Topinambur – uprawa, właściwości, smak, indeks glikemiczny, przepisy. Jak przyrządzić topinambur?

16 18 20

Topinambur (inna nazwa to słonecznik bulwiasty) dotarł do Europy z Ameryki Północnej już w XVII wieku i znany był ze swojego szerokiego spektrum możliwych zastosowań. Chociaż w Polsce mógłby wydawać się produktem obcym, to uprawiany był tu już od pierwszej połowy XVIII wieku [1]. Używano go zarówno w celach spożywczych, jak i medycznych, a nawet ozdobnych. Obecnie zaliczany jest do gatunków roślin inwazyjnych i niekontrolowanych.

Topinambur – uprawa

Fakt, że w Polsce uprawiany jest już od prawie 300 lat świadczy o tym, że sama uprawa nie należy do tych najbardziej wymagających. Ponadto ze względu na inwazyjny charakter rośliny ogranicza się jej uprawę w pobliżu obszarów natury chronionej. Przez lata obecności na polach uprawnych na prawie całym świecie dokładnie poznano właściwości topinamburu. Kultywacja odbywa się w celach spożywczych, medycznych i ozdobnych, a obecnie opracowuje się również uprawy dla celów biorafineryjnych, ponieważ karczoch jerozolimski może stanowić dobre źródło biomasy [2].

Topinambur – właściwości

Jak wspomniano powyżej – topinambur wykazuje szereg korzystnych pod różnymi względami właściwości. Warto zwrócić uwagę na właściwości prozdrowotne. Spożywanie topinamburu związane jest z niższym poziomem cukru we krwi, a także poprawą gospodarki trójglicerydowo-cholesterolowej. Ponadto dzięki wysokiej zawartości inuliny obserwuje się prebiotyczne działanie tej rośliny – wpływa na regulację pH układu pokarmowego i biodostępność wapnia z diety, reguluje perystaltykę jelit, a także wykazuje działanie immunomodulacyjne poprawiając odporność organizmu [3][4].

Również ze względu na wysoką zawartość inuliny i fruktooligosacharydów topinambur wykorzystywany jest do produkcji żywności funkcjonalnej o szerokim zastosowaniu – nawet w leczeniu osób pracujących nad usuwaniem skutków skażenia w Czarnobylu [5][6][7]. Ze względu na swoje właściwości polecany jest osobom borykającym się z cukrzycą typu 2. Ponadto badane są jego właściwości przeciwnowotworowe i zastosowanie w przypadku nowotworów piersi.

Topinambur – smak, indeks glikemiczny

Ze względu na smak i konsystencję podobną do innych bulw topinambur może stanowić smaczne urozmaicenie diety. Z pewnością można go zastosować jako substytut ziemniaków, jednak jego smak jest bardziej wyrazisty, nieco słodszy i „orzechowy” .

Dzięki obecności inuliny topinambur ma niski indeks glikemiczny – równy 14. Z tego również względu może stanowić zdrowszy zamiennik ziemniaków, .po spożyciu których dochodzi do gwałtownego wydzielania insuliny, a następnie szybkiego zmniejszenia się stężenia glukozy we krwi.

Jak przyrządzić topinambur?

Topinambur można przygotować i podać podobnie jak ziemniaki. Dzięki temu, że jego bulwy szybciej „tracą surowość”, wymagają krótszej obróbki i narażone są na mniejsze straty wartości odżywczej – optymalnie jednak jest nie obierać ich skórki, tylko dokładnie ją umyć i wyszorować. Jeżeli jednak dalsza obróbka odbywa się po obraniu – kawałki bez skórki należy skropić lub zamoczyć w soku z cytryny lub occie, ponieważ szybko ulega utlenieniu i utracie naturalnej barwy. Topinambur nadaje się zarówno do gotowania, jak i pieczenia i smażenia, dzięki czemu można go przygotowywać na różne sposoby i tworzyć alternatywę dla np. frytek.

Topinambur – przepisy

Poniżej kilka ciekawych przepisów,  które warto włączyć do diety.

