Szczaw – właściwości, przepisy. Szczaw w ciąży

Aktualizacja: 21 stycznia, 2025

Szczaw ceniony jest na świecie od najdawniejszych lat. Wykorzystywany jest nie tylko jako przyprawa w kuchni. Doceniane są także jego lecznicze właściwości, znane i stosowane już od czasów starożytnych. Obecnie szczaw jest rośliną zapomnianą i pomijaną, jednak należy pamiętać, że charakteryzuje się dużą wartością odżywczą i walorami smakowymi, dlatego powinien stanowić element urozmaiconej diety.

Szczaw

Szczaw jest rośliną należącą do rodziny rdestowatych, która obejmuje swoim zakresem ponad 200 gatunków trudnych do odróżnienia i identyfikacji. Występuje najczęściej na łąkach, terenach zalewowych czy brzegach rzek. Niektóre gatunki rośliny są jadalne np. szczaw zwyczajny i ogrodowy, dlatego stosowane są w kuchni jako element nadający smaku wielu potrawom. Inne gatunki wykazują działanie lecznicze np. szczaw kędzierzawy, który był stosowany dawniej jako roślina wspomagająca leczenie biegunki. Część gatunków szczawiu stanowią rośliny ozdobne oraz uprawne. Naturalnie szczaw występuje w rejonach Europy oraz Azji, został jednak również rozprzestrzeniony przez człowieka w bardziej egzotyczne okolice, dlatego można go spotkać na całej kuli ziemskiej.

Historia szczawiu sięga czasów starożytnego Egiptu, gdzie był on stosowany jako przyprawa, natomiast Grecy leczyli nim gorączkę oraz smarowali ukąszenia po skorupiakach. Dawniej uważano również, że szczaw jest rośliną wspomagającą leczenie szkorbutu, który to stał się dużym problemem dla marynarzy i żeglarzy nie mających dostępu do owoców i warzyw, co powodowało u nich niedobory witaminy C i problemy z wypadaniem zębów. Obecnie w Polsce roślina ta wykorzystywana jest najczęściej w kuchni w celu przygotowania zupy szczawiowej z jajkiem oraz jako dodatek do sałatek, dań mięsnych i ryb. W zależności od gatunku szczaw ma delikatny lub ostro-kwaśny, orzeźwiający posmak, który nadaje odpowiedniego smaku wielu daniom.

Szczaw – właściwości

Roślina ta polecana jest osobom na diecie redukcyjnej, ponieważ w 100 g zawiera tylko około 20 kcal, a dodatkowo stanowi cenne źródło witaminy C, E, PP, A, B6, żelaza, potasu i wapnia, krzemu czy błonnika pokarmowego. Zawartość tych składników decyduje o jej wartości odżywczej oraz leczniczej. Szczaw jest dobrym źródłem witaminy C, dlatego jego spożywanie szczególnie zalecane jest w okresie jesienno-zimowym w celu wspomagania układu odpornościowego. Dodatkowo sprzyja gojeniu się ran oraz zrastaniu kości. Witamina C i flawonoidy są dobrymi przeciwutleniaczami, czyli zapobiegają tworzeniu się stresu oksydacyjnego sprzyjającego rozwojowi miażdżycy i nowotworów. Szczaw łagodzi objawy przeziębienia takich jak kaszel i katar, dlatego stanowi składnik syropów stosowanych w zapaleniach zatok i dróg oddechowych.

Ze względu na zawartość witaminy A niweluje ryzyko pogarszania się wzroku po zmroku, czyli tzw. kurzej ślepoty, zaćmy. Szczaw wspomaga również trawienie, ponieważ pobudza do działania trzustkę, oczyszcza organizm, a dzięki zawartości garbników działa ściągająco na błonę śluzową jelita grubego, regulując przy tym wypróżnienia. Dodatkowo dzięki zawartości potasu obniża ciśnienie tętnicze krwi i zapobiega chorobom układu krążenia. Szczaw doceniany jest również w kosmetologii, ponieważ ze względu na zawartość flawonoidów zapobiega starzeniu się skóry i powstawaniu zmarszczek.

Dodatkowo przeciwdziała przebarwieniom skóry oraz ma właściwości rozświetlające. Z tego powodu stanowi on składnik kremów polecanych dojrzałym kobietom. Roślina ta zalecana jest też osobom zmagającym się z przewlekłym trądzikiem w postaci soku z liści szczawiu lub jako napar w celu zmniejszania obrzęków skóry czy suchości skóry. Niektóre gatunki szczawiu wykazują działanie przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne w stosunku do gronkowca złocistego i laseczki siennej.

Należy jednak pamiętać, że szczaw w diecie nie jest wskazany dla każdej osoby, ponieważ w nadmiarze może powodować niechciane skutki uboczne. Ze względu na zdolność do wiązania wapnia szczawiany zmniejszają jego poziom w organizmie, czego konsekwencją jest zmniejszona mineralizacja kości. Szczawiany tworzą wraz z wapniem nierozpuszczalne złogi, które nie są wykorzystywane w celu budowy oraz regeneracji kości. Dodatkowo szczawiany mogą odkładać się w nerkach powodując kamicę nerkową. Z tego względu osobom z kamicą nerkową, cierpiącym na reumatyzm, artretyzm, osteoporozę zaleca się ograniczenie spożywania szczawiu pod każdą postacią [1].

Szczaw w ciąży

Uważa się, że kobiety w ciąży powinny ograniczyć spożywanie szczawianów znajdujących się w np. w szczawiu, rabarbarze, burakach ze względu na zwiększone prawdopodobieństwo występowania w tym stanie kamicy nerkowej. Szczawiany wraz z wapniem tworzą nierozpuszczalne złogi szczawianów wapnia, które objawiają się w badaniu moczu kobiety ciężarnej. Zazwyczaj do ataków bólowych związanych z kamicą nerkową dochodzi w II i III trymestrze, dlatego tak ważne jest stosowanie profilaktyki już we wcześniejszym okresie ciąży. Oprócz ograniczenia spożywania produktów bogatych w te związki, zaleca się picie dużych ilości wody w celu wypłukiwania tych związków. Dodatkowo kobiety w ciąży często mogą borykać się z niedoborami wapnia, dlatego ograniczenie spożywania szczawiu wydaje się w tym stanie rozsądnym postępowaniem [2].

Szczaw – przepisy  

Szczaw stanowi doskonałe uzupełnienie diety zdrowego człowieka, ponieważ dostarcza znacznej ilości witaminy C, A, B6, flawonoidów oraz potasu i wapnia. Może być wykorzystywany w postaci koktajli, dodatków do mięs, ryb oraz popularnej zupy szczawiowej. Ze względu na zdolność wiązania wapnia spożycie tej rośliny powinny ograniczyć osoby mające problemy z  mineralizacją kości lub kamicą nerkową.