Co to jest insulina? Jak ją podawać i jak przechowywać?

Od wielu lat obserwuje się tendencję do spożywania coraz to większej ilości węglowodanów, szczególnie tych prostych. Wpływa to niekorzystnie na nasz organizm, a jednym z przypadków gdy szczególnie musimy uważać na to co jemy są choroby związane z insuliną.

Prawidłowy poziom insuliny jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. W przypadku zaburzeń związanych z tym istotnym dla gospodarki węglowodanowej hormonem mówimy o cukrzycy, typu I lub II. Zbyt niski poziom glukozy we krwi może doprowadzić do utraty przytomności lub śpiączki, ponieważ jest to jedyne paliwo dla naszego mózgu. Warto zapoznać się z tym transporterem i zrozumieć jego pracę.

Insulina – co to jest?

Insulina jak każdy hormon w naszym organizmie jest białkiem składającym się z dwóch łańcuchów polipeptydowych: A i B. Swoją nazwę zawdzięcza miejscu wytwarzania – z łac. insula – wyspa, pochodzi od wysepek Langerhansa trzustki przez komórki B (β). Jej zdaniem w organizmie jest transportowanie substancji wchłoniętych przez układ pokarmowy do komórek: mięśniowych (miocytów), tłuszczowych (adipocytów) oraz wątrobowych (hepatocytów).

Została odkryta w 1922 roku, a jej odkrywca Frederick Banting został uhonorowany nagrodą Nobla rok później. Jako pierwszy hormon udało się ją uzyskać sztucznie, przy użyciu metod inżynierii genetycznej, już w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku.

Produkcja tego ważnego dla gospodarki węglowodanowej hormonu jest kontrolowana przez stężenie glukozy we krwi. Spożycie pokarmu powoduje wzrost stężenia tego cukru we krwi, następuje wzmożona produkcja insuliny, która transportuje go z krwi do komórek ciała. Efektem tego jest spadek zawartości cukru we krwi i zmniejszenie produkcji insuliny przez trzustkę.

Insulina – zastosowanie

Hormon ten jest podawany chorym w przypadku, gdy ich organizm z różnych przyczyn sam nie produkuje odpowiedniej jego ilości, a więc szczególnie w przypadku cukrzycy typu 1. Czasami zdarza się, że osoby z cukrzycą typu 2 także zażywają insulinę – jest to zalecane przez lekarzy, jeśli leki doustne przestają być skuteczne lub kiedy kuracja lekami nie może być przeprowadzona. Niekiedy decydują o tym przewlekłe powikłania choroby. Kobiety chore na cukrzycę zamieniają leki na insulinę w okresie ciąży i czasie jej planowania. Ta zmiana wymagana jest również u osób
z cukrzycą, które nagle zachorują na zapalenie płuc, zawał serca, udar mózgu. O doborze preparatów decyduje diabetolog, biorąc pod uwagę indywidualne potrzeby chorego.

Taka insulina jest produkowana w specjalnych ośrodkach przez wykorzystanie zmienionych genetycznie komórek drożdży lub bakterii z rodziny Escherichia Coli.

Insulina – rodzaje

Dostępnych jest wiele różnych rodzajów insulin, różniących się między sobą:

• czasem działania,
• szybkością rozpoczęcia działania,
• szczytem pełnego działania.

Dzięki temu osoba przyjmująca insulinę ma większą elastyczność co do pory oraz liczby zastrzyków. Pozwala to na lepszą regulację prawidłowego poziomu cukru we krwi, którego zaburzenia mogą nieść niebezpieczne powikłania jak utrata przytomności czy nawet śpiączka.

Zrozumienie, jak działają poszczególne typy insulin, pozwala odpowiednio zaplanować swoje posiłki, przekąski i zakresy aktywności fizycznej.

• Insulina analogowa

Jest to wcześniej produkowana odmiana insuliny. Jej budowa jest niemal identyczna w porównaniu do hormonów naturalnie produkowanych przez trzustkę. Zaczyna działać po 30 – 45 minutach od wstrzyknięcia, szczyt aktywności przypada między 2 a 4 godziną od zastrzyku, a przestają działać 7 – 8 godzin od podania. Dlatego, żeby nie dopuścić do zbyt dużego podwyższenia poziomu cukru we krwi po jedzeniu, insulinę klasyczną trzeba podawać co najmniej 30 minut przed posiłkiem. Chory musi jeść regularnie, a ze względu na długi okres działania preparatu – także między posiłkami.

Zalecana jest szczególnie dzieciom i młodzieży, ponieważ przebieg ich cukrzycy (typu 1) jest bardziej chwiejny niż reszty pacjentów. U osób chorujących ponad 15 lat lub o skłonnościach do hipoglikemii (niskiego poziomu cukru we krwi) w godzinach porannych. Inną możliwością zastosowania tego typu insuliny jest pacjent z usuniętą operacyjnie trzustką.

