Dieta lekkostrawna – wskazania, zasady, produkty, efekty oraz jadłospis

Aktualizacja: 6 maja, 2024

Dieta lekkostrawna jest zalecana dla osób cierpiących na schorzenia układu pokarmowego, po przebytej chorobie, operacji, jak też i dla zdrowych osób z uciążliwymi kłopotami trawiennymi. Ponadto dieta ta pomaga w utrzymaniu smukłej i szczupłej sylwetki, a co najważniejsze można ją stosować jak długo tylko chcemy.

Nie jest to dieta restrykcyjna, wystarczy odpowiedni dobór produktów i technik sporządzania posiłków.

Dieta lekkostrawna

Dieta lekkostrawna (łatwo strawna) jest najczęściej stosowaną dietą leczniczą i zarazem najprostszą modyfikacją podstawowego żywienia zdrowego człowieka.

Celem diety jest pokrycie zapotrzebowania energetycznego przy dostarczeniu takiej samej ilości składników pokarmowych jak dieta podstawowa, normalna dla ludzi zdrowych. Dieta lekko strawna, jak sama nazwa wskazuje, wymaga ograniczenia w codziennym jadłospisie produktów i potraw ciężko strawnych, mogących obciążać układ pokarmowy.

Należy podkreślić, że w zależności od masy ciała pacjenta i rodzaju choroby, dieta ta może ulec modyfikacji pod względem zawartości energii, składników pokarmowych albo produktów spożywczych.

Do podstawowych modyfikacji diety lekkostrawnej  należy:

• dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu (ma na celu ochronę takich narządów jak jelito grube, pęcherzyk żółciowy, drogi żółciowe, wątroba, trzustka, przez zmniejszenie ich aktywności wydzielniczej);
• dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego (stosowana w takich schorzeniach jak wrzody żołądka i dwunastnicy. Zadaniem tej diety jest rozcieńczenie lub zneutralizowanie soku żołądkowego, bądź ograniczenie jego wydzielania oraz niedrażnienie mechanicznie, chemicznie ani termicznie błony śluzowej żołądka).

Ponadto spotyka się również diety lekko strawne bogatobiałkowe i niskobiałkowe, w zależności od potrzeb chorego.

Dieta lekkostrawna – wskazania

Dieta lekkostrawna znajduje zastosowanie głównie w schorzeniach przewodu pokarmowego  jak:

• stany zapalne błony śluzowej żołądka i jelit,
• nowotwory układu pokarmowego,
• nadmiernej pobudliwości jelita grubego.

Ponadto ten rodzaj diety zaleca się w następujących przypadkach:

• choroby przeziębieniowe, przebiegające z podwyższoną temperaturą;
• choroby układu oddechowego, jak zapalenie płuc i opłucnej;
• przewlekłe choroby układu oddechowego przebiegające z rozedmą;
• zaburzenia krążenia płucnego (zawał);
• wyrównane choroby nerek i dróg moczowych;
• w ostrym i przewlekłym zapaleniu wątroby, trzustki;
• przewlekłym zapaleniu pęcherzyka i dróg żółciowych;
• kamicy żółciowej.

Ponadto dieta łatwostrawna jest stosowana w okresie rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych, a także przez chorych  długo leżących, u których dochodzi do zaburzenia pracy przewodu pokarmowego. Zaleca się ją również dla osób w podeszłym wieku.

Dieta lekkostrawna – zasady

Podstawową zasadą diety lekkostrawnej jest dobór produktów łatwo strawnych oraz wykorzystanie takich technik sporządzania posiłków, które czynią potrawę lepiej przyswajalną.

Ogranicza się lub nawet wyklucza potrawy długo zalegające w żołądku, tłuste, smażone, czy pieczone w tradycyjny sposób. Ponadto w przypadku tej diety nie należy stosować ostrych przypraw.

Codzienna podaż błonnika pokarmowego powinna być zmniejszona (ale nie wykluczona!) – zalecana ilość to 25 g. Aby uczynić błonnik mniej drażniącym w tym celu należy zadbać o odpowiedni dobór warzyw i owoców, obierać je, gotować oraz sporządzać przeciery i soki, a także częściej stosować oczyszczone produkty zbożowe.

Odpowiednia technika sporządzania posiłku ma kluczowe znaczenie w diecie lekkostrawnej. Zaleca się w tym przypadku:

• gotowanie na wodzie, na parze, w naczyniach bez wody;
• duszenie bez tłuszczu;
• pieczenie w folii lub pergaminie.

