Cukrzyca a wysiłek fizyczny – przeciwwskazania. Posiłek po treningowy dla cukrzyka

Aktualizacja: 6 marca, 2025

ADA (American Diabetes Association) definiuje cukrzycę jako grupę chorób metabolicznych charakteryzującą się hiperglikemią (nadmiarem cukru), która jest następstwem zaburzeń wydzielania i/lub działania insuliny. Z danych GUS przeanalizowanych w 2016 r wynika, że  liczba osób chorych w Polsce sięga blisko 3 mln osób przy czym około 90% przypadków tyczy się cukrzycy typu II. Cukrzyca typu I diagnozowana była u 180 000 osób.

Znaczący postęp, jaki dokonał się w ostatnich latach w zakresie profilaktyki i leczenia cukrzycy spowodował, że mimo występującej choroby diabetycy wciąż mogą cieszyć się komfortem życia codziennego.

Aktualne zalecenia coraz częściej podkreślają wagę aktywności fizycznej w terapii cukrzycy, dlatego konieczne jest dokładne zrozumienie tego zjawiska w kontekście bezpieczeństwa zdrowia. Z tego powodu w niniejszym artykule dowiecie się Państwo m.in czy każdy rodzaj aktywności fizycznej jest wskazany w zdiagnozowanej już cukrzycy, czy każdy stan zdrowia predysponuje do podjęcia dodatkowej aktywności fizycznej, a także czy indywidualnie skomponowane posiłki okołotreningowe mogą wspomagać kontrolę glikemii. Zapraszamy do lektury!

Cukrzyca a wysiłek fizyczny

Zanim zostanie ustalony indywidualny program aktywności fizycznej, każdy chory powinien poddać się szczegółowej ocenie diagnostycznej. Przeprowadzone badania mają na celu ustalić czy doszło do ewentualnych powikłań z grupy mikroangiopatii (retinopatia, nefropatia, neuropatia cukrzycowa) i makroangiopatii (choroba niedokrwienna serca, udar, zawał mięśnia sercowego czy miażdżyca kończyn dolnych), które mogą się nasilać właśnie na skutek dodatkowego wysiłku fizycznego. Właściwe przygotowanie do rozpoczęcia planu treningowego jest zatem kluczowe, aby uzyskać planowany efekt terapeutyczny.

Cukrzyca typu 2 stanowi szczególny powód, dla którego należy zadbać o stan własnego zdrowia. Zdecydowana większość przypadków tego typu cukrzycy diagnozowana jest u osób z nadmierną masą ciała, prowadząca siedzący i stresujący tryb życia. Choroba często rozwija się bezobjawowo, powoli uszkadzając organizm. Dlatego tak istotne jest wprowadzenie dodatkowej aktywności ruchowej, która sprzyja w zmniejszeniu i utrzymaniu należnej masy ciała.

Według aktualnych doniesień medycznych chorzy na cukrzycę typu 1 mogą podobnie jak osoby całkowicie zdrowe, podejmować niemal każdy rodzaj sportu – o ile podczas diagnozy nie stwierdzono wcześniej wspomnianych powikłań. W przypadku ich obecności lekarz prowadzący poinformuje jaki typ wysiłku będzie niewskazany. Konieczne będzie również dostosowywanie dawek analogów insuliny oraz klasycznych insulin ludzkich w odpowiedzi na zwiększone zużycie glukozy podczas aktywności. Fakt, że ma się cukrzycę, nie stanowi więc przeszkody do uprawiania sportu.

Z praktycznego punktu widzenia każdy trening powinna poprzedzać  5–10 minutowa rozgrzewka obejmująca lekkie ćwiczenia tlenowe (np. marsz, rowerek stacjonarny, trucht itp.) lub dynamiczny stretching (np. wymachy ramion, zamachy wolną nogą, dynamiczne wykroki itp.). Ma ona na celu poprawę krążenia i przygotowanie aparatu ruchu do docelowego wysiłku.

Trening właściwy może obejmować umiarkowane ćwiczenia oporowe (siłowe) obejmujące wszystkie grupy mięśniowe (tzw. Full Body Workout), jogę, gimnastykę, pilates lub ćwiczenia typowo tlenowe (pływanie na basenie, bieganie, nordic walking, szybki marsz).

Każdą sesję treningową podobnie jak na początku, należy zakończyć 5–10 min sesją wyciszającą mającą na celu relaksację mięśni i stabilizację akcji serca. Idealnie do tego celu nada się stretching statyczny polegający na rozciąganiu poszczególnych partii ciała lub masaż przy pomocy popularnej rolki „foam roller”.

Cukrzyca a wysiłek fizyczny – przeciwwskazania

Aktualny stan zdrowia stanowi kluczowy aspekt w ocenie zdolności do podjęcia dodatkowej aktywności fizycznej przez chorego. Przeciwwskazaniami wykluczającymi taką możliwość mogą się okazać:

• dodatni wynik acetonu w moczu, świadczący o obecności ciał ketonowych;
• obecność cukru w moczu przekraczająca 180 mg%, świadczący o glukozurii;
• mikroangiopatie – retinopatia (uszkodzenie naczyń krwionośnych siatkówki oka), nefropatia (cukrzycowa choroba nerek), neuropatia (uszkodzenie układu nerwowego). Przeciwwskazania dotyczą określonych dyscyplin sportowych, o których decyduje lekarz prowadzący;
• stężenie cukru we krwi poniżej 100 mg%, które w połączeniu z dodatkowym wysiłkiem może doprowadzić do śpiączki hipoglikemicznej;
• stężenie cukru we krwi przekraczające na czczo 250 mg% w połączeniu z występującą ketozą;
• brak wyrównanej cukrzycy, czego objawami są znaczne wahania cukru w ciągu doby;
• choroba niedokrwienna serca z bólami wieńcowymi przy najmniejszym nawet wysiłku fizycznym, często współistniejąca z cukrzycą pod postacią zespołu metabolicznego.

Niezwykle przydatnym „narzędziem” w regulowaniu odpowiedzi glikemicznej na wysiłek fizyczny bywa właściwie skomponowana dieta codzienna, szczególnie uwzględniająca posiłek potreningowy. W zależności od stężenia glikemii, chorzy powinni przy współudziale lekarza lub dietetyka nauczyć się jak operować dawkami insuliny oraz w jaki sposób planować posiłki węglowodanowe. By nie doprowadzić do hipoglikemii, posiłek zawierający węglowodany powinien być dostarczany zaraz po zakończonej jednostce treningowej. Idealna w tym wypadku będzie kompozycja łatwo i wolno przyswajalnych form węglowodanów z dodatkową porcją białka i w mniejszej ilości tłuszczu.

Za przykład posiłku może posłużyć koktajl na bazie jogurtu naturalnego (źródło białka zwierzęcego i tłuszczu), nasion chia (źródło błonnika, białka roślinnego, prozdrowotnych kwasów tłuszczowych omega -3), płatków owsianych (wolno przyswajalna forma węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym) i dwóch plastrów mango (łatwo przyswajalna forma węglowodanów o średnim indeksie glikemicznym, źródło witamin i minerałów).