Kamica nerkowa – przyczyny, objawy, rodzaje, dieta oraz przykładowe jadłospisy

Kamica nerkowa to wstydliwa i uciążliwa choroba, która dotyczy 5% populacji. Choroba może ujawnić się w każdym wieku, jednak szczyt zachorowań przypada na 20–30 rok życia. Powodowana jest przez wiele czynników – zaczynając od zbyt małej ilości spożywanych płynów, poprzez niewydolność nerek, liczne choroby metaboliczne, kończąc na złej diecie lub wadach budowy anatomicznej osoby chorej. Kamienie występują na całej długości układu moczowego, jednak najczęściej spotyka się je w nerkach.

Kamicę nerkową wykrywa się znacznie częściej w krajach uprzemysłowionych i bogatych z powodu większego spożycia białka zwierzęcego. Ludzie prowadzący intensywne życie nie przywiązują większej uwagi do spożywanych posiłków, często jedzą również na mieście żywność typu fast food. Sprzyja to zwiększonemu spożyciu sodu oraz zbyt małej ilości dziennie spożywanych płynów. Takie upodobania żywieniowe sprzyjają zwiększonemu stężeniu w moczu wapnia oraz kwasu moczowego. Równoczesne obniżenie stężenia cytrynianów w moczu powoduje z czasem występowanie kamieni nerkowych.

Kamica nerkowa – przyczyny

• zbyt duże stężenie wapnia, fosforanów, szczawianów, cystyny, kwasu moczowego w moczu,
• zbyt małe lub zbyt duże pH moczu,
• niedobór związków krystalizujących mocz,
• za mało płynów w diecie,
• zakażenia układu moczowego,
• genetyczne uwarunkowania,
• różne choroby genetyczne,
• wady anatomiczne układu moczowego.

Dodatkowymi czynnikami, które sprzyjają powstaniu kamieni nerkowych są zastój moczu, odwodnienie organizmu, zmniejszenie objętości moczu przez przyjmowane leki lub pourazowe wady układu moczowego.

Kamica nerkowa – objawy

• silny ból nerek (okolice lędźwi)
• kolka nerkowa
• wodonercze
• odmiedniczkowe zapalenie nerek
• krew w moczu
• duże parcie na mocz

Objawy kamicy nerkowej są jednakowe niezależnie od tego z jakim typem odkładających się „kamieni” mamy do czynienia. Ze względu na skład odkładających się złogów występują następujące rodzaje kamic nerkowych: szczawianowo-wapniowa, fosforanowo-wapniowa, moczanowa, cystynowa, strutwitowa, ksantynowa.

Kamica moczanowa

Kamienie z kwasu moczowego to przypadłość najczęściej dotykająca osoby cierpiące na hiperurycemię i dnę moczanową. Pierwsza z tych chorób polega na zwiększonym stężeniu kwasu moczowego we krwi (tendencja stała), druga na odkładaniu się kryształów kwasu moczowego w stawach i tkankach okostnych. Bywa również, że na kamicę moczanową cierpią osoby nadużywające alkoholu. Przyczynia się do tego także dieta bogatopurynowa. Złogi w tej kamicy tworzą się z kwasu moczowego – końcowego produktu przemiany materii, który w normalnych warunkach jest w stanie rozpuszczonym. Kamienie moczanowe powstają w moczu kwaśnym i zbyt gęstym, pH sprzyjające ich powstawaniu wynosi 5,3.

Dieta w kamicy moczanowej

W kamicy moczanowej wskazane jest radykalne ograniczenie produktów bogatych w związki purynowe, które zwiększają intensywność tworzenia się złogów moczanowych. Należy ograniczyć więc produkty mięsne, podroby, grzyby oraz spożywać niewielkie ilości białka dziennie. Unikanie tych produktów pozwoli zmniejszyć stężenie kwasu moczowego w moczu. Zaleca się 40–50 g białka na dobę przy diecie 2000–2200kcal. Jest to ilość, która nie doprowadzi do niedożywienia, a jednocześnie nie będzie obciążała nerek. Zalecane jest także spożycie płynów na poziomie większym niż 2 l/dobę. Wskazana jest dieta mleczno-jarska, ponieważ produkty w niej występujące mają działanie alkalizujące. Jest to niezwykle ważne, bowiem kamienie i złogi moczanowe rozpuszczają się w środowisku zasadowym.

Produkty zabronione w kamicy moczanowej:

• Podroby, wieprzowina, baranina, śledzie, sardynki, szprotki, kawior, czekolada, kakao, mocna herbata, kawa naturalna , orzechy, rośliny strączkowe, rybne i mięsne wywary.