Smażenie i pieczenie całkowicie się wyklucza.

W przypadku diety lekko strawnej z ograniczeniem tłuszczu  zawartość tłuszczu pochodzenia roślinnego i zwierzęcego powinna wynosić 30–50 g/dobę (jest to tłuszcz znajdujący się w produktach takich jak: mięso, wędliny, mleko, jaja oraz dodawany do potraw i pieczywa).

Tłuszcze, które mają zastosowanie w ilości 20–30 g/dobę to: olej słonecznikowy, sojowy, kukurydziany, rzepakowy bezerukowy, z zarodków pszennych oraz oliwa z oliwek, w ograniczonej ilości masło oraz miękkie margaryny.

Tak jak w diecie podstawowej wymaga się spożywania 4–5 posiłków w ciągu dnia o regularnych porach w niewielkich objętościach, a ostatni posiłek należy zjadać 2 godziny przed snem. Możesz także skorzystać z gotowych jadłospisów diety lekkostrawnej, które dostępne są do kupienia tutaj. Zostały opracowane przez dietetyka, według zasad diety lekkostrawnej. 

W planowanej diecie łatwostrawnej:

• Białko powinno stanowić 15,5% sumy dobowego zapotrzebowania energetycznego (w diecie lekko strawnej z ograniczeniem tłuszczu – 16,5%; w lekko strawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego – 16%)
• Tłuszcze – 29,5% sumy dobowego zapotrzebowania energetycznego (w diecie lekko strawnej z ograniczeniem tłuszczu – 17%; w diecie lekko strawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego- 31,5%).
• Węglowodany – 55% sumy dobowego zapotrzebowania energetycznego (w diecie lekko strawnej z ograniczeniem tłuszczu – 66,5%; w diecie lekko strawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego- 52,5%).

Dieta lekkostrawna – produkty

Do produktów zalecanych w diecie lekkostrawnej należą:

• Produkty zbożowe – pieczywo pszenne, pieczywo czerstwe, sucharki, drobne kasze (manna, jęczmienna łamana oczyszczona, krakowska), ryż, drobne makarony, biszkopt. W ograniczonej ilości – graham pszenny, pieczywo cukiernicze, drożdżowe chrupki pszenne, pieczywo pszenne, razowe z dodatkiem słonecznika i soi.
• Mleko i przetwory mleczne – mleko 2%,  mleko zsiadłe, kefir, jogurt, biały ser (chudy i półtusty), serek homogenizowany, masło. W ograniczonej ilości – ser podpuszczkowy z mniejszą ilością tłuszczu, mleko pełnotłuste.
• Jaja – gotowane na miękko, w koszulkach, jajecznica, jaja sadzone, omlety.
• Mięso, wędliny, ryby – mięso chude: cielęcina, wołowina, kurczaki, indyk,  chude ryby: dorsz, pstrąg, mintaj, sola, szczupak, morszczuk, sandacz; chude wędliny, chude kiełbasy. W ograniczonej ilości – chuda wieprzowina, ryby tłuste (jeśli są dobrze tolerowane).
• Tłuszcze – dodawane na surowo: olej sojowy, słonecznikowy, olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej kukurydziany,  margaryny miękkie, słodka śmietanka.
• Ziemniaki – gotowane, tłuczone, puree.
• Warzywa – młode, soczyste: marchew, dynia, kabaczki, pietruszka, patisony, seler, pomidory bez skórki, buraki, zielona sałata, cykoria, gotowane, rozdrabniane lub przetarte, podprawiane zawiesinami, oprószone, surowe soki. W ograniczonej ilości – szpinak, rabarbar, kalafior, brokuły, fasolka szparagowa, groszek zielony.
• Owoce – dojrzałe, soczyste: jagodowe i winogrona bez pestek (w postaci przecierów), cytrusowe, dzikiej róży, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone, gotowane. W ograniczonej ilości – wiśnie, śliwki, śliwki suszone, namoczone, przetarte (przy zaparciach), kiwi, melon.
• Zupy i sosy – rosół jarski, zupa jarzynowa, ziemniaczana, owocowa, krupnik, barszcz, pomidorowa, zupy podprawione zawiesiną z mąki i mleka, zupy mleczne, sosy łagodne – koperkowy, cytrynowy, pomidorowy, potrawkowy, sosy owocowe, ze słodką śmietaną. W ograniczonej ilości – chudy rosół cielęcy, kalafiorowa, z ogórków kwaszonych, pieczarkowa, zaprawiane mąką i śmietaną, zaciągane żółtkiem.
• Cukier  i słodycze,  desery – cukier – dozwolony, ale nie preferowany, miód, dżemy, przetwory owocowe pasteryzowane, galaretki owocowe, kisiele, budynie, musy, bezy, suflety. W ograniczonej ilości – kremy, ciasta z małą ilością tłuszczu i jaj.
• Napoje – kawa zbożowa z mlekiem, herbata z mlekiem, słaba herbata, herbata owocowa, ziołowa, soki i owoce, warzywne, napoje mleczno-owocowe, mleczno-warzywne, wody niegazowane, słaba kawa naturalna z mlekiem.
• Przyprawy – tylko łagodne w ograniczonych ilościach: sok z cytryny, pietruszka, zielony koper, majeranek, rzeżucha, melisa, kminek, tymianek, bazylia, lubczyk, rozmaryn, wanilia, goździki, cynamon.

