Marchew – odmiany, wartości odżywcze oraz właściwości

Aktualizacja: 29 stycznia, 2025

Marchew ma bardzo szerokie zastosowanie, znajdziemy ją we wszystkich kuchniach świata. Była już znana w starożytności, jednak jej popularność wzrosła dopiero w XVI wieku, gdy wyhodowano odmianę o słodszym smaku. Dziś możemy rozpoznać ponad 60 gatunków tej rośliny, podczas gdy w sklepach znajdziemy kilka najpopularniejszych w naszej szerokości geograficznej odmian. Różnią się kolorem, kruchością, soczystością oraz ilością składników odżywczych. Warto więc znaleźć swoją ulubioną!

Poza wyjątkowym smakiem podkreślającym aromat wielu dań, marchew znana jest ze swoich właściwości leczniczych i kosmetycznych. Marchewka jest również łatwo dostępnym i niedrogim warzywem, znajdziemy ją w sokach owocowo-warzywnych oraz obiadkach dla dzieci, gdzie będzie głównym składnikiem.

Marchew – odmiany

Marchew jest jednym z najczęściej uprawianych warzyw w Polsce. Istnieją liczne odmiany marchwi o różnym zabarwieniu korzenia – białym, żółtym, pomarańczowym i purpurowym. Najbardziej wartościowe są odmiany o zabarwieniu intensywnie pomarańczowym, zawierają one najwięcej karotenu.

Najpopularniejsze odmiany to:

• Amsterdamska – odmiana wczesna, o korzeniu długim, walcowym i  ciemnopomarańczowym. Odmiana ta charakteryzuje się wyjątkowym smakiem, miąższ jest soczysty i kruchy.
• Lenka – posiada korzenie o zabarwieniu pomarańczowym, z bardzo smacznym miąższem.

Mniej znane, ale nieco bardziej fantazyjne:

• Paryska – o fantazyjnej, kulistej formie. Pozwala na przygotowanie ciekawie wyglądających dań.
• Bolero – z ciemnopomarańczowymi korzeniami w kształcie tępo zakończonych stożków. Znakomicie nadaje się na przetwory i na soki. Korzenie są ciemnopomarańczowe, cylindryczne, lekko stożkowe i tępo zakończone.
• Perfekcja – przykład odmiany późnej. Korzeń w kształcie walca, miąższ z dużą zawartością suchej masy, karotenów i cukrów. Odmiana przeznaczona do jesiennego zbioru, pozwala się przechowywać do późnej wiosny.
• Bejro – to późna odmiana, polecana szczególnie do bezpośredniego spożycia. Korzenie osiągają długość około 15 cm, są pomarańczowe, odporne na pękanie, kruche i soczyste.
• Major – odmiana średniopóźna. Korzenie mają kształt trapezowaty. Odmiana idealna do przetwórstwa i przechowywania.
• Merida – korzenie długie, cylindryczne, wyrównane, o gładkiej skórce. Może być przeznaczona do bezpośredniego spożycia i dla przetwórstwa oraz do przechowywania.

Odmiany takie jak Bolero, Major i Merida są stosowane w uprawach ekologicznych w krajach UE.

Marchew  – wartości odżywcze         

Korzeń marchewki to naturalna skarbnica wielu wartości odżywczych. Skąd wynika stwierdzenie iż jest dobra na wzrok oraz cerę? Głównie z dużej zawartości beta-karotenu, czyli prowitaminy A. Warzywo to bogate jest także w witaminy B1, B2, C, D, E, kwas nikotynowy i flawonoidy. Dodatkowo występuje bogaty zestaw karotenoidów: β-karoten, α-karoten, γ-karoten, likopen, kryptoksantyna, luteina, ich częściowe metabolity: β-apokarotenoidy, jak również ksantofile, w tym wiolaksantyna.