Produkty, które można jeść w ilościach umiarkowanych:

• Pozostałe gatunki ryb w ilościach 100-150g/dziennie, drób, produkty zbożowe.

Produkty zalecane w kamicy moczanowej:

• Wody mineralne i duże ilości płynów, warzywa i owoce, cytryna – zwiększa przemianę puryn, ziemniaki, mleko, sery twarogowe, miód i cukier.

Przykładowy jadłospis w kamicy moczanowej:

I Śniadanie:
herbatka malinowa, pieczywo mieszane niskobiałkowe, masło, pomidor, sałata, chudy serek twarogowy
II Śniadanie:
bułka pszenna, dżem truskawkowy niskosłodzony, grejpfrut, woda mineralna o wysokiej zawartości sodu
Obiad:
Zupa pomidorowa z ryżem, cielęcina pieczona w folii, surówka z marchwi i jabłka
Podwieczorek:
Banan, herbatka z brzozy z miodem
Kolacja:
Ziemniaczki na parze, jajko sadzone, sałata ze śmietaną.

Kamica szczawianowo-wapniowa

Powstaje gdy stężenie wapnia we krwi jest stale podwyższone. Najczęściej spowodowane jest to upośledzonym wchłanianiem wapnia z jelita lub z cewek nerkowych. Niekiedy w tego rodzaju kamicy występuje hiperkalcemia i hiperkalcuria. Kamienie powstają ze wzmożoną intensywnością podczas nadmiernego wydalania kwasu moczowego z nerek. Zaobserwowano, że szczawiany wydalane są z moczem w zwiększonej ilości po podaniu witaminy D. Kamicy szczawianowej sprzyja również dieta bogata w sód.

Dieta w kamicy szczawianowej

Przede wszystkim powinniśmy unikać produktów o dużej zawartości soli kuchennej. Jeśli zwiększone jest wydalanie wapnia w moczu lub występują zaburzenia tarczycy – powinniśmy jeść produkty o wysokiej zawartości wapnia, takie jak nabiał i niektóre warzywa. Wskazana jest większa ilość tzw. inhibitorów krystalizacji złogów, czyli magnezu, cytrynianów, fosforanów. Należy ograniczać spożycie białka pochodzenia zwierzęcego, ponieważ obciąża to nerki. Suma płynów w tej diecie to minimum 2 litry na dobę.

Kamica strutwitowa

Kamica strutwitowa (inaczej zwana również fosforanowo-magnezowo-amonowa) to rodzaj kamicy występującej w przypadku mocno zasadowego moczu oraz stanu zapalnego układu moczowego. Dodatkowym czynnikiem sprzyjającym jej rozwojowi są zakażenia bakteriami, które wytwarzają ureazę – enzym rozkładający mocznik, są to między innymi mikroorganizmy z rodziny: Proteus, Micrococcus, Cryptococcus, Thrichosporon. Złogi powstające w tym rodzaju schorzenia zbudowane są z fosforanu amonowo-magnezowego przy słabym zakwaszeniu moczu.

Dieta w kamicy strutwitowej

W diecie stosowanej w kamicy strutwitowej ogranicza się fosforany, których głównym źródłem są sery dojrzewające, serki topione, mleko, jaja oraz ich żółtka, mięso i jego przetwory, podroby, konserwy, produkty zbożowe gruboziarniste, suche nasiona strączkowych, kakao, czekolada i orzechy. Bardzo ważne jest, aby przeprowadzać regularną diagnostykę moczu. Jeśli badania wskazują na niskie stężenie cytrynianów i magnezu, zaleca się zwiększenie spożywania cytrusów oraz warzyw bogatych w magnez. Zalecenia dietetyczne w kamicy strutwitowej mówią o zwiększeniu ilości białka do 80–90g na dobę, aby podnieść pH moczu, można również wprowadzać leki, które zwiększają jego zakwaszenie. Odpowiednio dobrane napoje w kamicy strutwitowej mogą stanowić jeden z filarów leczenia dietetycznego.

Przeciwwskazane są wody o wysokim stopniu zmineralizowania oraz wody lecznicze – są one moczopędne – niestety w tym rodzaju kamicy nie sprawdzają się. Odradza się również picie mocnej kawy i herbaty, słodzonych napojów typu coca-cola – są one bogatym źródłem fosforanów. Nie poleca się także spożywania alkoholu. Chorym na kamicę strutwitową zaleca się jednak picie dużej ilości wody mineralnej przeznaczonej dla niemowląt oraz wód niskozmineralizowanych. Herbata powinna być owocowa,  można również pomyśleć o soku z żurawiny, który wspomaga funkcjonowanie układu moczowyego.