Stan przedcukrzycowy – objawy, dieta. Czy stan przedcukrzycowy może się cofnąć?

Aktualizacja: 10 marca, 2025

Szerząca się epidemia otyłości, spowodowana wzrostem kaloryczności posiłków oraz zbyt małą aktywnością fizyczną sprawia, iż coraz częściej (również w grupie dzieci i młodzieży) diagnozuje się stan przedcukrzycowy. W świetle aktualnego stanu wiedzy występowanie prediabetes nieuchronnie związane jest z dużym ryzykiem pojawienia się jawnej cukrzycy w niedalekiej przyszłości…

Stan przedcukrzycowy 

W praktyce klinicznej terminy „nieprawidłowa glikemia na czczo” (IGF) oraz „nieprawidłowa tolerancja glukozy” (IGT) określane są wspólnym mianem jako stan przedcukrzycowy. Stan ten, nazywany również prediabetes, rozpoznawany jest wówczas, gdy glikemia na czczo przekracza wartości prawidłowe (70–99 mg/dl – wg ADA/PTD), plasując się na poziomie 100–125 mg/dl  oraz/lub  w 120. minucie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT) poziom cukru w osoczu krwi żylnej osiągnie wartość 140–199 mg/dl.

Stan przedcukrzycowy – objawy

„Zaburzenia gospodarki węglowodanowej rozwijają się powoli i zazwyczaj mija kilkanaście lub kilkadziesiąt miesięcy zanim zostaną one wykryte” [1].

Dużym mankamentem w rozpoznawaniu stanu przedcukrzycowego przez pacjentów jest brak uchwytnych objawów klinicznych, zwłaszcza we wczesnym etapie rozwijającej się choroby, aczkolwiek warto zaznaczyć, iż nawet niewielki wzrost glikemii jest już szkodliwy dla naczyń krwionośnych i nerwów obwodowych [1]. Są jednak czynniki, które predysponują do rozwoju stanu przedcukrzycowego oraz jawnej postaci cukrzycy. Wśród takowych wyróżnia się:

• otyłość,
• nadciśnienie tętnicze (≥140/90 mm Hg),
• siedzący tryb życia,
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy,
• obniżone stężenie cholesterolu HDL,
• podwyższone stężenie triglicerydów,
• palenie tytoniu.

Jak rozpoznać stan przedcukrzycowy?

Z uwagi na brak niepokojących objawów i dobre samopoczucie pacjentów,  nawet przy wysokich stężeniach glukozy we krwi, osobom z grupy ryzyka zaleca się przeprowadzanie regularnych badań profilaktycznych w kierunku cukrzycy. Niewątpliwie wykrycie IFG i/lub IGT stanowi bardzo ważny wskaźnik zagrożenia cukrzycą, co pozwala u tych osób podjąć natychmiastowe działania, aby nie dopuścić do rozwoju choroby oraz niebezpiecznych jej powikłań.

Stan przedcukrzycowy – dieta

Zasadniczym celem leczenia pacjentów ze stanem przedcukrzycowym jest niedopuszczenie do rozwoju cukrzycy typu 2 oraz  powikłań sercowo-naczyniowych [2]. Żywienie osób z upośledzoną tolerancją glukozy winno być zbilansowane pod względem zapotrzebowania na energię i składniki pokarmowe oraz dostosowane indywidualnie do każdego pacjenta.

Kilka praktycznych porad dla pacjentów z rozpoznanym stanem przedcukrzycowym. 

