Topinambur – uprawa, właściwości, smak, indeks glikemiczny, przepisy. Jak przyrządzić topinambur?

Aktualizacja: 21 stycznia, 2025

Topinambur (inna nazwa to słonecznik bulwiasty) dotarł do Europy z Ameryki Północnej już w XVII wieku i znany był ze swojego szerokiego spektrum możliwych zastosowań. Chociaż w Polsce mógłby wydawać się produktem obcym, to uprawiany był tu już od pierwszej połowy XVIII wieku [1]. Używano go zarówno w celach spożywczych, jak i medycznych, a nawet ozdobnych. Obecnie zaliczany jest do gatunków roślin inwazyjnych i niekontrolowanych.

Topinambur – uprawa

Fakt, że w Polsce uprawiany jest już od prawie 300 lat świadczy o tym, że sama uprawa nie należy do tych najbardziej wymagających. Ponadto ze względu na inwazyjny charakter rośliny ogranicza się jej uprawę w pobliżu obszarów natury chronionej. Przez lata obecności na polach uprawnych na prawie całym świecie dokładnie poznano właściwości topinamburu. Kultywacja odbywa się w celach spożywczych, medycznych i ozdobnych, a obecnie opracowuje się również uprawy dla celów biorafineryjnych, ponieważ karczoch jerozolimski może stanowić dobre źródło biomasy [2].

Topinambur – właściwości

Jak wspomniano powyżej – topinambur wykazuje szereg korzystnych pod różnymi względami właściwości. Warto zwrócić uwagę na właściwości prozdrowotne. Spożywanie topinamburu związane jest z niższym poziomem cukru we krwi, a także poprawą gospodarki trójglicerydowo-cholesterolowej. Ponadto dzięki wysokiej zawartości inuliny obserwuje się prebiotyczne działanie tej rośliny – wpływa na regulację pH układu pokarmowego i biodostępność wapnia z diety, reguluje perystaltykę jelit, a także wykazuje działanie immunomodulacyjne poprawiając odporność organizmu [3][4].

Również ze względu na wysoką zawartość inuliny i fruktooligosacharydów topinambur wykorzystywany jest do produkcji żywności funkcjonalnej o szerokim zastosowaniu – nawet w leczeniu osób pracujących nad usuwaniem skutków skażenia w Czarnobylu [5][6][7]. Ze względu na swoje właściwości polecany jest osobom borykającym się z cukrzycą typu 2. Ponadto badane są jego właściwości przeciwnowotworowe i zastosowanie w przypadku nowotworów piersi.

Topinambur – smak, indeks glikemiczny

Ze względu na smak i konsystencję podobną do innych bulw topinambur może stanowić smaczne urozmaicenie diety. Z pewnością można go zastosować jako substytut ziemniaków, jednak jego smak jest bardziej wyrazisty, nieco słodszy i „orzechowy” .

Dzięki obecności inuliny topinambur ma niski indeks glikemiczny – równy 14. Z tego również względu może stanowić zdrowszy zamiennik ziemniaków, .po spożyciu których dochodzi do gwałtownego wydzielania insuliny, a następnie szybkiego zmniejszenia się stężenia glukozy we krwi.

Jak przyrządzić topinambur?

Topinambur można przygotować i podać podobnie jak ziemniaki. Dzięki temu, że jego bulwy szybciej „tracą surowość”, wymagają krótszej obróbki i narażone są na mniejsze straty wartości odżywczej – optymalnie jednak jest nie obierać ich skórki, tylko dokładnie ją umyć i wyszorować. Jeżeli jednak dalsza obróbka odbywa się po obraniu – kawałki bez skórki należy skropić lub zamoczyć w soku z cytryny lub occie, ponieważ szybko ulega utlenieniu i utracie naturalnej barwy. Topinambur nadaje się zarówno do gotowania, jak i pieczenia i smażenia, dzięki czemu można go przygotowywać na różne sposoby i tworzyć alternatywę dla np. frytek.

Topinambur – przepisy

Poniżej kilka ciekawych przepisów,  które warto włączyć do diety.

Topinambur, mimo, że nieco zapomniany w ostatnich latach, „wraca do łask”. Uprawa wymaga niewiele nakładów pielęgnacji, a korzyści wynikające z włączenia do diety mogą być istotne dla zdrowia. Każdy powinien spróbować tego przysmaku również ze względu na charakterystyczny smak i szerokie zastosowanie kulinarne.