Ksenobiotyki. Przykłady, metabolizm i ich wpływ na organizm człowieka

Aktualizacja: 27 marca, 2019

Każdego dnia nasz organizm toczy walkę z licznymi substancjami, które przedostają się do naszych narządów. Nieświadomie zatruwamy nasze ciała i nie zdajemy sobie sprawy z konsekwencji. Przyczyną jest postęp cywilizacyjny, który powoduje powiększające się zanieczyszczenie powietrza i coraz częstsze stosowanie szkodliwych środków. Wpływa to bezpośrednio na otoczenie, w którym żyjemy. Zobaczmy zatem, czym są ksenobiotyki i gdzie możemy je spotkać.

Ksenobiotyki

Ksenobiotykami określamy grupę substancji chemicznych, które przedostają się do naszego organizmu z zewnątrz. Dochodzi do tego za pośrednictwem wdychanego powietrza, spożywanej żywności i wody oraz zażywanych leków. Ksenobiotyki otaczają nas z każdej strony. Zaliczymy do nich kosmetyki, leki, środki chemiczne czy konserwanty w żywności, którą na co dzień zjadamy. Organizm sam nie wytwarza tych związków ani w żaden sposób ich nie wykorzystuje. Ich rolą jest uszkodzenie tkanek i narządów głównie wątroby i nerek. Ksenobiotyki wpływają na układ hormonalny poprzez naśladownictwo lub hamowanie aktywności naturalnych sterowników zajmujących się prawidłowym funkcjonowaniem tego układu.

Ksenobiotyki – metabolizm

Ksenobiotyki ulęgają w naszym organizmie kilku procesom, do których zalicza się wchłanianie, rozmieszczenie, przemiany biochemiczne i wydalanie. Wchłanianie następuje przez skórę, układ oddechowy, pokarmowy i krwionośny. Ten ostatni umożliwia toksynom przemieszczanie się w organizmie wraz z krwią do różnych rejonów naszego ciała. Jeśli chodzi o układ pokarmowy, to absorpcja zachodzić może w każdym jego odcinku. W jamie ustnej wchłania się niewielka ilość toksyn, znacznie więcej w żołądku, lecz największa ilość ksenobiotyków zostaje wprowadzona do organizmu poprzez jelito cienkie. Następny etap po wchłanianiu i rozmieszczeniu w narządach to przemiana biochemiczna, której celem jest przekształcenie toksyn w związki polarne. Oznacza to, że staną się one rozpuszczalne w wodzie, a dzięki temu organizm łatwiej sobie poradzi z ich wydaleniem. Zazwyczaj organizm usuwa te substancje na zewnątrz, jednak zdarza się, iż następuje ich kumulacja w poszczególnych rejonach ciała. Mogą się gromadzić w kościach, tarczycy, a nawet mózgu. W przypadku nagłego zachorowania lub utraty wagi uwalniają się i powodują zatrucie.

Ksenobiotyki – przykłady

Ksenobiotyki to bogata grupa związków chemicznych, które możemy znaleźć w produktach używanych przez nas codziennie. Wśród nich wymienić można leki, kosmetyki, chemię gospodarczą, farby, lakiery, środki do ochrony roślin czy różne toksyny, jak te pojawiające się na owocach w postaci pleśni.

W spożywanej przez nas żywności jest wiele pierwiastków, które nieświadomie przyjmujemy i tym samym sobie szkodzimy. Jednym z nich jest nikiel, który znajdziemy w ziemniakach, margarynie, kawie, herbacie, łososiu i czekoladzie. Zawierają go leki i papierosy, a także pojawia się na narzędziach kuchennych, którymi przygotowujemy posiłki. Innym znanym i niebezpiecznym pierwiastkiem jest ołów. Związki ołowiu przedostają się przez naszą skórę i drogi oddechowe wyrządzając w dłuższej perspektywie czasowej wiele negatywnych zmian. Tak samo dzieje się w przypadku stosowania pestycydów, środków ochronnych dla roślin. Niestety, dbając o rośliny zaniedbujemy siebie, bowiem związki z tych środków chemicznych gromadzone są w pożywieniu, które zjadamy.

Ksenobiotyki – wpływ na organizm człowieka

Ksenobiotyki oddziałują w znaczący sposób na nasz organizm. Nie ma się co dziwić, ponieważ mamy do czynienia z substancjami chemicznymi. Oprócz wspomnianej wyżej ich roli w uszkodzeniu wątroby i nerek, związki te doprowadzają do osłabienia naszej odporności. Coraz częstsze pojawianie się alergii wśród dzieci, jak i dorosłych może być także skutkiem obecności ksenobiotyków w naszym środowisku, które łatwo przedostają się do naszego ciała. Powodują one także nadwrażliwość i wpływają na kondycję psychiczną (możemy stawać się agresywni). Utrudniają odpowiednie wchłanianie substancji odżywczych z dostarczanego przez nas pokarmu, a także przyczyniają się do gorszego transportu tlenu, przez co możemy czuć się senni i osłabieni.

Ksenobiotyki, czyli toksyczne substancje towarzyszą nam każdego dnia. Nie jesteśmy w stanie całkowicie pozbyć się ich i wyeliminować z naszego życia. Znajdują się w lekach, kosmetykach, powietrzu czy spalinach samochodowych. Oddziałują negatywnie na nasz układ odpornościowy i hormonalny. Jednak, jedząc mało przetworzoną żywność, bogatą w błonnik, czerwone owoce i zielone warzywa, które są bogate w antyoksydanty powodujące oczyszczenie ciała, możemy zminimalizować ich działanie. Warto ograniczyć żywność typu fast food, unikać należy zepsutego jedzenia i nadużywania leków.