Do produktów niezalecanych, przeciwwskazanych w diecie lekko strawnej należą:

• Produkty zbożowe – chleb żytni świeży, chleb razowy, pieczywo chrupkie żytnie, pieczywo z otrębami, rogaliki francuskie, grube kasze: pęczak, gryczana, grube makarony.
• Przetwory mleczne – sery żółte, topione, pleśniowe, serki typu „Fromage”, ser feta.
• Jaja – gotowane na twardo.
• Mięso, wędliny, ryby – tłuste gatunki, wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby, węgorz, tłusty karp, łosoś, sum; potrawy smażone z mięsa, drobiu, ryb, marynowane, wędzone, tłuste wędliny, pasztety, wędliny podrobowe, konserwy mięsne i rybne.
• Tłuszcze – śmietana, smalec, słonina, łój, boczek, margaryny twarde.
• Ziemniaki – smażone z tłuszczem, frytki, krążki, placki ziemniaczane, pyzy, chipsy.
• Warzywa – warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, wszystkie suche nasiona roślin strączkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewka, rzepa, kalarepa, kukurydza, szczypior, papryka, warzywa w postaci surówek grubo startych, sałatek z majonezem i musztardą, warzywa marynowane, solone, z zasmażką, konserwowane octem.
• Owoce – gruszki, śliwki, agrest, daktyle, czereśnie, kawon, orzechy, wszystkie owoce niedojrzałe, marynowane, suszone.
• Zupy i sosy – kapuśniak, zupa ogórkowa, fasolowa, grochówka, mocne rosoły, buliony, zupy tłuste zawiesiste, na wywarach: mięsnych, kostnych, grzybowych, zasmażane, zaprawiane śmietaną, pikantne, zupy w proszku, sosy cebulowe, grzybowe, ostre, na zasmażkach, na mocnych i tłustych wywarach mięsnych lub z kości.
• Cukier  i słodycze,  desery – tłuste ciasta, torty, desery z używkami, czekolada, batony, lody, chałwa, słodycze zawierające kakao, orzechy.
• Napoje – alkoholowe, mocne kakao, płynna czekolada, mocna kawa, mocna herbata, woda gazowana, napoje typu cola.
• Przyprawy – ostre: ocet, pieprz, papryka, chili, curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca, wszelkiego rodzaju pikle.

Dieta diety lekkostrawnej lekkostrawna – efekty

Dieta lekkostrawna może być stosowana równie dobrze jako dieta odchudzająca. Jeśli będzie odpowiednio rozsądnie zbilansowana, pozwoli w długim okresie dotrzeć do pożądanej wagi, a następnie ją utrzymać bez efektów jojo.

Zanim przystąpimy do diety łatwostrawnej, powinniśmy wcześniej skonsultować się z lekarzem w celu wykluczenia przeciwwskazań w stosowaniu tej akurat diety w naszym wypadku.

Dieta lekkostrawna – jadłospis

Przykładowy jadłospis dla diety lekkostrawnej:

Śniadanie: bułka pszenna z dżemem, zupa mleczna z kaszą manną.

II śniadanie: jajko na miękko, bagietka z masłem, porcja winogron bez pestek, kawa zbożowa lub herbata.

Obiad: zupa jarzynowa, indyk gotowany, gotowana marchew, ziemniaki puree, kompot z jabłek.

Podwieczorek: smoothie: banan, mandarynka, kiwi, pół szklanki soku jabłkowego lub wody mineralnej, szpinak.

Kolacja: sałata makaronowa z warzywami, opcjonalnie kromka chleba mieszanego z szynką, herbata ziołowa.