Cukrzyca ciążowa – objawy, przyczyny, zagrożenia. Co jeść przy cukrzycy ciążowej?

Aktualizacja: 11 marca, 2025

Ciąża to szczególny okres w życiu kobiety, kiedy musi szczególnie zatroszczyć się o swoje zdrowie. Cukrzyca ciążowa jest schorzeniem, które dotyka ok. 3,4% kobiet ciężarnych i jest przyczyną licznych komplikacji zdrowotnych dla noworodka oraz jego mamy.

Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa określana jest również skrótem GDM (ang. gestational diabetes mellitus) i jest poważnym schorzeniem, której pierwsze rozpoznanie stawia się w trakcie trwania ciąży. Określenia „cukrzyca ciążowa” nie stosuje się w przypadku kobiet, które chorowały na cukrzycę typu 1 lub 2 przed zajściem w ciążę. GDM to zaburzenie tolerancji glukozy objawiające się w postaci hiperglikemii z powodu niedostatecznej produkcji insuliny przez trzustkę, której rola polega na regulowaniu stężenia cukru we krwi krążącej. Według definicji WHO, cukrzyca ciążowa to nietolerancja węglowodanów o różnym nasileniu, która występuje w trakcie trwania ciąży i ustępuje po rozwiązaniu. Różne dane dostarczają informacji na temat częstości występowania GDM, która dotyczy ok. 2–6% kobiet ciężarnych w Europie i 3,4% w Polsce. Cukrzyca ciążowa stwarza ryzyko wystąpienia licznych powikłań w trakcie porodu dla noworodka i matki oraz wiąże się z późniejszymi konsekwencjami zdrowotnymi dla dziecka i jego mamy, stąd konieczność postawienia szybkiej diagnozy oraz wdrożenia leczenia.

Objawy cukrzycy ciążowej

Objawy cukrzycy ciążowej są podobne do tych, które obserwuje się u osób chorujących na cukrzycę i niebędących w ciąży. Różnicę obserwuje się w wartościach docelowych stężenia glukozy w badaniach laboratoryjnych. Do objawów zaliczamy następujące:

• wzmożone pragnienie,
• zwiększona ilość oddawanego moczu w ciągu dnia,
• senność, przewlekłe zmęczenie,
• cukromocz,
• nieprawidłowe wyniki badań glukozy na czczo oraz testu doustnej tolerancji glukozy (OGTT).

Przyczyny cukrzycy ciążowej

W trakcie trwania ciąży w organizmie kobiety dochodzi do zmian w wydzielaniu hormonów oraz szczególnie w drugiej połowie, obserwuje się zwiększone zapotrzebowanie na insulinę. U kobiet obserwuje się jednocześnie insulinooporność tkanek oraz zmniejszone wytwarzanie hormonu przez trzustkę. U kobiet w drugiej ciąży, które podczas pierwszej miały zdiagnozowaną GDM, występuje wyższe prawdopodobieństwo powtórnego wystąpienia schorzenia. Dodatkowymi czynnikami obciążającymi są: urodzenie pierwszego dziecka o masie >4kg (makrosomia płodu), wyższy wskaźnik masy ciała (BMI), wystąpienie zaburzeń tolerancji glukozy w pierwszym trymestrze, wielorództwo, wiek kobiety (częściej u kobiet starszych).

Zagrożenia cukrzycy ciążowej

Zagrożenia wynikające z cukrzycy ciążowej dotyczą komplikacji podczas porodu, powikłań zdrowotnych dla dziecka oraz matki. Do powikłań nieleczonej GDM zaliczamy zwiększone ryzyko wystąpienia następujących nieprawidłowości:

• makrosomia płodu – masa urodzeniowa noworodka >4500 g lub przekraczająca 90. percentyl na siatkach centylowych dla wieku i płci dziecka, co wiąże się ze złamaniami kości oraz uszkodzeniami nerwów w trakcie porodu dużego dziecka;
• u kobiety zwiększone jest ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego indukowanego ciążą oraz stanu przedrzucawkowego;
• ryzyko infekcji dróg moczowych u kobiety oraz cukromocz, stwarzający dobre warunki do rozwoju bakterii;
• zaburzenia oddychania u noworodka;
• zaburzenia biochemiczne u noworodka objawiające się w postaci: hipoglikemii, hiperbilirubinemii, hipokalcemii (niedobór wapnia) i hipomagnezemii (niedobór magnezu);
• niedotlenienie płodu z powodu kwasicy metabolicznej wywołanej hiperglikemią;
• zwiększone ryzyko śmiertelności płodu oraz okołoporodowej noworodka o 30%;
• utrzymanie się nietolerancji węglowodanów u kobiety po rozwiązaniu ciąży;
• u dzieci starszych obserwuje się wyższe ryzyko wystąpienia nadwagi i otyłości, zwiększoną częstość zachorowania na cukrzycę oraz gorszy rozwój psychomotoryczny.

Cukrzyca ciążowa – co jeść?

Cukrzyca ciążowa wiąże się niekiedy z obniżeniem jakości życia dla przyszłej mamy. Konieczność stosowania się do zaleceń żywieniowych, niekiedy niezbędne kilkukrotne w ciągu dnia nakłuwanie się insuliną oraz monitorowanie stężenia glukozy we w krwi wymaga dużej systematyczności oraz zaangażowania. 

Kobietom zaleca się stosowanie diety cukrzycowej, opartej na regularnym spożywaniu posiłków zawierających podobną ilość węglowodanów złożonych o niskim indeksie glikemicznym. Zaliczają się do nich produkty zbożowe z pełnego ziarna: grube kasze, ciemne makarony, brązowy ryż i pełnoziarniste pieczywo. Należy wykluczyć z diety produkty będące źródłem węglowodanów prostych: cukier, słodycze, słodkie przekąski, jasne pieczywo i produkty zbożowe wykonane z  mąki oczyszczonej oraz ograniczyć spożywanie owoców do dwóch porcji na dzień (w tym suszone owoce). Niektóre osoby źle tolerują mleko i jego przetwory, po których obserwują wyższe wartości poposiłkowej glikemii.

W diecie ponadto powinno znaleźć się pełnowartościowe białko w postaci chudego mięsa (drobiowe, wołowe), serów żółtych oraz białych, jaj i ryb. Źródłem tłuszczu powinny być roślinne oleje oraz orzechy. Ponadto warto wdrożyć do diety rośliny strączkowe oraz minimum trzy porcje warzyw, w tym jedną porcję surowych.

Cukrzyca ciążowa jest schorzeniem niebezpiecznym zarówno dla mamy, jak i jej dziecka. Istotne jest jak najszybsze zdiagnozowanie nieprawidłowości w tolerancji glukozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia, dobranego indywidualnie do pacjentki, celem uniknięcia komplikacji zdrowotnych.