strączkowych – fasola biała, groch soczewica,
• owoce – banan, melon.

Produkty o niskiej zawartości puryn:

• mleko i produkty mleczne,
• jaja,
• warzywa (oprócz wyżej wymienionych),
• owoce,
• tłuszcze i oleje,
• ziarna słonecznika, orzechy włoskie, orzechy ziemne,
• produkty zbożowe – kasze, ryż, pieczywo.

Pomimo narzuconych restrykcji dietetycznym można stworzyć kolorowy, różnorodny i smaczny jadłospis.

Dieta niskopurynowa – przepisy

Oto kilka pomysłów na odżywcze posiłki zgodne z zasadami diety niskopurynowej:

Jaglanka to świetny pomysł na śniadanie. Nie dość, że obfituje w witaminy i minerały – tiaminę, ryboflawinę, niacynę, magnez i potas, to w dodatku jest niezwykle smaczna.

Gołąbki to świetny sposób na potrawę, która będzie zawierała dodatek mięsa, ale nie będzie ono dominującym składnikiem. Podobną zaletą cechuje się risotto, wszelkie zapiekanki z niewielkim dodatkiem mięsa mielonego na bazie kasz czy makaronów.

To proste danie, sycące choć bez dodatku mięsa. Źródło białka w tym przypadku stanowi ser twarogowy.

Nadrzędnym celem stosowania diety niskopurynowej w większości przypadków jest ocalenie stawów przez groźnymi konsekwencjami dny moczanowej. Na początku zmiana sposobu żywienia może wydać się trudna. Mimo to gra jest warta świeczki, dlatego że toczy się o zdrowie, a codzienny jadłospis wbrew pozorom wcale nie musi być monotonny i niesmaczny.