Dieta u chorych ze stomią – zasady, wskazania oraz produkty

Aktualizacja: 30 grudnia, 2024

Zabieg wykonania stomii, nazywanej też sztucznym odbytem lub przetoką jelitową albo moczową, jest operacją przeprowadzaną w Polsce na kilku tysiącach pacjentów rocznie. Skrócona droga przejścia pokarmu przez układ trawienny może prowadzić do uciążliwych dolegliwości i obniżyć jakość życia. Czy odpowiednia dieta jest w stanie pomóc choremu uporać się z niektórymi z nich?

Stomia – co to jest

Stomia jest procedurą polegającą na połączeniu światła jelita z powierzchnią skóry. W przypadku nieprawidłowego działania tego narządu chirurg wycina chorą część jelita i tworzy nową drogę wypróżniania na ścianie brzucha. Ileostomię wykonuje się wtedy, gdy konieczne jest usunięcie całego jelita grubego i na powierzchnię brzucha wyłania się jelito cienkie. Gdy lekarz usuwa tylko część jelita grubego, wówczas mamy do czynienia z kolostomią – wyprowadzeniem światła jelita grubego na ścianę brzucha. Ze względu na brak zwieracza – końcowego odcinka jelita, pacjent nie ma możliwości kontroli wypróżnień oraz wydalania gazów, dlatego korzysta z worka stomijnego. Istnieje również przetoka wykonana na układzie moczowym (urostomia), w której moczowody nie prowadzą do pęcherza moczowego, lecz zostają wszczepione do wyizolowanego odcinka jelita. Ten, podobnie jak w przypadku kolo- i ileostomii, zostaje wyprowadzony na powierzchnię jamy brzusznej.

Stomia – wskazania

Stomia jest zabiegiem wykonywanym rzadko, jedynie w przypadkach, w których żadne inne metody leczenia się nie sprawdziły. Najczęstszymi wskazaniami do wykonania ileostomii lub kolostomii są choroby zapalne jelit (np. choroba Leśniowkiego- Crohna), urazy odbytnicy lub odbytu oraz nowotwory jelita grubego. Urostomię wykonuje się w przypadku nowotworów złośliwych miednicy mniejszej (np. pęcherza moczowego, prostaty), kamicy nerkowej lub moczowodowej czy po urazach w obrębie miednicy. Nie zawsze jest to rozwiązanie na stałe. Kiedy istnieje możliwość zamknięcia stomii i odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego, wtedy wyłania się ją tylko na czas potrzebny do wyleczenia nieprawidłowości w chorym narządzie.

Dieta przy stomii – zasady

Pacjentom ze sztucznym odbytem nie zaleca się żadnej konkretnej diety. Jeśli nie występują u nich problemy trawienne, to nie muszą zmieniać sposobu żywienia. Należy jednak pamiętać, iż skrócenie przewodu pokarmowego wpływa na wchłanianie wody i składników pokarmowych. Najczęstsze dolegliwości, jakie spotykają chorych, to biegunka lub zaparcia i gazy. Ogólne zasady, które powinny być wprowadzone w kuchni to:

• regularność posiłków – zaleca się jedzenie 3–5 posiłków o stałych porach,
• powolne spożywanie – należy dokładnie przeżuwać każdy kęs pokarmu,
• stopniowe wprowadzanie nowych produktów do jadłospisu i dokładna obserwacja  reakcji układu pokarmowego,
• przygotowywanie posiłków z możliwie jak najświeższych i najbardziej naturalnych produktów – należy unikać sztucznych dodatków do żywności (konserwantów, barwników, aromatów),
• wypijanie ok. 2 l wody dziennie.

Żywienie chorych ze stomią – biegunka

W przypadku problemów z biegunką chory powinien unikać:

• bardzo tłustych i słodkich produktów,
• ostrych przypraw,
• produktów wzdymających (roślin strączkowych, warzyw kapustnych),
• surowych owoców i warzyw.

Należy skupić się na ograniczeniu ilości błonnika w diecie oraz dostarczaniu większej ilości płynów, żeby nie dopuścić do odwodnienia organizmu.

Żywienie chorych ze stomią – zaparcia

Kiedy pacjent skarży się na zaparcia, jego sposób żywienia powinien być praktycznie odwrotny do prowadzonego w czasie biegunki. Ta dolegliwość wymaga przede wszystkim zwiększenia udziału błonnika w diecie. Należy jeść ciemne pieczywo, pełne ziarna zbóż, płatki owsiane, otręby, surowe warzywa i owoce oraz owoce suszone. Unika się pokarmów takich jak:

• czekolada,
• kakao,
• tłuste i pikantne potrawy,
• produkty zapierające (jasne pieczywo, biały ryż, galaretki, banany, jedzenie na bazie mąki ziemniaczanej).

Nie można również zapominać o wypijaniu dużej ilości wody, aby błonnik mógł spełniać swoją rolę.

Żywienie chorych ze stomią – gazy

W przypadku problemów z gazami wyeliminowanie kilku produktów z diety powinno przynieść znaczną poprawę w tej kwestii. Należą do nich:

• cebula i czosnek,
• jaja i ich przetwory,
• ostre przyprawy,
• kawa i alkohol,
• rośliny strączkowe,
• napoje gazowane.

Trzeba również pamiętać o tym, iż żucie gumy, rozmowy przy posiłku oraz szybkie jedzenie powodują połykanie dużej ilości powietrza wraz z pokarmem, co też może przyczynić się do problemów z gazami.

Pacjenci po wyłonieniu stomii tak naprawdę nie muszą stosować żadnej specjalistycznej diety, jednakże z uwagi na to, iż często pojawiają się u nich problemy jelitowe, powinni ostrożnie dobierać pożywienie do jadłospisu i uważnie obserwować jak ich organizm reaguje na dany produkt. W przypadku długo utrzymujących się dolegliwości należy zgłosić się do lekarza, który przeprowadzi potrzebne badania i ustali przyczynę owych problemów.