Nietolerancja fruktozy – objawy, przyczyny, diagnostyka oraz dieta

Aktualizacja: 18 marca, 2024

Lukrecjusz w 100 r. p.n.e.  wypowiedział następujące słowa „Co jest dla jednego człowieka pokarmem, dla innego jest trucizną.”. Owoce na ogół uważane za produkt zdrowy i konieczny w codziennej diecie, mogą okazać się przyczyną wzdęć brzucha, bólu w nadbrzuszu, zbierania gazów w jelitach, nudności czy biegunek. Nietolerancja fruktozy w obecnych czasach jest rzadko diagnozowana, nie mniej jednak zaburzenia we wchłanianiu oraz nietolerancja węglowodanów występuje u ok. 30% populacji.

Nietolerancja fruktozy

Fruktoza jest powszechnie znanym cukrem, który słusznie kojarzony jest najczęściej z owocami. Fachowo jest to 6-cio węglowy monocukier, który wchodzi w skład wielu produktów żywnościowych. Występując w połączeniu w glukozą tworzy dwucukier sacharozę, co znacznie rozszerza możliwość występowania tego związku w produktach powszechnie spożywanych. Fruktoza występuje również w postaci polimerów, budując fruktooligosacharydy np. inulinę występującą w cykorii lub topinamburze.

W normalnych warunkach fruktoza zostaje wchłonięta do krwiobiegu w jelicie cienkim za pośrednictwem specyficznych transporterów GLUT-5. Znajdujący się w krwi monocukier jest transportowany do komórek docelowych, gdzie zostaje wykorzystany na cele energetyczne. O nietolerancji fruktozy mówimy wówczas, gdy monocukier nie zostaje wykorzystany w organizmie. Niewchłonięta cząsteczka fruktozy przedostaje się do jelita cienkiego, gdzie stanowi pożywkę dla żyjących tam bakterii gnilnych. Bakterie przeprowadzają fermentację beztlenową, której produktami są gazy takie jak metan czy siarkowodór powodujące nieprzyjemne dolegliwości.

Nietolerancja fruktozy – objawy

Objawy nietolerancji fruktozy obserwowane są głównie ze strony układu pokarmowego, jednak jak wiadomo, jelita wpływają na funkcjonowanie mózgu, toteż możemy odczuwać zmiany nastroju, nudności oraz depresję. Do objawów gastrycznych zaliczamy powszechne wzdęcia okolic brzucha, gromadzenie gazów w przewodzie pokarmowym, ból w nadbrzuszu, uczucie “gromadzenia wody”, nudności oraz biegunka.

Myślę, że każdy mógłby się podpisać pod stwierdzeniem, że wyżej wymienione dolegliwości nie są przyjemne dla organizmu. Sprawiają, że czujemy się ociężali, ubrania nie leżą tak jak powinny, a gorszy nastrój psuje radość życia.

Nietolerancja fruktozy – przyczyny

Jakie są przyczyny występowania nietolerancji fruktozy? Można wyróżnić dwie następujące:  

• wrodzona fruktozemia, czyli brak wytwarzanego w wątrobie enzymu, który powoduje prawidłowe włączenie fruktozy w szlaki metaboliczne i jej wykorzystanie na cele energetyczne (mowa o glikolizie i reakcji, w której fruktoza zostaje zamieniona w glukozę za pośrednictwem enzymu aldolazy fruktozo-1-fosforanowej);
• nabyta nietolerancja fruktozy (której często towarzyszy, również nietolerancja laktozy, czyli cukru mlecznego), polega na zaburzeniu we wchłanianiu cukru w jelicie cienkim do krwiobiegu za pomocą transportera fruktozy obecnego w błonie śluzowej jelita cienkiego. Niewchłonięty monocukier przedostaje się wówczas do jelita cienkiego, gdzie staje się doskonałą pożywką dla bytujących tam bakterii gnilnych, które przeprowadzając jej fermentację powodują wytworzenie gazów, wzdęć oraz biegunki.

Nietolerancja fruktozy – diagnostyka

Obecnie najczęściej do diagnozowania zaburzonego wchłaniania węglowodanów, w tym również fruktozy, stosuje się test przerostu niekorzystnej mikroflory jelit (SIBO – zespół przerostu bakteryjnego, który prawdopodobnie przyczynia się do zespołu jelita drażliwego). Drugim sposobem, który skierowany jest do diagnostyki nietolerancji fruktozy jest wodorowy test oddechowy. Dodatni wynik daje pewność, że zdiagnozowano u nas nietolerancję fruktozy.

Nietolerancja fruktozy – dieta

Nietolerancja fruktozy jest schorzeniem wymagającym zastosowania diety eliminacyjnej, podobnie jak w innych chorobach związanych z nietolerancją pewnych składników obecnych w spożywanej żywności. W przypadku nietolerancji fruktozy należy szczególną uwagę zwrócić na produkty, w których:

• występuje wolna fruktoza, która przewyższa zawartość innych monocukrów, takich jak glukoza lub galaktoza: owoce, soki owocowe, przeciery, dżemy, konfitury, musy owocowe i niektóre warzywne, ciasta z owocami lub słodzonych owocami;
• produktów bogatych we fruktozę uwalnianą z połączeń, w których występuje: sacharoza, syrop glukozowo-fruktozowy, syrop fruktozowo-glukozowy, miód, syrop kukurydziany, fruktoza, koncentraty soków owocowych, fruktooligosacharydy.

Z zalecanej żywności, można wymienić następujące produkty:

• owoce pestkowe: morele, nektarynki, brzoskwinie,
• owoce jagodowe: jagody, żurawina, maliny, truskawki,
• cytrusy, dojrzałe banany, ananas, rabarbar,
• napoje słodzone wyłącznie glukozą,
• wyroby cukiernicze słodzone glukozą.

Powyższe zalecenia są dopełnieniem zaleceń zgodnych ze zdrowym stylem życia, które dotyczą spożywania fruktozy.

Nietolerancja fruktozy nie jest powszechnym zjawiskiem. Niemniej jednak warto o niej nie zapominać. Odpowiednia dieta eliminacyjna powinna pomóc, działając terapeutycznie w przypadku otrzymania pozytywnego wyniku wodorowego testu oddechowego. Pewne owoce np. jabłka czy gruszki, bogate w liczne składniki mineralne i witaminy, powszechne w diecie wielu Polaków, mogą akurat Tobie zaszkodzić, ponieważ zawierają dużo nietolerowanej przez Twój organizm fruktozy.