Leki przeciwcukrzycowe – czy leki inkretynowe są najlepsze?

Cukrzyca jest chorobą, która obejmuje wiele narządów. Leczenie jej nie opiera się zatem tylko i wyłącznie na odpowiedniej diecie, aktywności fizycznej oraz utrzymaniu prawidłowego stężenia glukozy we krwi, czasem może okazać się to bowiem niewystarczające. Wtedy właśnie należy wprowadzić leczenie farmakologiczne.

W Polsce u pacjentów z cukrzycą stosuje się najczęściej leki zawierające chlorowodorek metforminy, kiedy ich działanie jest niewystarczające, do terapii włącza się pochodne sulfonylomocznika (PSM) oraz akarbozę. Przyjrzyjmy się im zatem bliżej.

Leki przeciwcukrzycowe

Metformina

Metformina przeznaczona jest do leczenia osób z cukrzycą typu 2, można podawać ją samodzielnie lub łącznie z innymi preparatami obniżającymi poziom cukru albo też z insuliną. Głównym działaniem metforminy jest poprawa metabolizmu węglowodanów, dzięki zmniejszeniu insulinooporności. Hamuje ona wchłanianie glukozy w przewodzie pokarmowym oraz wpływa korzystanie na gospodarkę lipidową poprzez obniżenie stężenia triglicerydów i cholesterolu całkowitego. Zasadniczo ważne jest to, że optymalne działanie leku obserwuje się dopiero po około 2 tygodniach stosowania, zatem nie zażywa się go w sytuacji nagłego wzrostu stężenia glukozy w celu jej szybkiego uregulowania.

Metformina dostępna jest w postaci tabletek, które przyjmuje się 2 – 3 razy na dobę lub saszetek do stosowania raz dziennie, po ostatnim posiłku. Jak każdy lek – powodować może efekty uboczne, jednak zażywana pod ścisłą kontrolą lekarza i w sposób systematyczny nie powinna ich wywoływać. Do najczęstszych niepożądanych rezultatów zaliczyć można: nudności, bóle brzucha, gazy, biegunka oraz metaliczny posmak w ustach. Podkreślić jednak należy, że metformina jest lekiem bezpiecznym, nie przyczynia się do niedocukrzenia – nie nasila bowiem wydzielania insuliny przez trzustkę.

Inne dostępne na rynku nazwy handlowe metforminy to: Avamina, Etform, Formetic, Glucophage, Gluformin, Metfogamma, Metforatio, Metformin, Metformax, Metifor, Metral.

Pochodne sulfonylomocznika

Pochodne sulfonylomocznika mają bardzo istotne znaczenie w terapii chorych na cukrzycę typu 2. Zwiększają produkcję insuliny przez trzustkę, obniżając w ten sposób glikemię. Wykazują bardzo dużą skuteczność, jednak doprowadzają często do hipoglikemii (niedocukrzenia). Mimo to są bezpieczne i nie wywołują poważnych efektów ubocznych. Powinny z nich zrezygnować jedynie osoby z ciężką niewydolnością wątroby lub nerek. Pochodne sulfonylomocznika dostępne są na rynku w postaci tabletek, które zażywać należy na czczo. Stosuje się je samodzielnie lub wraz z metforminą.

Do stosowanych obecnie leków z tej grupy należą przede wszystkim 3 preparaty:

• Gliklazyd (np. Diaprel MR) – Zalicza się do pochodnych sulfonylomocznika II generacji. Jest lekiem szybko-, ale krótkodziałającym. Szczytowe stężenie w osoczu osiąga po 2 – 6 godzinach.
• Glimepiryd (np. Amaryl, Glemid, Glidiamid, Glimesan, Glindia, Pemidal) – Jest najnowszą pochodną sulfonylomocznika II generacji. Optymalne stężenie we krwi uzyskuje po około 150 minutach od zażycia. Stosowany jest raz na dobę, bez konieczności modyfikacji dawki.
• Glipizyd (Glibenese GITS) – Jest najszybciej działającą pochodną sulfonylomocznika. Największe stężenie w osoczu osiąga po upływie około godziny.

W terapii osób chorych na cukrzycę stosowano również pochodne sulfonylomocznika I generacji, zostały one jednak praktycznie wyparte z leczenia, gdyż nie wywoływały pożądanych efeków pozatrzustkowych (na wątrobę, mięśnie szkieletowe oraz adipocyty – komórki tłuszczowe)

Leki inkretynowe dostępne są na rynku w dwóch postaciach: tabletek doustnych oraz zastrzyków.

