Alergia na gluten – objawy. Celiakia a alergia na gluten

Aktualizacja: 19 marca, 2024

Alergiczną reakcję na pokarm określa się jako niewłaściwą reakcję układu odpornościowego na spożycie produktu, który u większości osób nie powoduje niepożądanych skutków. Reakcje alergiczne różnią się gwałtownością przebiegu, w najcięższych przypadkach mogą mieć nawet skutek śmiertelny. W przypadku alergii pokarmowej wchodzące w skład pokarmu białko, na które dana osoba jest nadwrażliwa, traktowane jest przez jej system odpornościowy jako niebezpieczna substancja. Najczęściej w wyniku spożycia alergenu reakcja układu odpornościowego polega na produkcji przeciwciał (zwanych immunoglobulinami E – IgE), które pobudzają uwalnianie substancji wywołujących w organizmie stan zapalny [1].

Jednym z najczęstszych alergenów pokarmowych jest gluten. Szacuje się, iż 10–25 % osób z alergią pokarmową ma objawy uczulenia na to białko [2].

Alergia na gluten

Gluten jest mieszaniną białek roślinnych występującą w zbożach. Znaleźć go możemy w pszenicy, życie i jęczmieniu. Zawiera go także owies, który jest bardzo często zanieczyszczony glutenem.

Poza oczywistymi produktami, takimi jak pieczywo czy makaron, gluten występuje w wielu artykułach spożywczych, których na pierwszy rzut oka byśmy o to nie podejrzewali. Należą do nich m.in. niektóre słodycze, wędliny czy nabiał [3].

Alergia pokarmowa na gluten występuje u ok. 6% populacji dziecięcej i ok. 2% osób dorosłych pod postacią IgE-zależnych i IgE-niezależnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, a także skóry oraz nieżytu nosa i astmy [4]. Spośród zbóż glutenowych najczęściej uczula pszenica. Poza glutenem znajdziemy w niej ok. 20 innych alergenów. Należy więc mieć na uwadze fakt, iż nie każdy kto jest uczulony na pszenicę, ma alergię również na gluten. Podstawą leczenia alergii na gluten jest dieta bezglutenowa.

Objawy alergii na gluten

W zależności od czasu wystąpienia reakcji uczuleniowej na gluten, dzielimy je na:

• natychmiastową – występuje do godziny od spożycia pokarmu;
• późną – jej objawy pojawiają się po kilku godzinach a czasem nawet po 1–2 dniach od zjedzenia produktu zawierającego gluten.

Pierwszy z omawianych typów reakcji (natychmiastowy) jest zależny od specyficznych dla glutenu przeciwciał w klasie IgE i może objawiać się jednym bądź też kombinacją niżej wymienionych objawów:

• wymioty,
• biegunka,
• wstrząs anafilaktyczny,
• wodnisty katar,
• pokrzywka na skórze,
• skurcz oskrzeli,
• zmiany skórne.

Reakcja typu późnego jest z kolei niezależna od przeciwciał w klasie IgE. Objawia się ona często biegunką oraz zaostrzeniem atopowego zapalenia skóry.

Objawy alergii na gluten różnią się od siebie w zależności od wieku pacjenta. U osób dorosłych najczęściej występuje pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, a także wstrząs anafilaktyczny oraz biegunka [5]. Alergia na gluten występująca u dzieci objawia się w większości przypadków atopowym zapaleniem skóry, natomiast zdecydowanie rzadziej dolegliwościami ze strony układu oddechowego czy pokarmowego [6].

Celiakia a alergia na gluten

Celiakia jest chorobą o podłożu immunologicznym. Pod wpływem spożycia glutenu dochodzi u chorego do autoimmunologicznej reakcji zapalnej, która prowadzi do zaniku kosmków błony śluzowej jelita cienkiego [7].

Zarówno celiakia, jak i alergia na gluten są schorzeniami mieszczącymi się w pojęciu nietolerancji pokarmowych. Nie należy jednak mylić ich ze sobą [8]. W obydwu przypadkach koniecznością jest przestrzeganie diety bezglutenowej. Celiakię od alergii pokarmowej na gluten różni przebieg i możliwe powikłania. Osoby chorujące na celiakię muszą przestrzegać diety bezglutenowej do końca życia. Cechą alergii na gluten jest to, że może z czasem zmniejszyć swoje nasilenie lub nawet całkowicie ustąpić [9].

W przypadku dzieci mających alergię na gluten często ma miejsce ustąpienie objawów wraz z wiekiem. Duży odsetek dzieci wyrasta z alergii [10].

Warto w tym miejscu również wspomnieć, iż coraz częściej obok alergii na gluten i celiakii wymienia się wśród zaburzeń związanych ze spożywaniem glutenu także nieceliakalną nadwrażliwość na gluten. Jest to reakcja na gluten, która nie uruchamia mechanizmów alergicznych i immunologicznych. Nie dysponujemy jeszcze dokładnymi danymi dotyczącymi częstotliwości występowania tego schorzenia, ale szacuje się, że jest to problem bardziej rozpowszechniony niż alergia na gluten czy celiakia [11].

Choć mechanizm powstawania alergii na gluten różni się od odpowiedzi układu odpornościowego towarzyszącej celiakii, oba te schorzenia wymagają stosowania diety bezglutenowej. W przypadku celiakii zakaz spożywania glutenu obowiązuje bezwzględnie przez całe życie, objawy alergii mogą natomiast z czasem zmniejszyć się lub całkowicie ustąpić. Przestrzeganie diety bezglutenowej na początku może wydać się trudne. Niemniej jednak nabierając wprawy okazuje się, że wybieranie bezglutenowych produktów wcale nie sprawia problemu.