Leczenie niedoczynności tarczycy – leki, dieta, zioła

Zgodnie z definicją, niedoczynność tarczycy jest zespołem objawów klinicznych wywołanym niedoborem tyroksyny (T4) oraz wynikającym z niego niedostatecznym działaniem trijodotyroniny (T3) w komórkach ustroju. Prowadzi on do uogólnionego spowolnienia procesów metabolicznych.

Wyróżniamy następujące odmiany niedoczynności tarczycy:

• pierwotną – powstaje wskutek uszkodzenia tarczycy. Jej przyczyną jest najczęściej przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, czyli choroba Hashimoto;
• wtórną – jej przyczyną jest niedobór lub brak wydzielania TSH (czyli hormonu tyreotropowego wydzielanego przez przysadkę mózgową) spowodowany niedoczynnością przysadki;
• trzeciorzędową – jest wynikiem braku lub niedoboru TRH (czyli tyreoliberyny, która jest hormonem wydzielanym przez podwzgórze) będącego skutkiem uszkodzenia podwzgórza lub przysadki [1].

Leczenie niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy jest wskazaniem do leczenia substytucyjnego, które zazwyczaj trwa całe życie. W większości przypadków polega ono na podawaniu pacjentom syntetycznej tyroksyny, która z kolei ulega konwersji do trijodotyroniny w tkance docelowej. Działanie terapeutyczne leku rozpoczyna się po 1–2 tyg. leczenia. Utrzymuje się do 3 tyg. po jego przerwaniu [2].

Objawowa niedoczynność tarczycy przy podwyższonym stężeniu TSH i obniżonym stężeniu FT4 jest bezwzględnym wskazaniem do leczenie substytucyjnego. W praktyce lekarskiej problematyczne jest podjęcie decyzji, kiedy należy włączyć leczenie farmakologiczne u pacjentów z subkliniczną niedoczynnością tarczycy, czyli u pacjentów najczęściej bezobjawowych, u których stężenie FT4 w surowicy jest prawidłowe, przy podwyższonym poziomie TSH [3].

Wartość stężenia TSH, przy której należy rozpocząć terapię nadal pozostaje nierozstrzygnięta. Wytyczne wielu towarzystw endokrynologicznych wskazują na konieczność leczenia przy poziomie TSH ≥ 10 uiu/ml. Podejmując decyzję o rozpoczęciu leczenia należy zwrócić uwagę na czynniki ryzyka występujące u pacjenta, takie jak m.in. patologia tarczycy, wole, nadciśnienie, wysokie miano przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO). Dodatkowo leczenie powinno być rozważone u pacjentek planujących ciążę lub będących w ciąży, w zaburzeniach miesiączkowania jak i przy problemach z niepłodnością [4].

Leki na niedoczynność tarczycy

Najczęściej stosowanym lekiem przy niedoczynności tarczycy jest lewotyroksyna, czyli syntetyczny analog naturalnej tyroksyny (jednego z hormonów produkowanego przez tarczycę). Wśród preparatów wskazać można Euthyrox czy Letrox. Wykazuje ona działanie podobne do hormonów tarczycy, wpływając na zwiększenie podstawowej przemiany materii. Dodatkowo przyspiesza procesy spalania, zwiększa komórkowe zużycie tlenu oraz temperaturę ciała i przyspiesza metabolizm tłuszczów, węglowodanów i białek. W wyniku jej stosowania zmniejsza się stężenie cholesterolu oraz triglicerydów (poprzez przyspieszenie ich przemiany), a natężeniu ulegają podziały komórkowe, wzrost, różnicowanie i dojrzewanie komórek [5].

W Polsce dostępne są preparaty zawierające poza tyroksyną także trijodotyroninę. Trijodotyronina wykazuje większą aktywność biologiczną. Lekiem zawierającym oba hormony (T3 i T4) w proporcji 1:5 jest Novothyral [6].

Dieta przy niedoczynności tarczycy

Farmakologia stanowi bardzo ważny element w leczeniu niedoczynności tarczycy, jednakże właściwa dieta również ma tutaj istotne znaczenie. Dzięki dostarczaniu składników odżywczych niezbędnych dla syntezy hormonów tarczycy, jak i unikaniu produktów, które mogą zaburzać ten proces, możemy poprawić funkcjonowanie tarczycy.

Dieta przy niedoczynności tarczycy powinna być dobrana indywidualnie dla każdego pacjenta. Ważne jest, aby uwzględniała współistniejące zaburzenia takie jak stan zapalny, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze czy nieprawidłowy lipidogram.

