Co jeść przy biegunce? Jaką dietę stosować?

Aktualizacja: 20 maja, 2024

Biegunka jest bardzo częstą dolegliwością. Nazywamy nią oddawanie luźnego i płynnego lub półpłynnego stolca częściej niż 3 razy na dobę. Nie ma chyba osoby, która przynajmniej raz w życiu jej nie doświadczyła. Niektórym ta dolegliwość zepsuła urlop w ciepłych krajach, inni prawie przegapili przez nią egzamin. Jak sobie radzić w czasie biegunki? Czy ważne jest to, co jemy? A może jedyne, na czym należy się skupić, to nawodnienie? 

Przyczyny biegunki a odżywianie

Biegunka może mieć różne przyczyny. Zwykle pierwsze podejrzenie pada na ostatnie posiłki zjedzone przed wystąpieniem dolegliwości i zazwyczaj jest to słuszne, gdyż biegunkę może wywołać nagła zmiana diety, np. podczas urlopu. Zdarza się też, że jelita reagują w ten sposób także na zmianę klimatu lub konkretne potrawy. W tym drugim przypadku wystąpienie biegunki może świadczyć o nietolerancji lub alergii na dany produkt. Jednak nie zapominajmy, że biegunkę często wywołuje zakażenie pasożytami, bakteriami (najczęściej takimi jak Clostridium i Salmonella) lub wirusami (najczęściej rotawirusem). Wiele osób dostaje rozwolnienia także na skutek stresu albo po leczeniu antybiotykami. Niektóre osoby są też wrażliwe na obecność cukrów prostych, które fermentują w jelitach i powodują nieprzyjemne dolegliwości.

Leczenie

Leczenie może wyglądać różnie, zależnie od przyczyny i rodzaju biegunki, a także towarzyszących jej objawów. Nie każda biegunka wymaga kontaktu z lekarzem. W większości przypadków rozwolnienie ustępuje, a leczenie sprowadza się do nawadniania pacjenta. Należy jednak skonsultować się z lekarzem, gdy oprócz rozwolnienia pojawi się:

• gorączka,
• krew/śluz w stolcu,
• wymioty,
• zasłabnięcie,
• silny ból brzucha.

Kiedy biegunka trwa dłużej niż 2–3 dni, również należy zgłosić się do lekarza. Jeśli podejrzewamy zatrucie jako przyczynę biegunki, wskazane jest podanie węgla aktywnego, żeby wchłaniał toksyny. Przewlekłe biegunki (trwające ponad 14 dni) mogą świadczyć o chorobie Leśniowskiego-Crohna, zespole jelita drażliwego bądź wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego (WZJG). Biegunka może również występować w przebiegu choroby nowotworowej jelit oraz celiakii. Wówczas należy przeprowadzić potrzebne badania i podjąć leczenie choroby podstawowej. Kiedy biegunka pojawia się po leczeniu antybiotykiem, może to być sygnał, że mikroflora jelit została zaburzona i trzeba ją odbudować. Najlepiej wtedy sięgnąć po dobrej jakości probiotyk i uzupełnić dietę kiszonkami.

Dieta przy biegunce

W większości przypadków rozwolnienie należy zwyczajnie przeczekać. Dlatego też celem diety podczas biegunki jest nie tyle jej zahamowanie, co złagodzenie objawów. Warto nadmienić, że w tym czasie dużo ważniejsze jest prawidłowe nawodnienie osoby cierpiącej na biegunkę niż jej odżywienie. Odwodnienie i zaburzona gospodarka wodno-elektrolitowa mogą doprowadzić nawet do śmierci, szczególnie u małych dzieci. W związku z tym należy podawać choremu małe porcje wody z dodatkiem elektrolitów: sodu, potasu, chloru. Najlepszą opcją jest specjalna mieszanka tych minerałów z apteki. Może to być również woda mineralna, jeśli kupienie specjalnych preparatów jest niemożliwe. Nie oznacza to, że im więcej, tym lepiej, ponieważ zbyt duża ilość soli mineralnych (lub glukozy) w wypijanym płynie może zwiększyć wydzielanie wody do jelita i tylko nasilić biegunkę. Wystarczy średnio zmineralizowana woda (500–1500 mg substancji mineralnych/l). Można również sporządzić domowy płyn nawadniający. Wystarczy zmieszać razem:

• 4 g cukru,
• 200 ml wody,
• 0,9 g soli kuchennej (tyle, ile zmieści się na samym czubku łyżeczki).

