Cukrzyca typu 1 – wczesne objawy, skutki, leczenie. Poziom cukru we krwi

Słysząc „cukrzyca” najprawdopodobniej pierwsze co nam przychodzi na myśl to obraz starszej osoby z cukrzycą typu 2. Równie poważnym problemem jest cukrzyca typu 1, która może dotyczyć 10% chorych. Jakie objawy mogą świadczyć o postępującej chorobie i czym może skutkować niezdiagnozowana cukrzyca?

Cukrzyca stanowi coraz bardziej powszechny problem, zaraz obok otyłości i chorób układu krążenia. W grupie chorób określanych jako cukrzyca wyróżniamy wiele rodzajów (cukrzyca typu 1 i 2, LADA, MODY). Cechą charakterystyczną dla każdego rodzaju cukrzycy jest hiperglikemia. Problem ten może dotyczyć nawet 2 milionów Polaków z czego ok. 10% to chorzy z cukrzycą typu 1. Różne rodzaje cukrzycy charakteryzują się innym przebiegiem. Obraz chorego z cukrzycą typu 1 przedstawia najczęściej młodą, bardzo szczupła osobę, co stanowi znaczącą różnicę do nadwagi w starszym wieku typowej dla najbardziej rozpowszechnionej cukrzycy typu 2. Początek choroby obejmuje szereg łatwych do wychwycenia objawów, a wczesna diagnoza chroni przed dalszymi powikłaniami choroby. Koniecznie sprawdź, jakie objawy mogą świadczyć o rozwijającej się cukrzycy!

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1 (łac. diabetes mellitus typi 1), nazywana też powszechnie insulinozależną, stanowi przewlekłe schorzenie o podłożu autoimmunologicznym. U chorych z cukrzyca typu 1 organizm wytwarza przeciwciała, które niszczą komórki beta (B). Komórki te znajdują się w obrębie wysp trzustkowych (wysepki Langerhansa), a ich główną funkcją jest produkcja hormonu, którym jest insulina. Wraz z postępem choroby, ilość produkowanej insuliny jest coraz mniejsza, co może prowadzić do całkowitego braku tego hormonu. Stąd też określenie „insulinozależna”, albowiem insulina podawana do organizmu z zewnątrz stanowi najskuteczniejsza formę terapii, która pozostaje z chorym już do końca życia.

Brak insuliny w ustroju prowadzi do hiperglikemii. Aby dokładnie zrozumieć ten mechanizm, należy znać podstawowe funkcje pełnione przez insulinę. Hormon ten odpowiada w głównej mierze za metabolizm węglowodanów. Fizjologicznie, po spożytym posiłku, dochodzi do zwiększenia stężenia glukozy we krwi. Stan ten jest bodźcem do uwalniania insuliny, której główną rolą jest zwiększenie transportu glukozy z krwi do komórek. Brak hormonu uniemożliwia ten proces, dlatego nadmiar glukozy pozostaje we krwi i nie może zostać wykorzystany w obrębie komórki. Stan ten nazywamy hiperglikemią, która nieuregulowana może być przyczyną wielu powikłań zdrowotnych.

Wczesne objawy cukrzycy

Cukrzyca typu 1 dotyczy przede wszystkim osób młodych, a jej objawy mogą mieć miejsce w dzieciństwie. W grupie najbardziej charakterystycznych objawów cukrzycy typu 1 wymieniamy poliurię (częste oddawanie moczu), polidypsję (wzmożone pragnienie), osłabienie, senność, utratę masy ciała, zaburzenia widzenia i nudności. Poza objawami, które możemy bezpośrednio zaobserwować wymienić tutaj należy także glukozurię (pojawienie się glukozy w moczu) oraz ciała ketonowe, które powstają na skutek rozpadu tłuszczów, będące alternatywnym źródłem energii dla komórek. Stan ten prowadzi do kwasicy ketonowej i śpiączki ketonowej, która może stanowić bezpośrednie zagrożenie życia!

Poziom cukru we krwi

Praktycznym sposobem wykorzystywanym w diagnostyce cukrzycy jest sprawdzenie poziomu glukozy we krwi. Zaburzenia gospodarki węglowodanowej skutkują znacznymi wahaniami tego cukru, zwłaszcza po spożytym posiłku. W diagnostyce wykorzystuje się:

• glikemię przygodną, którą oznaczamy w próbce krwi pobranej od pacjenta o dowolnej porze dnia,
• glikemię na czczo, którą oznaczamy w próbce krwi pobranej od 8 do 14 godzin od ostatniego posiłku,
• glikemię w 120 min. doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT).

