Choroba Leśniowskiego-Crohna – dieta oraz niezawodne przepisy

Aktualizacja: 26 lutego, 2024

Odnotowuje się coraz większą zapadalność na nieswoiste zapalenia jelit (NZJ) wśród populacji europejskiej. Czynnik sprawczy do tej pory pozostaje nieznany, toteż nie istnieje skuteczny lek niwelujący chorobę. Dużą wagę u osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna (ChLC) przywiązuje się do żywienia, zwłaszcza w okresie zaostrzeń. Na tym polu powstało kilka mitów.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna to choroba zapalna, która obejmuje pewne fragmenty przewodu pokarmowego – najczęściej w obrębie jelita cienkiego. Schorzenie to jest przyczyną znacznego obniżenia jakości życia. W wielu przypadkach jednak okresy zaostrzeń przeplatają się z czasem remisji, zatem za główny cel upatruje się, aby wyciszenie trwało jak najdłużej. W zależności od etapu, dieta powinna być skonstruowana w odpowiedni sposób.

Choroba Leśniowskiego-Crohna – dieta

Zaostrzenie choroby to okres wyjątkowo trudny. Najczęściej związany jest z brakiem apetytu. Świetne rezultaty w indukowaniu remisji przynosi więc interwencja żywieniowa, polegająca na przyjmowaniu odpowiednich preparatów (w formie doustnej albo poprzez zgłębnik dożołądkowo lub dojelitowo, w zależności od stanu chorego), aby nie obciążać przewodu pokarmowego. W tym okresie przeciwwskazane jest przyjmowanie laktozy – cukru mlecznego, którego wspomniane preparaty są pozbawione. Uszkodzona śluzówka nie wytwarza wystarczającej ilości laktazy-enzymu trawiącego laktozę. O tym w jaki sposób będzie przebiegało leczenie żywieniowe decyduje lekarz. Najczęściej trwa ono kilka tygodni. W tym czasie bardzo ważne jest, aby pamiętać także o nawodnieniu – w wyniku silnych biegunek następuje duża utrata płynów. Wskazane są szczególnie woda i słabe napary herbaty. Po zakończonej interwencji żywieniowej czeka pacjenta powrót do zwyczajowej diety. To proces a nie nagła zmiana, wymaga więc czasu. Wprowadzanie nowych produktów powinno być stopniowe – rozpoczynając od kleików owsianych, poprzez białe pieczywo, gotowane warzywa i owoce, kasze i chude mięsa, na tłuszczach skończywszy.

W okresie remisji jadłospis nie powinien odbiegać znacząco od tego, który proponowany jest osobom zdrowym. Na przestrzeni lat konstruowano i odwoływano zalecenia dotyczące w szczególności produktów, których w okresach między zaostrzeniami należy unikać. Stąd też towarzyszące osobom dotkniętym tym schorzeniem nieuzasadnione obawy przed włączeniem do swojej diety pewnych pokarmów. Dotyczy to zwłaszcza mleka i błonnika. Dobra wiadomość jest taka, że do tej pory nie uzyskano jednoznacznych dowodów na to, aby którykolwiek ze składników odżywczych bądź produktów był sprawcą nawracających zapaleń. Kierować należy się ponadczasową zasadą – zapewnij organizmowi wszystko czego potrzebuje. Nie ma podstaw, aby ograniczać to, co wartościowe. Jedynym słusznym powodem jest subiektywne uczucie dyskomfortu, jak ból brzucha, wzdęcia czy inne dolegliwości po spożyciu pewnych posiłków. Odnalezienie takiego związku przyczynowo-skutkowego wymaga samoobserwacji.

Gwoli krótkiego przypomnienia kilka odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące żywienia osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna.

Ile kalorii powinienem spożywać?

Dokładnie tyle, ile potrzebujesz, zgodnie z obowiązującymi normami dla wieku i płci. W przypadku chorych na ChLC niewielka nadwaga nie stanowi problemu – zapewnia ona dodatkowy materiał energetyczny na czas zaostrzeń.