Tarczyca odpowiedzialna jest za ok. 30% spoczynkowej przemiany materii. Zwolnione tempo metabolizmu i co za tym idzie problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała są wśród osób chorujących na niedoczynność tarczycy bardzo powszechne [7].

Do głównych składników diety, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie tarczycy należą:

• jod,
• żelazo,
• cynk oraz
• selen.

Jod występuje w stałej ilości w wodzie morskiej, dlatego poza solą, dobrym źródłem tego pierwiastka będą ryby i skorupiaki morskie. Dużą koncentracją jodu charakteryzuje się makrela, dorsz, małże oraz ostrygi.   

Deficyt żelaza w organizmie prowadzi do zmniejszenia syntezy hormonów produkowanych przez tarczycę, zwiększenia wydzielania TSH, powiększenia tarczycy oraz rozwoju niedoczynności. Głównym źródłem tego mikroskładnika w diecie Polaków jest mięso oraz produkty zbożowe. Konsekwencją niedoboru cynku jest obniżenie stężenia T3 i T4, a co za tym idzie, rozwoju objawów niedoczynności tarczycy. Cynk znajdziemy m.in. w nasionach lnu, pestkach dyni, mięsie, produktach pełnoziarnistych czy kaszy gryczanej i jaglanej.

Selen uczestniczy w przemianach T4 do T3. Jego niedobór prowadzi do zmniejszenia stężenia T3. Dodatkowo, selen jako silny przeciwutleniacz chroni przed oksydatywnym uszkodzeniem tkanki tarczycy. Wśród produktów dostarczających znaczną ilość tego składnika wymienia się ryby i skorupiaki, nasiona strączkowe, czosnek oraz grzyby. Dużo selenu znajdziemy również w orzechach brazylijskich [8].

W literaturze zwraca się uwagę na fakt, iż osoby z niedoczynnością tarczycy powinny w swojej diecie dostarczać odpowiednią ilość:

• pełnowartościowego białka,
• wielonienasyconych kwasów tłuszczowych,
• oraz węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym.

Ze względu na immunologiczne podłoże choroby Hashimoto oraz stan zapalny toczący się w organizmie, dieta w tej jednostce chorobowej powinna mieć przeciwzapalny charakter. Istotna jest eliminacja potencjalnych antygenów pokarmowych. Mogą one bowiem wywołać produkcję przeciwciał i wchodzić w reakcję krzyżową z tkanką tarczycy, przyczyniając się jednocześnie do nadwrażliwości i pobudzenia układu immunologicznego [9].

Zioła na niedoczynność tarczycy

Ziołolecznictwo cieszy się obecnie rosnącym zainteresowaniem. Decydując się na preparaty ziołowe przy niedoczynności tarczycy należy pamiętać, iż mogą mieć one wpływ na działanie leków. Dlatego warto zachować ostrożność i w razie wątpliwości zasięgnąć porady lekarza.

Zdania na temat ziół wspierających niedoczynność tarczycy są podzielone. Często zdarza się, że producenci zachwalają swoje preparaty ziołowe, a jednocześnie trudno jest znaleźć naukowe dowody potwierdzające ich korzystne działanie.

W przypadku niedoczynności tarczycy spowodowanej chorobą Hashimoto warto sięgnąć po zioła mające właściwości przeciwzapalne. Dobrze sprawdzić się tutaj może kurkumina. Jej działanie polegające na łagodzeniu objawów stanu zapalnego zostało wykazane w licznych badaniach naukowych [10].

Często wśród ziół na niedoczynność tarczycy wymienia się Ashwagandhę, czyli żeń-szeń indyjski. Zgodnie z niedawno opublikowanym badaniem, może ona poprawić stan zdrowia pacjentów z subkliniczną postacią niedoczynności [11]. Warto zaznaczyć tutaj, że każdy pacjent inaczej reaguje na spożywane zioła, dlatego w razie pogorszenia samopoczucia należy zaprzestać spożywania Ashwagandhy.

Gdy mówimy o niedoczynności tarczycy, warto sobie uświadomić, że poza leczeniem konwencjonalnym polegającym na stosowaniu syntetycznych hormonów istnieje wiele innych metod pomagających usprawnić pracę narządu. Dzięki prawidłowej diecie, stosowaniu naturalnych środków i odpowiedniej aktywności fizycznej możemy korzystnie wpłynąć na stan zdrowia pacjenta. Jeśli jednak zaobserwujemy pojawienie się objawów niedoczynności tarczycy, dobrze jest w pierwszej kolejności zasięgnąć porady lekarza.