Przepis na puree z topinamburu

Składniki:

  • Topinambur – 500g
  • Mleko – 1 l
  • Masło – 100g
  • Sól, pieprz, sok z cytryny – do smaku

Przygotowanie: obrany i pokrojony topinambur należy gotować w mleku z dodatkiem masła i soli do uzyskania miękkości. Następnie mleko należy odlać (jednak nie wylać) i dodawać je podczas blendowania bulwy dla uzyskania pożądanej konsystencji i gęstości. Zaleca się doprawienie puree solą, białym pieprzem i sokiem z cytryny – dla uzyskania atrakcyjnego smaku i utrzymania atrakcyjnej barwy.

rozwiń
Przepis na zupę krem z topinamburu i gruszki

Składniki:

  • Topinambur – 500g
  • Gruszka – 250g
  • Sól, pieprz, przyprawa curry, sos sojowy – do smaku

Przygotowanie: pokrojony topinambur i gruszkę należy ugotować do miękkości, a następnie odlać wodę i zblendować je na gładką masę. Gotowy krem należy doprawić solą, pieprzem, curry i sosem sojowym i zagotować.

rozwiń
Przepis na pieczony topinambur z tymiankiem

Składniki:

  • Topinambur – 500g
  • Oliwa z oliwek / olej rzepakowy – 20g
  • Sól, pieprz, tymianek i inne przyprawy – do smaku

Przygotowanie: umyty topinambur należy pokroić na ćwiartki i wyłożyć na papierze do pieczenia. Następnie należy dokładnie skropić wszystkie kawałki oliwą z oliwek, oraz doprawić solą i pieprzem. Gałązki świeżego tymianku należy poukładać pomiędzy kawałkami topinamburu i całość piec do miękkości i zarumienienia bulwy.

rozwiń

Topinambur, mimo, że nieco zapomniany w ostatnich latach, „wraca do łask”. Uprawa wymaga niewiele nakładów pielęgnacji, a korzyści wynikające z włączenia do diety mogą być istotne dla zdrowia. Każdy powinien spróbować tego przysmaku również ze względu na charakterystyczny smak i szerokie zastosowanie kulinarne.

Literatura:

[1] Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., i wsp.:. Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. 1-197. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa,2012.

[2] Johansson E., Prade T., i wsp.: Economically viable components from Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus L.) in a biorefinery concept. Int J Mol Sci. 2015 Apr 22;16(4):8997-9016.

[3] Horochowska M., Kołeczek E., i wsp.: [Topinambour – nutritional and medical properties of the Jerusalem artichoke (Helianthus tuberoses L.)]. Pediatr Endocrinol Diabetes Metab. 2017;23(1):30-36.

[4] Samal L., Chaturvedi V.B., i wsp.: Prebiotic potential of Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus L.) in Wistar rats: effects of levels of supplementation on hindgut fermentation, intestinal morphology, blood metabolites and immune response. J Sci Food Agric. 2015 Jun;95(8):1689-96.

[5] Liubchenko P.N., Skobeleva N.V., i wsp.: [The use of fermented milk drink with topinambur for the treatment of Helicobacter infection in the liquidators of Chernobyl nuclear power plant accident]. Vopr Pitan. 2003;72(3):29-31.

[6] Rubel I.A., Iraporda C., i wsp.: Inulin rich carbohydrates extraction from Jerusalem artichoke (Helianthus tuberosus L.) tubers and application of different drying methods. Food Res Int. 2018 Jan;103:226-233.

[7] Kawee-Ai A., Ritthibut N., i wsp.: Optimization of simultaneously enzymatic fructo- and inulo-oligosaccharide production using co-substrates of sucrose and inulin from Jerusalem artichoke. Prep Biochem Biotechnol. 2018 Jan 22:1-8.

Kup dietę online – od dietetyka
Opublikowano ponad miesiąc temu
Oceń artykuł
Topinambur – uprawa, właściwości, smak, indeks glikemiczny, przepisy. Jak przyrządzić topinambur? - 4.0/5. Oddano 2 głosy.
Autor artykułu:
, Dyplomowany dietetyk, neurobiolog i trener personalny.