Witamina B12 w diecie dziecka – działanie, występowanie, niedobór suplementacja

Aktualizacja: 2 stycznia, 2025

Witamina B12 jest jedyną witaminą produkowaną wyłącznie przez komórki prokariotyczne. Równocześnie jest istotnym składnikiem codziennej diety ludzi i zwierząt, który zapobiega rozwojowi anemii złośliwej.

Witamina B12

Witamina B12 inaczej jest określana mianem kobalaminy, ze względu na centralne umiejscowienie w tym związku atomu kobaltu. Pierwsze wzmianki o witaminie B12 pochodzą z 1920 roku, kiedy Whipple i wsp. zauważyli, że podawanie psom chorym na anemię złośliwą surowej wątroby, przyspieszało ich powrót do zdrowia. W 1934 r. Minot i Murphy stwierdzili, że w wątrobie występuje czynnik, który obok żelaza zapobiega rozwojowi anemii złośliwej. Wszystkich trzech naukowców badających narząd, nagrodzono nagrodą Nobla w 1934 r. Czternaście lat później Rickes i wsp. wyizolowali z wątroby czerwono zabarwiony związek, który nazwali witaminą B12 a później kobalaminą.

Działanie witaminy B12

Witamina B12, obok kwasu foliowego i żelaza, jest niezbędna do wytworzenia erytrocytów, czyli komórek transportujących tlen i dwutlenek węgla w organizmie, co zapewnia dotlenienie tkanek i zachodzenie licznych procesów metabolicznych. Witamina B12 pełni ponadto funkcję w przemianach i metabolizmie białek, węglowodanów, tłuszczów oraz syntezie DNA, aminokwasów oraz białek szpiku kostnego. Niezbędna jest do prawidłowej pracy układu nerwowego, gdyż uczestniczy w budowie osłonek mielinowych i neurotransmiterów oraz pracy przewodu pokarmowego. Ponadto wykazano istotną rolę kobalaminy w zapobieganiu miażdżycy, stwardnieniu rozsianemu i chorobom serca.

Niedobór witaminy B12 u dzieci

Niedobory witaminy B12 mogą wystąpić u dzieci w wieku 5–6 lat, gdyż jest to wówczas okres, w którym mogą ulec wyczerpaniu zasoby kobalaminy zgromadzone w wątrobie podczas życia płodowego. Sytuacja nie powinna jednak wystąpić, jeżeli prawidłowo rozszerzamy dietę dziecka o mięso, ryby, jaja, mleko i przetwory mleczne. W przypadku dzieci żywionych dietą wegańską lub wegetariańską oraz u osób z zaburzeniami prawidłowego wchłaniania składników odżywczych w jelitach, może wystąpić niedostateczna podaż kobalaminy wraz z dietą, którą należy uzupełnić wprowadzając modyfikacje żywieniowe lub po konsultacji ze specjalistą stosując odpowiednią, indywidualnie dobraną suplementację.

Niedobór witaminy B12 sprzyja występowaniu niedokrwistości megaloblastycznej (z niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego), ponieważ hamuje dojrzewanie i dzielenie się krwinek czerwonych. Niedostateczna podaż kobalaminy zwiększa podatność DNA na uszkodzenia oraz sprzyja chorobom neurologicznym (ataksja, porażenie kończyn, zapalenie wielonerwowe, letarg).

Witamina B12 – występowanie

Witamina B12 występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego, gdyż w żadnej roślinie naturalnie nie występuje ten związek. Dodatkowo kobalamina może być syntetyzowana przez mikroorganizmy przewodu pokarmowego przeżuwaczy (np. krowa) oraz w niewielkich ilościach przez mikroflorę bakteryjną jelit u ludzi. Najpopularniejsze źródła witaminy B12 przedstawia poniższa tabela.

Witamina B12 – suplementacja

W badaniu Sochackiej-Tatara, oceniającym sposób żywienia dzieci w wieku przedszkolnym, okazało się, że w badanej grupie dzieci z Krakowa zapotrzebowanie na witaminę B12 w spożywanych daniach zostało przekroczone dwukrotnie. Przyczyną tego zjawiska jest prawdopodobnie wysokie spożycie mięsa (w badaniu zapotrzebowanie na białko zostało przekroczone), które jest źródłem kobalaminy. Bezpodstawna suplementacja nie jest konieczna i nie powinna być stosowana zapobiegawczo. Inaczej w przypadku dzieci, które nie spożywają mięsa zwierząt i ryb, jaj oraz przetworów mlecznych, czyli stosujących dietę wegańską. Podobnie w przypadku chorób przebiegających z objawami złego wchłaniania składników odżywczych z przewodu pokarmowego. W wymienionych przypadkach, po konsultacji ze specjalistą, zalecana jest suplementacja kobalaminą celem uniknięcia niedoborów oraz wystąpienia groźnej dla życia dziecka anemii złośliwej. Suplementacja witaminą B12 jest i powinna być stosowana w  chorobie Addisona i Biermera, w niedokrwistościach z niedoboru witaminy B12, zapaleniu wielonerwowym oraz w chorobach wątroby.

Kobalamina jest ważnym składnikiem codziennej diety dziecka. Jej źródłami w żywności są mięsa zwierząt oraz ryb, jaja, przetwory mleczne i mleko. Nie znajdziesz jej w żywności pochodzenia roślinnego.