Pracoholizm. Przyczyny, objawy, leczenie i profilaktyka

Aktualizacja: 23 lutego, 2024

Pracoholizm jest niczym innym, jak uzależnieniem od pracy. Uważany jest przez niektórych, za „znak naszych czasów”. Oznacza to więc, że wielu z nas ma objawy świadczące o tym nałogu lub zwiększone prawdopodobieństwo, że w najbliższym czasie ten problem go także dotknie.

Pracoholizm

Określenie to zostało użyte w 1971 roku przez Oatesa, który wskazywał na osobę, która ma ogromną potrzebę pracy, a realizowanie tej potrzeby wywołuje negatywne skutki zdrowotne, wpływa na szczęście, relacje społeczne z innymi ludźmi. Nieco inaczej odnosi się do tego zjawiska Machlowitz traktując go jako przyjemny, pozytywny i kreatywny. Współcześnie wskazuje się, iż pracoholizm jest psychicznym uzależnieniem o dynamicznym i nasilającym się przebiegu. Dotyczy on wewnętrznego przymusu wykonywania pracy, myślenia o niej i podporządkowywania jej swojego życia.  Pracoholizm uzależnia psychicznie, a więc daje człowiekowi pewne korzyści. Może nim być rozładowanie emocji i napięć, zredukowanie stresu czy podniesienie nastroju. Podobnie jak narkotyki, alkohol czy nikotyna, praca wpływa na sferę emocjonalną poprzez jej regulację.

Pracoholizm – przyczyny

Przyczyn upatruje się w wielu aspektach. Jednym z nich jest charakter pracy. Ludzie, którzy muszą i chcą ciągle podnosić swoje kwalifikacje, są dyspozycyjni lub muszą utrzymać się na rynku pracy często pracują ponad siły, aby jej nie utracić. Spędzają czas wolny na kursach i szkoleniach, dokształcając się i zdobywając kolejne umiejętności. Inną, ważną kwestią jest mit człowieka sukcesu, czyli osoby, która wiele osiągnęła, ma dobrze płatną pracę, zrobiła karierę i stać ją na realizowanie własnych potrzeb jest inspiracją dla wielu młodych ludzi. Muszą więc dużo pracować, by te cele zrealizować. Z pracoholizmem wiąże się także kwestia obawy przed bezrobociem, kryzysu gospodarczego, ciągłej walki o bycie najlepszym, zmaganie się z rywalizacją, a także moda na konsumpcyjny i materialistyczny tryb życia. Oprócz aspektów zewnętrznych opis pracoholizmu odnosi się także do czynników wewnętrznych jednostek. Podkreśla się niską samoocenę, perfekcjonizm, bycie ambitnym. Wpływ ma także pochodzenie i zmaganie się z biedą czy problemami materialnymi. Grupą ryzyka są osoby zajmujące kierownicze stanowiska, właściciele własnych firm, ci którzy mają kłopoty z oddzieleniem pracy od życia prywatnego.

Pracoholizm – objawy

Powinniśmy być czujni, gdy zaobserwujemy u siebie lub swoich najbliższych takie zachowania, jak notoryczne prowadzenie rozmów ograniczających się tematycznie do pracy czy zabieranie każdego dnia pracy do domu. Spędzanie czasu wolnego na obowiązkach zawodowych jest także sygnałem ostrzegawczym, zwłaszcza jeśli zauważamy, że nie potrafimy się zrelaksować i nasze myśli krążą wokół spraw firmy. Jako że pracoholizm jest uzależnieniem, posiada jego cechy, a mianowicie człowiek podporządkowuje swoje działania jednej tylko aktywności i w konsekwencji reszta obowiązków zostaje zaniedbana.

Pracoholik nie odpoczywa, nie ma czasu dla rodziny i nie panuje nad rozkładem zajęć w ciągu dnia. Ponadto żyje w ciągłym stresie i pośpiechu, mało sypia i kiepsko się odżywia. Nieustannie myśli o pracy, nawet w dniu od niej wolnym i czuje poczucie winy, gdy jej nie wykonuje. Doprowadza to do wielu problemów zdrowotnych, jak na przykład zwiększone ryzyko choroby serca nawet o 67% (pracując 11 godzin dziennie), a także zmniejsza to efektywność pracy. Pracując dużo nie poprawiamy jej jakości, więc pojawia się efekt błędnego koła. Japonia jest państwem, w którym pracuje się ponad ludzkie możliwości. Opisuje się tam zjawisko zwane „karoshi”, czyli nagłą śmierć przy biurku. Pierwszy przypadek takiej śmierci odnotowano w 1969 roku, gdy pracownik zmarł na zawał przy biurku. Polacy także bardzo dużo pracują, ale czy są tego świadomi i konsekwencji płynących z tych zachowań?

Pracoholizm – leczenie

Leczenie osób uzależnionych nie należy do łatwych. Jeśli osoba nam bliska cierpi na pracoholizm to dobrze jest zwracać jej uwagę na zbyt dużą ilość czasu poświęconego pracy. Warto wskazywać na liczne konsekwencje, które są widoczne lub dopiero się pojawią. Do takich należy bezsenność, problemy z koncentracją, wrzody żołądka, zawały serca, nerwice i lęki. Zaburzony zostaje także kontakt ze sferą społeczną, ponieważ osoba uzależniona ogranicza się tylko do pracy, a w towarzystwie mówi tylko o niej i w efekcie nikt nie czerpie przyjemności z przebywania z taką osobą. W pewnym stadium może dojść do sytuacji, gdy wykonywana praca stanie się mniej produktywna, efektywna i kreatywna, przestanie więc przynosić odpowiednie rezultaty.

Osoba uzależniona może uniknąć tych skutków, dzięki psychoterapii, bowiem uzależnienie dotyczy niewłaściwych przekonań jednostki o swoim postrzeganiu siebie, pracuje się także nad jej stanami emocjonalnymi, wyrażaniem uczuć i radzeniem sobie ze stresem. Uświadamia się także, jak ważny jest wypoczynek i stara się przekonać, aby ta osoba wprowadzała go w życie oraz nie brała obowiązków tylko i wyłącznie na siebie, lecz także potrafiła je delegować na inne równie kompetentne osoby. Na początku trudno będzie zmienić automatyczne już reakcje, jak rozmowy o pracy czy zabieranie jej do domu w weekendy czy święta. Terapia jest żmudna i trudna, lecz jej efektem jest umiejętność równoważenia pracy i życia prywatnego.

Pracoholizm – profilaktyka

Profilaktyka jest ważna, pozwala bowiem uniknąć rozwoju uzależnienia i chroni jednostkę przed trudnym leczeniem. Można tego uniknąć kierując się i przestrzegając kilku zasad. Jedną z nich jest rozgraniczenie obszaru związanego z pracą i tego z życiem osobistym. Może to polegać na tym, że spędza się w pracy określoną ilość czasu i nie zabiera się jej do domu. Zasady dotyczą także wykorzystywania czasu wolnego na odpoczynek, realizowania własnych pasji i dbania o higienę psychiczną.

Pracoholizm, jak każdy nałóg jest groźny dla naszego zdrowia i życia. Należy przestrzegać kilku wymienionych wyżej zasad i nie pozwolić, by nałóg przejął nad nami kontrolę . W innym przypadku warto zwrócić się o pomoc do specjalisty i spróbować przywrócić równowagę w codziennym funkcjonowanieu. Warto mieć na uwadze, że pracujemy być żyć, lecz nie żyjemy, by pracować.