1. Zadbaj o różnorodność posiłków. Spożywaj je regularnie o stałych porach, zachowując kontrolę ilości oraz rodzaju węglowodanów w codziennej diecie.
2. Podstawę codziennego jadłospisu powinny stanowić produkty zbożowe z pełnego ziarna (pieczywo razowe na zakwasie z dodatkiem ziaren zbóż, pumpernikiel;  makaron z mąki razowej; grube kasze: jęczmienna pęczak, gryczana, jaglana; ryż brązowy, ryż dziki; płatki zbożowe naturalne: owsiane, jęczmienne) zwłaszcza te o niskim indeksie glikemicznym (IG < 55 ).
3. W swoim menu uwzględnij produkty spożywcze bogate w błonnik pokarmowy (płatki owsiane, fasola, groch, soczewica, brokuły, brukselka, marchew, dynia, owoce cytrusowe, owoce jabłoni), bowiem jego rozpuszczalne frakcje (pektyny, β– glukany) wpływają na glikemię poprzez spowolnienie wchłaniania węglowodanów, co w efekcie „powoduje mniejszy i wolniejszy wzrost stężenia glukozy we krwi oraz mniejsze i rozłożone w czasie wydzielanie insuliny przez trzustkę” [5]. WAŻNE:  Z uwagi na korzystny wpływ włókna pokarmowego na glikemię poposiłkową jego zawartość w diecie powinna wynosić 25–50 g/dobę lub 15–25 g na 1000 kcal [6].
4. Ogranicz spożycie cukrów prostych do minimum! Unikaj spożywania nadmiernej ilości słodyczy, ciast z masami, batonów, wafelków z nadzieniem, z uwagi na dużą zawartość cukrów prostych oraz kwasów tłuszczowych o konfiguracji trans w tych produktach.  WAŻNE: Ilość cukrów prostych w posiłkach nie powinna przekraczać 10 % wartości energetycznej diety.
5. Zwracaj uwagę na jakość spożywanych tłuszczów, zmniejszając udział form nasyconych. W zamian za to wybieraj te, które są bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe, w szczególności wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3. Znajdziesz je w olejach roślinnych (oliwa z oliwek, olej rzepakowy), orzechach włoskich, pestkach dyni, owocach awokado oraz rybach morskich (łosoś, makrela atlantycka, śledź).
6. Ilość soli kuchennej, pochodzącej ze wszystkich źródeł, nie powinna przekraczać  jednej przysłowiowej łyżeczki do herbaty, co odpowiada spożyciu 5 g soli na dobę. Pamiętaj, iż sól znajduje się niemalże w każdym produkcie spożywczym (wędliny, pieczywo, ryby wędzone, sery, gotowe sosy) i nietrudno o przekroczenie zalecanej jej ilości – dobrym sposobem jest wzbogacanie potraw dodatkiem przypraw, suszonych bądź świeżych ziół (bazylia, koperek, natka pietruszki sok z cytryny, kurkuma, cynamon, goździki).  WAŻNE: Jeśli cierpisz na nadciśnienie tętnicze ogranicz spożycie chlorku sodu nawet do 4 g/dzień.
7. Z uwagi na częstość występowania zaburzeń lipidowych u pacjentów z cukrzycą, rozważ włączenie do swojej diety produktów wzbogacanych w estry steroli lub stanoli roślinnych (margaryny, jogurty naturalne, sery dojrzewające, serki homogenizowane, muesli). Związki te hamują wchłanianie cholesterolu w przewodzie pokarmowym, zmniejszając jego stężenie w surowicy krwi.
8. Kontroluj swoją masę ciała. W przypadku nadwagi bądź otyłości skorzystaj z porady dietetyka, który wskaże Ci właściwą drogę do zdrowia.WAŻNE: Pamiętaj, iż nawet niewielka redukcja masy ciała (5–10%) niesie ze sobą wymierną poprawę kontroli glikemii [6]. Ponadto przyczynia się do zmniejszenia ilości tkanki tłuszczowej, obniżenia ciśnienia tętniczego jak również poziomu cholesterolu całkowitego i triglicerydów we krwi.
9. Zadbaj o swoją kondycję fizyczną. Regularne ćwiczenia fizyczne (przynajmniej 150 minut tygodniowo) prowadzą do zwiększenia wrażliwości tkanek na działanie insuliny, a co za tym idzie zmniejszenia insulinooporności. Codzienne spacery, jazda na rowerze czy  nordic walking z pewnością korzystnie wpłyną na Twoje zdrowie i samopoczucie.

Czy stan przedcukrzycowy może się cofnąć?

Wedle piśmiennictwa to właśnie modyfikacja stylu życia, polegająca na utrzymaniu prawidłowej masy ciała oraz odpowiedniej aktywności ruchowej, powinna być najważniejszym postępowaniem pozwalającym zapobiegać przejściu ze stanu przedcukrzycowego w jawną postać choroby, a także ograniczyć ryzyko niebezpiecznych powikłań o charakterze mikro- i makroangiopatii [2]. Należałoby również podkreślić, iż stan przedcukrzycowy w przeciwieństwie do cukrzycy ma często charakter odwracalny, jeśli we właściwym czasie zostanie zdiagnozowany, a jednocześnie zostaną podjęte odpowiednie działania profilaktyczne.

Wczesna diagnostyka stanu przedcukrzycowego oraz właściwa interwencja, z pewnością zaowocują na przyszłość, zdrową przyszłość. W związku z powyższym, warto wziąć sobie do serca, iż korzyści wynikające ze zmiany stylu życia (niejednokrotnie najtrudniejsze do zastosowania) mają skutki długofalowe, bowiem istotnie zmniejszają ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 oraz rozwoju jej niebezpiecznych powikłań.