Podbiał pospolity – właściwości. Kiedy stosować liście podbiału i syrop z podbiału?

Aktualizacja: 7 marca, 2025

Podbiał pospolity to roślina stosowana w wielu domach do celów leczniczych. Jest to także częsty składnik wielu preparatów farmaceutycznych stosowanych m.in. w celu leczenia uporczywego kaszlu. Znany również jako ośla stopa czy koński kwiat jest stosunkowo słabo popularny, a szkoda, gdyż jego właściwości są zbawienne! Przeczytaj artykuł i poznaj je wszystkie.

Podbiał pospolity

Podbiał pospolity od wieków stosowany był i ceniony w medycynie ludowej za swe właściwości lecznicze. Odpowiadają za nie obecne w roślinie w dużych ilościach różnorodne olejki eteryczne oraz składniki bioaktywne, jak np. flawonoidy czy triterpeny. Już wybitny rzymski przyrodnik, zwany Pliniuszem Starszym, żyjący w latach 23–79, zalecał wdychanie dymu z tlących się liści podbiału, co było skutecznym lekarstwem na suchy i ostry kaszel. Przed wojną natomiast słynna pisarka, A. Potocka, tak właśnie pisała o owym kwiecie:

Ledwo słońce zacznie przygrzewać́, a śnieg jeszcze miesiącami leży, już̇ ukazują̨ się̨ jak złote gwiazdki wśród szarzyzny swego otoczenia kwiaty podbiału. Nie bez słuszności spieszy się̨ ten poczciwy kwiatek; ileż̇ to bowiem staruszków dychawicznych, ile dzieci kaszlących, osłabionych zimową niewolą oczekuje go z upragnieniem.

Wywodzi się on z rodziny złożonych występujących w Europie, a także północnej Afryce czy środkowej i północnej Azji. W Polsce spotkać go można nad brzegami wód oraz w wilgotnych zaroślach, a nawet gliniastych zboczach czy przy torach kolejowych. Co ciekawe, w składzie podbiału odnotowano alkaloidy pirolizydynowe, a więc substancje hepatotoksyczne, mogące skutkować uszkodzeniem wątroby, a w skrajnych przypadkach nawet nowotworem gruczołu. Ich ilość jest jednak znikoma i w większości ulegają degradacji w ekstraktach z gorącej wody.

Podbiał pospolity – właściwości

Nie od dziś wiadomo, że podbiał pospolity charakteryzuje się właściwościami leczniczymi w przypadku kaszlu, zapalenia oskrzeli oraz zaburzeń astmatycznych. Odpowiedzialne są za to jego funkcje wykrztuśne oraz właśnie przeciwkaszlowe. Po spożyciu powleka błony śluzowe jamy ustnej oraz gardła, w efekcie zmniejszając ich podrażnienie. Skutkuje to spęcznieniem i rozrzedzeniem zalegającej wydzieliny. Równocześnie pobudzone zostają ruchy nabłonka rzęskowego, co ułatwia odkrztuszanie. Dodatkowo zawarte w roślinie flawonoidy wpływają na obniżenie napięcia mięśni gładkich górnych dróg oddechowych i oskrzeli. Udowodniono także jego działanie antyoksydacyjne oraz przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Badania dowodzą, iż wykazuje on też aktywność antyproliferacyjną w komórkach nowotworowych. Wiąże się to z pewnością z obecnością w roślinie kwercetyny – związku o potencjalnie silnym efekcie chemioterapeutycznym. W efekcie skuteczny jest on zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu niektórych rodzajów nowotworów. Ponadto odnotowano aktywność neuroprotekcyjną podbiału, co może być użyteczne w terapii chorób neurodegeneracyjnych, zwłaszcza tych związanych ze stresem oksydacyjnym. Okazuje się bowiem, że roślina ta znacząco chroni komórki organizmu właśnie przed stresem oksydacyjnym. Uważa się, że skuteczny może by również w łagodzeniu, a nawet leczeniu wrzodów żołądka oraz wszelkich ropni.

Liście podbiału

Za surowiec leczniczy, jak już wspomniałam, służą zarówno liście, jak i pąki kwiatów podbiału. Te pierwsze jednak zwykle są bardziej preferowane, zwłaszcza w przypadku działania powlekającego oraz ściągającego, kwiaty natomiast wykazują silniejszą aktywność rozkurczową. Najlepszymi właściwościami cechują się te młode, ale już dobrze rozwinięte liście, takie, które wolne są od plam, a także bez ogonka. W celu ususzenia należy umieścić je w cieniu, rozłożone cienką warstwą, najlepiej w miejscu z przewiewem powietrza. Oczywiście, mając suszarnię, można wykonać ów proces, ogrzewając je do 40°C. W swym składzie zawierają one do 8% śluzu, a także drogocenne związki czynne odpowiedzialne za ich właściwości, m.in. garbniki, flawonoidy, olejki eteryczne czy składniki mineralne, zwłaszcza cynk.

Syrop z podbiału

Syrop z podbiału powleka błony śluzowe, dlatego tak skuteczny okazuje się przy schorzeniach górnych dróg oddechowych. Jego przygotowanie jest niezwykle proste, a produkt taki cechuje się nie tylko o wiele niższą ceną, ale również o wiele lepszą jakością, gdyż mamy pewność co do pochodzenia surowców. W tym celu należy zebrać kwiaty oraz łodyżki podbiału, a następnie wypłukać, osuszyć, drobno pokroić i zwilżyć alkoholem. Całość odstawić najlepiej na 30 minut w zamkniętym słoiczku. Na każde 200 ml lekko ubitych ziół należy zagotować szklankę wody, do której wrzuca się podbiał (woda musi być wrząca!), przykrywa i zostawia na co najmniej kilka godzin (a najlepiej do następnego dnia). W tym momencie roślina oddaje związki śluzowe do wywaru. Po tym czasie płyn należy przecedzić, a kwiatową masę dokładnie i mocno wycisnąć. Tak przygotowany odwar należy wymieszać z taką samą objętością cukru. Taki syrop może bez problemu być przechowywany bez procesu pasteryzacji. Najlepiej spożywać po ok. 10 ml syropu w sytuacjach zakażenia czy infekcji.

Podsumowując, podbiał pospolity jest rośliną o szerokim zastosowaniu w medycynie. Niezwykle skuteczny okazuje się zwłaszcza w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych przebiegających z męczącym kaszlem. Doceniany był już w starożytności, jednak obecnie został nieco zapomniany. Warto wypróbować jego cenne działanie i cieszyć się zdrowiem na dłużej!