Tabela: Gawęcki J (red). Żywienie człowieka Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

Badania te pozwalają na wczesne wykrycie cukrzycy, a tym samym uchronienie przed powikłaniami wynikającymi z nieuregulowanej glikemii. Warto przeprowadzać je rutynowo, nawet, jeżeli w rodzinie nie występują przypadki cukrzycy.

Czy cukrzyca jest dziedziczna?

W przypadku cukrzycy typu 1 genetyka nie stanowi głównego czynnika, który może być przyczyną rozwinięcia choroby. Odziedziczyć możemy predyspozycję do cukrzycy, zaś sama choroba może ujawnić się na skutek działania pewnych czynników wyzwalających, takich jak np. infekcje. Co ciekawe, ryzyko rozwoju choroby u dzieci zależy też od występowania choroby u rodziców. Dzieci chorej matki i zdrowego ojca posiadają 2,5 % ryzyka rozwoju choroby, zaś w sytuacji odwrotnej ryzyko to wynosi już 5 %. Dzieci posiadające zarówno chorą matkę, jak i ojca posiadają aż 10–25 % ryzyka rozwoju choroby.

Skutki cukrzycy

Do rozwoju powikłań cukrzycy dochodzi na skutek utrzymującej się hiperglikemii, czyli zbyt dużego stężenia cukru we krwi.

Ogólnie grupę powikłań dzielimy na:

• miroangiopatie (wynikające z uszkodzenia małych naczyń krwionośnych). Na skutek podwyższonego poziomu glukozy we krwi dochodzi do zmian glikacji białek oraz zmian strukturalnych naczyń. Te zmiany mogą prowadzić do uszkodzenia światłoczułych komórek siatkówki (retinopatii), komórek kłębuszków nerkowych (nefropatii) oraz nerwów obwodowych (neuropatii). Chorzy borykają się z zaburzeniami widzenia i niewydolnością nerek. W przypadku neuropatii dochodzi do zaburzeń czucia, co w ostateczności może prowadzić do rozwoju stopy cukrzycowej; Zmiany te znacząco pogarszają jakość życia i często kończą się amputacją kończyny.
• makroangipatie (związane z uszkodzeniem dużych naczyń). Zaburzenia tego typu zwiększają znacząco ryzyko miażdżycy, której powikłaniem może być choroba niedokrwienna kończyn dolnych. Z powodu zwężenia tętnic wieńcowych dochodzi do rozwoju choroby wieńcowej, znacznie częściej występującej u chorych z cukrzycą. Dodatkowo, w grupie tej, należy też wymienić choroby naczyń mózgowych prowadzące do zaburzeń ukrwienia mózgu, a w rezultacie nawet udaru.  

Leczenie cukrzycy typu 1

Podstawą leczenia cukrzycy typu 1 jest insulinoterapia. Hormon, który nie może być wytworzony w naszym organizmie, zostaje dostarczony z zewnątrz i niestety musi być stosowany przez chorego do końca życia. Insulina wprowadzana jest za pomocą strzykawek, penów lub pomp insulinowych. W przypadku pompy stosuje się insulinę krótkodziałającą. Oprócz tego istnieją też analogi insuliny ludzkiej długodziałającej. Odpowiednie dobranie preparatu i czasu jego wstrzyknięcia pozwala naśladować utraconą funkcję wydzielniczą trzustki.

Cukrzyca typu 1 najczęściej rozpoznawana jest w młodym wieku i wiąże się z leczeniem, które musi być stosowane do końca życia. Pomimo utrudnień w postaci wstrzyknięć insuliny i ciągłej kontroli glikemii, do choroby można się przyzwyczaić, dzięki czemu po pewnym czasie nie utrudnia ona codziennego funkcjonowania. Rozwój technologii w postaci np. bardziej zaawansowanych pomp przynosi coraz lepsze rozwiązania, które ułatwiają życie chorym. Zdrowa dieta i odpowiednio dobrana terapia stanowią klucz do sukcesu.