Biegunka – przyczyny, leczenie. Domowe sposoby na biegunkę, zioła

Aktualizacja: 20 lipca, 2020

Dolegliwości ze strony układu pokarmowego są jedną z najczęstszych przyczyn, dla których pacjenci zgłaszają się do lekarza. Do głównych problemów z jakimi się borykają, poza bólem brzucha, niestrawnością i zaparciami, należy również biegunka.

Biegunka

O biegunce mówimy wówczas, gdy osoba oddaje stolce o zbyt luźnej konsystencji (w postaci płynnej lub półpłynnej), z większą częstotliwością (powyżej 3 razy dziennie) i/lub w zwiększonej ilości (czyli powyżej 200 g na dobę).

Zgodnie z podstawowym podziałem, wyróżniamy biegunki ostre oraz przewlekłe [1]. Forma ostra trwa nie dłużej niż 10 dni.  Z kolei przewlekła postać biegunki to stan chorobowy trwający powyżej 10–14 dni, który charakteryzuje się oddawaniem licznych luźnych stolców albo pojedynczych z domieszką krwi, ropy czy śluzu [2].

Przyczyny biegunki

W przypadku biegunki ostrej główną przyczyną są zakażenia przewodu pokarmowego lub spożycie toksyn bakteryjnych. Dotyczyć to może aż 90% przypadków ostrej postaci biegunki.

Spowodowane mogą być one również działaniem niepożądanym leków, toksynami (wymienia się tutaj zatrucia grzybami, alkoholem etylowym czy środkami owadobójczymi) oraz nadwrażliwością pokarmową. Niedokrwienne zapalenie okrężnicy, jak i ostre zapalenie uchyłków okrężnicy także prowadzić mogą do ostrej biegunki [3].

Wśród przyczyn przewlekłych biegunek wskazuje się na wrodzone wady przewodu pokarmowego, alergie i nietolerancje pokarmowe, a także bakterie, wirusy i pasożyty. Biegunka występuje często w chorobie Leśniowskiego-Crohna oraz w przewlekłym nawracającym zapaleniu jelita grubego [4].

Przewlekłych biegunek nie należy bagatelizować. Postaci przewlekłe, zwłaszcza trwające ponad 4 tygodnie, świadczyć mogą o zespole jelita drażliwego oraz raku okrężnicy [5].

Leczenie biegunki

Postępowanie w przypadku wystąpienia biegunki zależne jest od stanu zdrowia pacjenta. Wskazaniem do hospitalizacji będą:

• ciężkie odwodnienie,
• stany uniemożliwiające nawadnianie doustne (np. uporczywe wymioty),
• ciężki stan ogólny chorego,
• objawy odwodnienia u chorego w podeszłym wieku,
• niepowodzenie nawadniania doustnego (nasilenie objawów odwodnienia pomimo przyjmowania odpowiedniej ilości płynów).

Podstawową metodą objawowego leczenia biegunki jest nawadnianie chorego. U większości osób nawadnianie przeprowadza się w warunkach domowych lub ambulatoryjnych. Należy jednak pamiętać o tym, że ciężkie odwodnienie jest jednym z objawów kwalifikujących pacjenta do leczenia szpitalnego.  

W razie wystąpienia takiej potrzeby, można zastosować leki przeciwbiegunkowe. Część z nich dostępna jest w aptece bez recepty. Odwodnieniu i przewlekłej biegunce towarzyszą często dodatkowe zaburzenia. Należą do nich m.in. niedożywienie, niedobory witamin oraz pierwiastków śladowych. Wówczas konieczne jest zajęcie się również problemami współwystępującymi z biegunką [6].

Domowe sposoby na biegunkę

Radząc sobie z biegunką w warunkach domowych musimy pamiętać o prawidłowym nawodnieniu. W literaturze zwraca się uwagę na fakt, iż podczas biegunki nie należy dopuścić do odwodnienia organizmu, jak i pozbawienia go soli mineralnych. W tym celu zaleca się aby:

• dorośli wypijali tak dużo płynów, na ile pozwala im organizm,
• dzieciom podawać 2–3 razy więcej płynów niż zwykle, a jeśli dziecko jest karmione piersią wówczas należy robić to częściej niż normalnie (co najmniej raz na 3 godziny).

Do nawadniania doustnego podczas ostrej biegunki dobrze nadają się płyny o specjalnym składzie. Dostępne są one w aptece bez recepty. Ponadto stosować można inne powszechnie dostępne płyny, np. wodę, herbatę, kompot i mus jabłkowy, marchwiankę, zupy (najlepiej delikatnie posolone) [7].

Duża część biegunek spowodowana jest działaniem bakterii, dlatego dobrze sprawdzić się może węgiel leczniczy. Należy on do środków absorbujących wiele różnych organicznych związków, także toksyny bakteryjne. Należy mieć na uwadze fakt, iż środek ten może być stosowany jedynie przez krótki okres ze względu na niepożądane działanie jakim jest wiązanie m.in. składników mineralnych i witamin [8].

Warto w tym miejscu wspomnieć również o dobroczynnym działaniu probiotyków. Szczepy probiotyczne są efektywne w leczeniu biegunek, zwłaszcza tych towarzyszących antybiotykoterapii. W przypadku biegunek wywoływanych przez wirusy udokumentowano skuteczność Lactobacillus rhamnosus GG oraz grzybów drożdżoidalnych Saccharomyces Boulardi. Wykazują one zdolność hamowania wzrostu drobnoustrojów chorobotwórczych w przewodzie pokarmowym człowieka [9].

Zioła na biegunkę

Wyciągi pochodzenia roślinnego mają szerokie zastosowanie we wspomaganiu prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wśród ziół stosowanych w leczeniu biegunek znajdują się środki absorbujące i ściągające, pektyny i środki śluzowe, jak również zioła o działaniu rozkurczającym.

Do środków absorbujących należy wspomniany powyżej węgiel leczniczy. Znaczenia środków śluzowych i ściągających w likwidowaniu biegunek nie można przecenić. Często zaleca się pektyny oraz śluzy siemienia lnianego i bulwy storczyka (Salep tubor).

Do środków ściągających należą z kolei surowce garbnikowe, takie jak czarna herbata, suszone jagody, chleb świętojański i kłącze pięciornika.

Pektyny uzyskiwane są z białych części owocni cytrusowych lub z wytłoczyn jabłek przez ekstrakcję rozcieńczonymi kwasami. Oczyszczone pektyny tworzą w wodzie lepkie roztwory. Również śluz ze storczyka samiczego oraz siemię lniane pęcznieją, wchłaniając wodę i dzięki temu ułatwiają formowanie stolca [10].

Istnieją także badania potwierdzające korzystny wpływ imbiru na leczenie biegunek, zwłaszcza spowodowanych zakażeniem przewodu pokarmowego lub spożyciem toksyn. Dodatkową jego zaletą jest zapobieganie nudnościom, wymiotom oraz skurczom i bólom brzucha, które mogą towarzyszyć biegunkom [11].

Istnieje wiele przyczyn występowania biegunek, różny jest także ich przebieg. W razie pojawienia się biegunki powinniśmy pamiętać o prawidłowym nawodnieniu organizmu oraz zapewnieniu mu odpowiedniej podaży soli mineralnych. Często biegunkę z powodzeniem możemy leczyć domowymi sposobami. Jeśli jednak stan zdrowia chorego ulegnie pogorszeniu, biegunka utrzymuje się dłuższy czas lub jej przebieg jest gwałtowny, należy udać się do lekarza.