• Insuliny zmodyfikowane

Posiada zmienioną budowę w porównaniu do hormonu ludzkiego. Przez zastąpienie poszczególnych aminokwasów w szeregu otrzymujemy insulinę o różnym czasie działania, a co za tym idzie innymi porami przyjmowania:

• zmodyfikowanie łańcucha B zaowocowało znacznie szybszym wchłanianiem insuliny: po 20 – 40 minutach osiąga szczyt, a po 3 – 5 godzinach przestaje działać. Pozwala to podać ją bezpośrednio przed, w czasie, a nawet po posiłku. To bardzo ułatwia życie. Chory może bowiem sam decydować o tym, kiedy i jak często będzie jadł.
• zmienienie konfiguracji łańcucha A wydłużyło działanie insuliny, dzięki czemu jest bardziej równomiernie uwalniana do krwi. Pozwala to stosować preparat raz dziennie przy zachowaniu odpowiedniego poziomu insuliny.

Podanie insuliny w tkankę podskórną brzucha lub przedramion skraca działanie hormonu.

Insulina – jak podawać?

Insulina należy do hormonów białkowych, dlatego nie może być podawana doustnie, ponieważ zostałaby strawiona w świetle przewodu pokarmowego przez enzymy znajdujące się w żołądku, dwunastnicy i dalszych odcinkach jelita cienkiego.

Insulinę można podawać za pomocą strzykawki, pióra lub pompy – w zależności od Twoich osobistych preferencji. Istotnym aspektem jest miejsce iniekcji w zależności od tego, jaką insulinę przyjmie chory i szybkości jej wchłonięcia.

• Zastrzyk w tkankę podskórną ud (część przednia i boczna) lub pośladków (część zewnętrzna) wchłania się wolno, co jest pożądane w nocy i rano,
• Podanie insuliny w tkankę podskórną brzucha lub przedramion skraca działanie hormonu.

Tak więc insulinę przedposiłkową należy podać minimum pół godziny przed posiłkiem, a odmiany zmodyfikowane można podać tuż przed w tkankę podskórną brzucha.

Insulina – jak przechowywać?

• Nieotwartą insulinę przechowuj w lodówce, w temperaturze od 2 do 8°C. Po otwarciu insulinę można przechowywać przez miesiąc. Nieotwarte fiolki są zdatne do użytku aż do upływu terminu ważności – pamiętaj o sprawdzeniu daty ważności na fiolce przed jej użyciem.
• Dopilnuj, aby insulina nie uległa zamrożeniu ani przegrzaniu (nie przekraczać 30°C).

Pen insulinowy czy wstrzykiwacz jednorazowy: podczas użytkowania nie należy go przechowywać w lodówce, można nosić ze sobą, np. w torebce. Zwracać należy jedynie uwagę na to, aby nie narażać insuliny na działanie zbyt wysokich lub niskich temperatur.

Warto pamiętać o kilku zasadach związanych z podaniem zastrzyku, otóż:

• Z nowo nałożonej igły należy usunąć powietrze, naciskając tłok, gdy strzykawka jest skierowana ku górze, aż do pojawiania się kropli insuliny na czubku igły,
• Przed iniekcją należy wymieszać insulinę, obracając delikatnie pióro albo fiolkę, aby uzyskać jednolity roztwór,
• Przed zastrzykiem nie trzeba dodatkowo dezynfekować skóry,
• Po dokonaniu wstrzyknięcia powinno się poczekać kilka sekund, aby uniknąć wypłynięcia insuliny. Jeśli nieco wypłynie na powierzchnię skóry, nie należy powtarzać zastrzyku,
• Nie „rozmasowuje” się miejsca po wstrzyknięciu insuliny, ponieważ może to przyspieszyć jej wchłonięcie i powodować niedocukrzenie,
• Kropla krwi, która czasem pojawia się po wykonaniu zastrzyku, nie powinna niepokoić. Może to oznaczać, że trafiliśmy w drobne naczynie krwionośne. Nie wpływa to na działanie insuliny, krew należy usunąć wacikiem,
• Wysoka temperatura otoczenia powoduje szybsze wchłanianie insuliny, co może być przyczyną niespodziewanego niedocukrzenia; należy o tym pamiętać w upalne dni i po ciepłej kąpieli,
• Prowadź rejestr, notując nazwę (nazwy) oraz ilości stosowanej insuliny, pory dnia, gdy należy podawać insulinę, jak długo ona działa i kiedy jest najbardziej skuteczna.

Insulina jest hormonem odpowiedzialnym za utrzymanie odpowiedniego stężenia glukozy we krwi, która jest jedynym paliwem dla naszego mózgu. Istotne jest, aby jej poziom, jak również poziom cukru był stały i równy dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. W przypadku zaburzeń wytwarzania insuliny pacjent musi przyjmować ją w postaci zastrzyków. Obecnie dostępne są różne formy leku, dzięki czemu możliwe jest manipulowanie czasem podania.