Tabelka obrazująca średnie dzienne zapotrzebowanie energetyczne dla kobiet i mężczyzn przy założeniu o średniej aktywności fizycznej.

Ile białka zawrzeć w codziennej diecie?

Nieco więcej niż osoba zdrowa – ok. 1,2 g na każdy kilogram masy ciała. Przykład: dla osoby ważącej 70 kg będą to 84 gramy. Biorąc pod uwagę z jak wielu źródeł pełnowartościowego białka korzystamy (mleko, sery, jogurty, kefiry, mięso) jest to ilość nietrudna do zaspokojenia.

Czy ograniczenie tłuszczów jest konieczne?

Tłuszcz nie powinien przekraczać jednej trzeciej codziennego zapotrzebowania energetycznego. Nie oznacza to jednak, że jest on zbędny. Wręcz przeciwnie. Kwasy tłuszczowe omega-3 posiadają udowodnione działanie przeciwzapalne, dzięki czemu najprawdopodobniej mogą wydłużyć okres remisji. Kwasów omega-3 należy szukać przede wszystkim w tłustych rybach morskich – najkorzystniej spożywać co najmniej jedną porcję tygodniowo. Warto czerpać też z dobrodziejstw natury pod postacią olejów roślinnych, najcenniejszych w postaci surowej. Istotna jest właściwa proporcja pomiędzy kwasami omega-3 i omega-6 – stąd wybór paść powinien na olej lniany, rzepakowy, czy oliwę z oliwek. Na korzyść tłuszczów nienasyconych zaleca się obniżyć ilość nasyconych kwasów tłuszczowych – obecnych w produktach pochodzenia zwierzęcego. Najlepiej zatem, aby spożywane mięso było chude, a produkty mleczne – półtłuste. Produktów odzwierzęcych zazwyczaj nie wyklucza się zupełnie ze względu na bogactwo ważnych składników – białko czy wapń.

Jak przyjmowane leki wpływają na moją dietę?

• Sulfasalazyna – lek przeciwzapalny, którego jednym ze skutków ubocznych jest obniżone przyswajanie kwasu foliowego. Jeżeli będzie to konieczne lekarz zleci suplementację kwasem foliowym.
• Sterydy – mogą powodować wystąpienie nadwagi, lecz związana jest ona z zatrzymaniem wody w organizmie. Nie stanowi to powodu do rozpoczęcia diety redukującej masę ciała.

Choroba Leśniowkiego-Crohna – przepisy

Czas powracania do normalnej diety po leczeniu żywieniowym wcale nie musi przytłaczać jałowością smaku. Gdy do swojego jadłospisu zaczniesz włączać warzywa i owoce, zrób to z fantazją.

Gotowane owoce i warzywa same w sobie nie zachęcają do spożycia. Można jednak połączyć je z kaszą i delikatnie doprawić do smaku.

Kiedy przewód pokarmowy odzyska pełnię możliwości i będzie w stanie podołać zwyczajowej diecie, ważne aby była ona bogata w kwasy tłuszczowe omega-3. Najlepszym ich źródłem są tłuste ryby morskie. Poniżej propozycja ich podania.

A oto najprostszy sposób na szybkie danie rybne, przy zachowaniu najcenniejszych właściwości odżywczych:

Prawdą jest, że choroba Leśniowskiego-Crohna obniża komfort życia i stanowi źródło stresu. Niemniej jednak nie ma powodu, dla którego dieta osób dotkniętych tym schorzeniem miałaby odbiegać od tej zlecanej dla ludzi zdrowych. Większym zagrożeniem przy istniejącym NZJ jest niedożywienie niż jakikolwiek produkt spożywczy. Okres remisji należy wykorzystać na regenerację organizmu i dostarczenie mu tego co niezbędne. Cieszmy się jedzeniem, lecz nie byle jakim, a tym wartościowym.