Posiłki podczas biegunki powinny być lekkostrawne. Oznacza to małą ilość błonnika, żeby nie podrażniać mechanicznie przewodu pokarmowego. Nie powinno się również jeść bardzo tłustych smażonych potraw ani też dań doprawionych ostrymi przyprawami. Dobrym pomysłem są gotowane warzywa, jednak nie powinno to być nic wzdymającego. Na pewno nie nadają się brukselki, kapusta czy brokuł. W tym stanie zaszkodzić mogą także produkty zawierające ksylitol lub sorbitol, a także słodzone napoje, które podobnie jak zbyt wysoko zmineralizowana woda mogą nasilić biegunkę.

Odpowiednie posiłki na czas biegunki to gotowany biały ryż z odrobiną masła, gotowane ziemniaki, kasza manna na mleku, gotowana marchewka, banany, białe pieczywo z wędliną drobiową i sucharki. Można również podawać choremu zupy, które dostarczą mu dużą ilość płynów. Zgodnie z powyższymi wskazaniami lepiej, żeby zupy były robione na wywarze z warzyw niż na tłustym mięsie i żeby nie zawierały wzdymających warzyw. Osobie cierpiącej na biegunkę można podać także jogurt, gotowane jabłka i makaron.

Czasem oprócz biegunki mogą pojawić się wymioty. Nie jest to w żadnym razie przeciwwskazanie do nawadniania. Należy jednak zmniejszyć ilość podawanego płynu i robić to bardzo często, co kilka minut. Inaczej nie zdąży się wchłonąć.

Dieta osoby, której biegunki są objawem przewlekłej choroby, będzie wyglądała nieco inaczej. W tym przypadku celem jest złagodzenie biegunki, unikanie produktów, które ją wywołują, i dostarczanie elektrolitów wraz z pożywieniem. Nawodnienie, choć również istotne, schodzi na dalszy plan, ponieważ w tym przypadku biegunka nie minie po kilku dniach i organizm bez odpowiedniego odżywienia zacznie tracić siły.

W diecie osoby z przewlekłymi biegunkami również nie powinno być zbyt wielu produktów wzdymających lub o dużej zawartości błonnika. Potrawy powinny być gotowane w wodzie, na parze lub pieczone w rękawie. Owoce i warzywa najlepiej ugotować, a wcześniej pozbawić pestek i skórek.

Pomocna dla osób z przewlekłymi biegunkami może być dieta FODMAP (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols). Polega ona na mocnym ograniczeniu produktów spożywczych zawierających cukry fermentujące w jelitach oraz poliole (np. ksylitol i sorbitol). Substancje te nie są trawione przez nasz układ pokarmowy. Rozkładają je dopiero bakterie jelitowe, a produkty tego procesu mogą powodować wzdęcia, bóle brzucha i biegunki. Dieta FODMAP jest często polecana w zespole jelita drażliwego.

Jeśli biegunka jest objawem alergii lub nietolerancji jakiegoś produktu, należy zgłosić się do lekarza i potwierdzić, na co mamy uczulenie. Potem należy wykluczyć tę rzecz z diety, a objawy powinny ustąpić.

Biegunka to sygnał organizmu, że coś jest nie tak. Na ogół nie jest groźna i mija w ciągu kilku dni. Dieta w biegunce może pomóc złagodzić jej objawy, jednak nie jest najważniejsza, dopóki nie ustąpią ostre objawy. W tym czasie należy się nawadniać i dostarczać organizmowi elektrolitów. Nie należy lekceważyć biegunki, ponieważ może ona prowadzić do odwodnienia organizmu. Gdy biegunka trwa dłużej niż 14 dni, warto się zgłosić do lekarza, może to bowiem wskazywać na poważniejszą chorobę. W takim przypadku dieta zyskuje na znaczeniu, gdyż istotnie wpływa na komfort życia z biegunką.