Dieta ketogeniczna w leczeniu padaczki – wskazania i zasady

Dieta ketogeniczna to taki sposób żywienia, który doprowadza do powstania w organizmie ciał ketonowych. Ciała ketonowe pojawiają się na skutek głodzenia lub odwrócenia proporcji podstawowych składników odżywczych – kiedy węglowodany przestają być głównym źródłem energii na korzyść tłuszczu. To nie glukoza pełni wtedy rolę głównego paliwa energetycznego, lecz wyżej wspomniane ciała ketonowe – kwas beta-hydroksymasłowy, acetooctan i aceton. Są to produkty metabolicznych przemian kwasów tłuszczowych. Osobom zdrowym taki sposób żywienia jest stanowczo odradzany – wiąże się z wieloma ubocznymi skutkami, jak osłabienie, odwodnienie, niedobory składników mineralnych czy zakwaszenie organizmu. W niektórych jednak przypadkach okazuje się być jedyną słuszną ścieżką.

 

Dieta ketogeniczna – padaczka    

Dieta ketogeniczna stosowana jest głównie w dwóch przypadkach. Pierwszym z nich jest wrodzone zaburzenie metaboliczne (np. niedobór transportera glukozy), które uniemożliwia właściwe wykorzystanie przez komórki glukozy. W takiej sytuacji organizm zmuszony jest czerpać energię z innego źródła – ciał ketonowych. Kolejnym jest padaczka oporna na leki. Już w 1921 roku badania przeprowadzone przez dr Geylina wykazały ustanie napadów padaczkowych u 87% pacjentów będących na 20 dniowej głodówce. Odkryto, że nie tylko głodzenie, ale także dieta uboga w węglowodany i obfitująca w tłuszcze przynosi podobne rezultaty. Napady padaczkowe to problem istotny społecznie. Na całym świecie dotyczy około 50 mln osób.

Dieta ketogeniczna w padaczce – wskazania    

Dieta ta stosowana jest przede wszystkim u dzieci cierpiących na zespoły padaczkowe, u których leczenie farmakologiczne nie daje oczekiwanych efektów lub wywołuje uciążliwe skutki uboczne. Przedział wiekowy osób, u których ten sposób żywienia przynosi poprawę to pomiędzy 1 a 15 rokiem życia. U młodszych pacjentów może prowadzić do niebezpiecznie niskiego poziomu glukozy we krwi, u starszych z kolei nie udowodniono jednoznacznie korzystnych efektów. Z powodu dużej uciążliwości diety i niskich walorów smakowych dorośli rezygnują z kontynuowania diety wysokotłuszczowej. Rygorystyczne przestrzeganie narzuconych proporcji składników odżywczych jest szczególnie istotne. Już niewielkie odchylenia od ustalonego jadłospisu mogą skutkować wystąpieniem kolejnego napadu. Jeżeli omawiany sposób żywienia nie przyniesie poprawy po 3 miesiącach nie ma powodu, aby go kontynuować. Kiedy napady nie pojawiają się od co najmniej 2 lat – może być to również wskazanie do zaprzestania diety.

 

 Dieta ketogeniczna w padaczce – zasady 

Jak wspomniano wyżej podstawę diety stanowić powinny tłuszcze, spożywane w proporcji 3:1 w odniesieniu do węglowodanów lub białek (na 3 porcje tłuszczów 1 porcja składników nieketogennych, czyli białek lub węglowodanów). Zmiana sposobu żywienia u dziecka nie może nastąpić z dnia na dzień. Rozpoczyna się ona planową 2 dniową głodówką pod okiem lekarzy w szpitalu. Na kilka dni przed przyjęciem do szpitala dziecko powinno otrzymywać posiłki o już zmniejszonej ilości węglowodanów. W trakcie głodzenia kontrolowane są poziom glukozy we krwi oraz inne parametry. Wprowadzenie żywienia po tym okresie również odbywa się w kilku etapach. Rozpoczynając od dnia pierwszego, w którym dziecko otrzymać powinno 1/3 swojego zapotrzebowania energetycznego, co dobę zwiększać należy podaż kalorii o 1/3, tym samym pełne zapotrzebowanie zaspokajając dopiero 3 dnia. W trakcie stosowania diety konieczna jest stała kontrola poziomu ciał ketonowych w moczu, który jest dobrym miernikiem właściwego stosowania zaleceń.

Pojawiające się w postaci wymiotów i braku apetytu skutki uboczne powinny być niwelowane poprzez spożywanie posiłków regularnie i w niewielkich porcjach. Należy być bardzo ostrożnym i czujnym, aby wychwycić  pierwsze objawy toksycznego działania leków, których dawkę być może należało będzie obniżyć.

Dieta ketogeniczna jest bardzo trudna w realizacji i wymaga dużej determinacji ze strony pacjenta. Niesie ze sobą szereg dokuczliwych objawów, jak również nie zaspokaja w pełni zapotrzebowania na składniki mineralne, co rodzi potrzebę ich suplementacji. Uwzględnić należy przede wszystkim wapń, witaminę D3 i witaminy rozpuszczalne w wodzie.

Choć do tej pory nie znamy dokładnego mechanizmu oddziaływania ciał ketonowych na mózg w kontekście hamowania napadów drgawek, wiemy, że jest ono inne od tego związanego z zażywaniem leków. Przypuszcza się, że na kilka sposobów dieta ta hamuje nadmierną pobudliwość neuronów, która jest jedną z przyczyn zaburzeń. Pomimo to znajduje zastosowanie w wielu ośrodkach leczniczych i w większości przypadków przynosi oczekiwane rezultaty.