Kreatynina – badanie, norma, podwyższona i niska, dieta

Aktualizacja: 6 maja, 2024

Na podstawie badania krwi możemy uzyskać wiele informacji dotyczących naszego stanu zdrowia. Jednym z parametrów mierzonych w diagnostyce jest poziom stężenia kreatyniny w osoczu. Jakie informacje płyną z takiego badania i jakie mogą być przyczyny odchyleń uzyskanego wyniku od normy?

Jednym z badań dających możliwość sprawdzenia stanu naszego zdrowia oraz wychwycenia ewentualnych chorób na wczesnym etapie rozwoju jest oznaczenie poziomu kreatyniny. Na podstawie uzyskanego wyniku określa się funkcję filtracyjną nerek, która może ulec zaburzeniu w przebiegu ostrej lub przewlekłej niewydolności tego narządu. Dlaczego akurat ten związek wykazuje tak dobre właściwości, pozwalające obrazować stan naszego układu wydalniczego?

Kreatynina

Kreatyna (z języka greckiego kreas, słowa oznaczającego mięso) stanowi związek chemiczny, który powstaje w procesie degradacji ok. 1–2% kreatyny zawartej w mięśniach, dlatego też ogólne stężenie kreatyniny w osoczu zależy od masy mięśniowej, płci oraz wieku. Kreatynina stanowi bezwodnik kreatyny, a oznaczenia tego związku chemicznego dokonuje się zarówno we krwi, jak i moczu. W diagnostyce służy przede wszystkim jako marker biochemiczny wykorzystywany do monitorowania funkcji nerek.

Badanie kreatyniny

Badanie stężenia kreatyniny w surowicy wykonuje się na czczo, w godzinach porannych. Dzień przed wykonaniem badania zaleca się unikania zbyt dużej aktywności fizycznej, a ostatni posiłek powinien zostać spożyty około godziny 18.00.

Kreatynina wydalana jest z naszego organizmu wraz z moczem, przechodzi więc przez nerki, dlatego też doskonale sprawdza się w badaniu funkcji tego narządu. Sama kreatynina nie podlega absorpcji ani wydzielaniu przez komórki kanalików nerkowych, dzięki czemu może być wykorzystywana jako marker funkcji filtracyjnej nerek. W przypadku zaawansowanego uszkodzenia nerek może dojść do dodatkowego wydzielania kreatyniny przez cewki nerkowe. Na podstawie stężenia kreatyniny w osoczu krwi, możemy wyliczyć wartość eGFR (estimated glomerular filtration rate), czyli szacunkowy współczynnik filtracji kłębuszkowej. Wskaźnik ten wyliczany jest na podstawie specjalnego wzoru uwzględniającego też inne czynniki, takie jak wiek oraz płeć pacjenta. Służy do oceny i monitorowania funkcji nerek, a także stosowany jest w badaniach przesiewowych chorób nerek.

Norma kreatyniny

Wartości referencyjne wynoszą od 53 do 115 µmol/l (od 0,6 do 1,3 mg%). Wynik zależy od już wcześniej wspomnianej masy mięśniowej, płci oraz wieku osoby badanej. Wszelkie odchylenia od wartości prawidłowych mogą świadczyć o zaburzeniu w funkcjonowaniu nerek.

Podwyższona kreatynina

Do podwyższenia stężenia kreatyniny dochodzi w przypadku uszkodzenia znacznej części nefronów oraz spadku przesączania kłębuszkowego. Hemoliza prowadzi do fałszywego zawyżenia wyniku. Inne czynniki zwiększające stężenie kreatyniny to kwasica ketonowa, suplementy zawierające w swoim składzie kreatynę oraz leki takie jak cymetydyna, kwas acetylosalicylowy, trimetoprim, które hamują cewkowe wydzielanie kreatyniny. W przypadku wykorzystania stężenia kreatyniny w osoczu jako wskaźnika służącego do monitorowania funkcji nerek, należy pamiętać, że znaczne podwyższenie stężenia jest widoczne dopiero w momencie uszkodzenia dużej liczby nefronów.

Niska kreatynina

Obniżony poziom stężenia kreatyniny we krwi występuje rzadko. Do przyczyn zmniejszonego stężenia należy obniżona masa mięśniowa. Jest to związane z zależnością jaka występuje pomiędzy masą tej tkanki, a ilością powstającej kreatyniny z kreatyny mięśniowej. Spadek stężenia postępuje wraz z upływem lat i jest najniższy u osób w podeszłym wieku, dlatego też w tej grupie wiekowej, pomimo niskiego poziomu kreatyniny, równocześnie może występować zaburzenie funkcji nerek. Inne czynniki obniżające poziom kreatyniny to ciąża oraz przyjmowanie kortykosteroidów. W przypadku hiperbilirubinemii może dojść do fałszywie zaniżonych wyników.

Kreatynina a dieta

Dieta także może mieć wpływ na stężenie kreatyniny. Znaczący wpływ na poziom badanego związku ma dieta mięsna. U osób spożywających duże ilości mięsa, które w 1 kg zawiera ok. 2–5g kreatyny, może dojść do wzrostu stężania kreatyniny nawet o 30%. Analogicznie, dieta uboga  w mięso skutkuje zmniejszonym stężeniem kreatyniny w osoczu. Niższy poziom związany jest też z niedożywieniem lub dietą niskobiałkową, które mogą prowadzić do zaniku mięśni.

Kreatynina stanowi bardzo dobry wskaźnik, dający obraz funkcjonowania naszych nerek. Jeżeli wyniki badań odbiegają od normy należy udać się do lekarza, w celu uzyskania dokładnej diagnozy i wprowadzenia ewentualnego leczenia.