Podczas niedoboru witamin A w organizmie, może wystąpić tzw. „kurza ślepota”. Przypadłość ta jest niegroźna i całkowicie przemijająca po uzupełnieniu braku witamin. Objawia się pogorszeniem wzroku w słabszych warunkach oświetleniowych, zupełnie jak u udomowionych ptaków. Dodatkowo witamina A odżywia nasze oczy i pozwala uniknąć ich chorób w starszym wieku.

Wszystkim dbającym o urodę i sylwetkę marchew dostarcza ważnych związków mineralnych, takich jak wapń, żelazo, fosfor, miedź, cynk, magnez, jod oraz potas – to im właśnie zawdzięczamy jędrne ciało, piękną cerę i  trwałą opaleniznę oraz zdrowe i mocne włosy i paznokcie. Dla kobiet planujących ciążę lub w jej trakcie dobra informacja – w marchewce znajduje się również kwas foliowy, tak ważny dla prawidłowego rozwoju  płodu dziecka.

Marchew składa się w 90% z wody, około 7% masy to węglowodany, 1% białka, 0,2% tłuszcze i celuloza. 100 gram dostarcza tylko 35 kcal, więc może być zastosowana jako chrupiąca przekąska między posiłkami u osób na diecie. Jednak już ugotowanie jej podnosi indeks glikemiczny nawet trzykrotnie, o tym fakcie muszą pamiętać osoby z cukrzycą. Surowa marchew jest ciężej strawna, ale spożywając nieprzetworzoną dostarczamy organizmowi maksimum witamin i składników odżywczych.

Marchew – właściwości

Według badań, regularne spożywanie marchewki przyczynia się do zapobiegania wielu chorobom, również nowotworowym. Marchew ma także pozytywny wpływ na naszą cerę, nadaje skórze rumieńców, jednocześnie wygładzając jej powierzchnię, dzięki czemu wygląda ona zdrowiej i młodziej. Usprawnia również pracę przewodu pokarmowego, głównie przez dużą zawartość błonnika. Pobudza jelita do pracy oraz pozwala usunąć szkodliwe metabolity, w tych cholesterol.

Flawonoidy zawarte w marchwi nie tylko zwalczają wolne rodniki, powodujące przedwczesne starzenie się organizmu, lecz także działają przeciwskurczowo na naczynia krwionośne.

Marchewkę najlepiej spożywać w postaci świeżo wyciśniętych soków lub na surowo z dodatkiem oleju lnianego. Gotowana marchew traci ponad połowę wartości odżywczych, jednak w tej postaci jest lekkostrawna w przeciwieństwie do marchewki surowej.

Jeżeli chcemy zachować jak najwięcej wartości odżywczych marchewki, poddajmy ją blanszowaniu. Zachowa dzięki temu barwę i właściwości.

Marchewka jest źródłem wielu witamin i minerałów, dlatego powinna być stałym elementem diety. Niestety, sposób uprawy i stosowanie nawozów wpływa niekorzystne na marchew. Jako roślina okopowa z której zjadamy korzeń, marchew w dużym stopniu jest w stanie wchłonąć składniki niekorzystne dla naszego zdrowia. Dlatego też, jeżeli mamy możliwość hodowli marchwi we własnym zakresie, warto zasadzić ją samemu.

Połączenie marchwi i jabłka

Bardzo dobrym pomysłem jest starcie marchwi na dużych oczkach wraz z jabłkiem i wykorzystaniem jako surówki do posiłku. Taki zastrzyk witamin i błonnika pomoże nam bardziej niż najlepszy suplement z apteki.

Marchew jest dla nas surowcem bardzo tanim i dobrze znanym, wykorzystujemy ją chętnie w polskiej kuchni. Warto pamiętać o jej zdrowych właściwościach, poprawiających wygląd naszych, włosów i paznokci oraz poprawiający pracę oczu oraz układu pokarmowego. Marchew zawiera wiele witamin, które są niezbędne dla utrzymania pięknej skóry. Możemy spożywać ją na surowo, gdy jest nieco bardziej ciężkostrawna lub ugotowaną, licząc się z możliwością strat cennych składników odżywczych.