Akarboza

Akarbozę zaleca się docelowo osobom z cukrzycą typu 2, a w rzadkich przypadkach również osobom z cukrzycą typu 1. Stosuje się ją samodzielnie lub w połączeniu z insuliną albo pochodnymi sulfonylomocznika. Lek działa w przewodzie pokarmowym, hamując trawienie cukrów w jelitach. Dzięki temu uwalnia się mniej glukozy, co wpływa na mniejszą poposiłkową glikemię, przyczynia się do zmniejszenia syntezy triglicerydów oraz przeciwdziała gromadzeniu się tłuszczów w narządach.

Akarbozę należy przyjmować przed spożyciem posiłku i zasada ta powinna być ściśle przestrzegana, bowiem od tego zależy skuteczność jej działania. Zażycie leku 30 min przed posiłkiem lub po 15 min od pierwszego kęsa, sprawia, że staje się znacznie mniej efektywna.

Akarboza nie powoduje hiperinsulinemii oraz niedocukrzenia. Ponadto nie przyczynia się do zwiększenia masy ciała, mało tego wskazana jest w przypadku osób z nadwagą i podwyższonym stężeniem lipidów we krwi. Do najczęstszych działań niepożądanych zaliczyć można wzdęcia, biegunki, bóle brzucha i inne zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego.

Preparaty na rynku polskim zawierające akarbozę to: Adeksa oraz Glucobay.

Leki inkretynowe

Leki inkretynowe to preparaty nowej generacji, znajdują zastosowanie wtedy, kiedy mimo przestrzegania diety, regularnej aktywności fizycznej oraz zażywania leków przeciwcukrzycowych u chorych wciąż odnotowuje się wysoki poziom cukru we krwi. Można je stosować na każdym etapie leczenia cukrzycy typu 2, ale najkorzystniej działają one w początkowym stadium choroby. Leków inkretynowych w obecnej chwili nie podaje się w monoterapii ani osobom przyjmującym insulinę.

To syntetyczne hormony zastępujące te, które występują naturalnie w jelicie cienkim. W wyniku ich działania trzustka zwiększa wydzielanie insuliny, a wątroba produkuje mniej glukozy. Ponadto żołądek opróżnia się wolniej, dzięki czemu mózg szybciej dostaje informacje o nasyceniu. a chory może zjeść mniej. Skutkuje to trwałą i postępującą redukcją masy ciała, tym samym zmniejsza się ryzyko nadciśnienia tętniczego oraz chorób sercowo – naczyniowych. Niezwykle ważne jest również to, że leki inkretynowe pozwalają skutecznie kontrolować poziom glikemii, nie wywołując przy tym niepożądanej hipoglikemii (niedocukrzenia).

Leki inkretynowe dostępne są na rynku w dwóch postaciach: tabletek doustnych oraz zastrzyków. Tabletki to inhibitory DPP-4, które działają poprzez hamowanie rozkładu inkretyn naturalnie występujących w jelicie cienkim. Zastrzyki podskórne (eskenatyd, liraglutyd) podaje się 2 razy dziennie. Opracowano również ulepszoną wersję eskenatydu o przedłużonym działaniu – eksenatyd LAR, który wystarczy przyjmować raz w tygodniu. Niestety w przypadku leczenia cukrzycy eksenatydem w 2007 roku zaobserwowano efekt uboczny w postaci ciężkiego zapalenia trzustki. Innymi zjawiskami niepożądanymi są: nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, refluks żołądkowo – przełykowy, zwiększone ryzyko infekcji dróg moczowych, bóle głowy oraz zaburzenia trawienia górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Głównym powodem małego rozpowszechnienia leków inkretynowych w Polsce jest niewątpliwie ich cena. Miesięczna kuracja lekiem w formie tabletek kosztuje około 215 zł, natomiast w postaci zastrzyków podskórnych aż 530 zł. Mimo, iż polscy pacjenci mogą nabyć leki od 2005 r, do tej pory nie doczekali się refundajcji tej skutecznej terapii.

Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego lekiem, którym należy rozpocząć terapię cukrzycy, jest metformina, działająca poprzez zmniejszenie insulinooporności. Jeśli jednak po kilku miesiącach leczenia nie uda się wyrównać poziomu glikemii, do leczenia włącza się pochodne sulfonylomocznika, zmniejszające wydzielanie insuliny lub akarbozę, zmniejszającą wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego. Inną opcją jest przyjmowanie leków inkretynowych, które w opinii publicznej uchodzą za najbardziej skuteczne. Istnieją jednak głosy sprzeciwu wobec powszechnego ich stosowania. Część badań miała być bowiem przeprowadzona tylko u zwierząt doświadczalnych lub w warunkach laboratoryjnych, co świadczyć może o znikomym wpływie na ludzi. Jeśli przyjmujesz więc leki, warto wiedzieć, jak działają i jakie niosą ze sobą skutki uboczne. A przede wszystkim należy uświadomić sobie, że najważniejsza jest dieta i aktywność fizyczna!