Jelita – budowa, funkcje, najczęstsze problemy, leczenie

Aktualizacja: 22 lipca, 2020

Zdrowie jelit bezpośrednio wiąże się ze stanem odżywienia i możliwościami odpornościowymi naszego organizmu. Są one nazywane niekiedy drugim mózgiem, gdyż bezpośrednio odżywiają komórki i segregując oraz sortując substancje odżywcze rozporządzają całym ciałem. Jednak gdy ich wewnętrzna równowaga zostaje zaburzona, pojawia się wiele problemów, które mogą objawiać się przeróżnymi nieprzyjemnymi symptomami, uprzykrzającymi codzienne życie.

Jelita – funkcje i budowa

Jelita podzielić można najogólniej na jelito grube oraz cienkie. Całość jelita cienkiego ma długość ok. 2,8 m wliczając dwunastnicę, która zgodnie ze swoją nazwą mierzy 20 cm długości. Jest ono bogato unerwione i unaczynione oraz ma duże możliwości chłonne. Jelita są jednym z głównych narządów odpowiadających za przetwarzanie i wchłanianie większości makroskładników i minerałów, a także za resorpcję zwrotną wody. Dzięki mimowolnym skurczom mięśni jelitowych przesuwa się treść pokarmowa.

Pierwszy odciek, czyli jelito cienkie rozpoczyna się ujściem dwunastnicy. Funkcje jelit są wielorakie i w większości dotyczą trawienia i przyswajania substancji odżywczych, które są źródłem energii, budulcem oraz materiałem do produkcji wielu komórek. Naturalnie w ich wnętrzu występuje homeostaza, która polega na odpowiedniej równowadze mikroflory bakteryjnej, ułatwiającej pozbywanie się resztek pokarmowych, a nawet produkcję witamin. W sytuacji choroby są jednak idealnym łącznikiem powodującym rozsyłanie patogenów po układzie chłonnym. Za wchłanianie odpowiadają głównie kosmki jelitowe, które są niewielkimi, aktywnymi strukturami, mającymi zdolności absorbcyjne. We wnętrzu jelit produkowane są również enzymy ułatwiające końcowy rozkład węglowodanów, białek i tłuszczów. Dieta pełna produktów przetworzonych, konserwantów, barwników, glutenu czy nadmierna lub niedoborowa ilość błonnika może je wyniszczać i prowadzić do niedożywienia.

Jelita – przyczyny i objawy problemów

Gdy jelita chorują, cały organizm odczuwa tego skutki. Początkowo objawy są bardzo niespecyficzne i w zależności od schorzenia, mogą nie być powiązane z tym właśnie narządem.

Objawy mogą jednak dawać znać o problemie, m.in poprzez:

• ogólne osłabienie organizmu, zmęczenie, bladość twarzy;
• wzdęcia, dyskomfort, problemy trawienne;
• biegunki i zaparcia;
• nieprzyjemny zapach oddechu;
• ociężałość, ciężkość myślenia;
• spowolnione reakcje;
• „brain fog” – wrażenie mgły przed oczami, otępiałość;
• zaburzenia odpornościowe.

Do najczęstszych przyczyn prowadzących do zaburzeń funkcjonowania lub uszkodzenia jelit należą m.in:

• przewlekły stan zapalny organizmu;
• nadmierne stosowanie leków;
• niedobór lub nadmiar błonnika;
• nadużywanie napojów typu cola lub zawierających dużo słodzików i konserwantów;
• nietolerancja glutenu lub celiakia;
• choroby tarczycy i inne metaboliczne;
• obciążenie genetyczne;
• nadmierne spożywanie konserwantów, dodatków chemicznych, barwników itp.;
• używki – alkohol, papierosy, narkotyki i inne substancje;
• antybiotyki;
• nietolerancje pokarmowe.

Istnieje o wiele więcej przyczyn prowadzących do wyniszczenia jelit, jednak wymienione przeze mnie należą do tych najważniejszych i najpoważniej wpływających na stan jelit. Ich długotrwała obecność w życiu wpływa intensywnie na rozwój niektórych silniejszych schorzeń, takich jak:

• przewlekły stan zapalny jelit;
• chroniczne biegunki i zaparcia;
• niedożywienie i anemia;
• zaburzenia elektrolitowe;
• zatrzymywanie płynów;
• nieszczelność jelit;
• zanik kosmków jelitowych.

Skutki nie zaprzestania w odpowiednim momencie nadużywania szkodliwych substancji, które powoli, ale skutecznie uszkadzają kosmki i obciążają funkcjonowanie jelit  mogą być widoczne po kilku a nawet kilkunastu latach. Wtedy jednak nie będzie możliwe odwrócenie tego procesu,a jeśli nawet to wymagać będzie ono wielu zmagań, prowadzenia restrykcyjnej diety, które definitywnie obniżą jakość życia.

Jelita – wspomaganie i odbudowa

Wspomaganie funkcjonowania jelit jest ściśle powiązane ze zmianą dotychczasowego sposobu żywienia. Zdecydowanym krokiem w stronę poprawy jest wyeliminowanie wszystkich antyodżywczych substancji z posiłków i wprowadzenie zdrowych oraz korzystnych zamienników.

Kroki, które należy podjąć w celu odbudowy i wspomagania jelit.

• Wprowadzenie do diety probiotyków i prebiotyków – probiotyków, czyli kultur preparatów z minimalnie czterema różnymi kulturami bakterii oraz prebiotyków, czyli substancji, które tworzą odpowiednie środowisko do ich kolonizacji, takich jak: naturalne kiszonki, kombucha czy warzywa.
• Wyeliminowanie szkodliwych chemicznych dodatków – wszelkich konserwantów, barwników, stabilizatorów i dodatków, które znajdują się w przetworzonej żywności.
• Wyeliminowanie całkowite napojów light, typu cola czy słodzonych słodzikami.
• Redukcja ilości spożywanego cukru do ok. 50 g/dobę – zamiennikami dla zwykłego cukru mogą być: cukier trzcinowy, ksylitol, erytrytol, cynamon cejloński czy stewia.
• Redukcja stresu – stres jest również jedną z przyczyn rozszczelniania się jelit, co powoduje przenikanie do układu krwionośnego nadmiaru patogenów i niestrawionych resztek.
• Rozpoznanie nietolerancji pokarmowych – można sprawdzić je za pomocą testów laboratoryjnych lub drogą eliminacji. Najczęściej uczulającymi produktami są zboża glutenowe, jaja oraz orzechy, a także nabiał.
• Rotacja w żywieniu – od czasu do czasu dobrym pomysłem jest wykonanie jednodniowego oczyszczania, polegającego na piciu soków warzywnych oraz owocowych i dużych ilości płynów z elektrolitami.
• Odpowiednie przeżuwanie produktów.
• Unikanie nadmiernej aktywności fizycznej i dbanie o regenerację – sportowcy powinni szczególnie dbać o florę i funkcjonowanie jelit, jednak amatorzy oraz hobbyści powinni unikać codziennej wykańczającej aktywności. Regularny wysiłek od czasu do czasu pomaga i wręcz uzdrawia jelita, poprawiając perystaltykę i funkcjonowanie układu odpornościowego.
• Unikanie nadmiaru błonnika – błonnik jest bardzo przydatny, jednak jego nadmiar może „zapychać” jelita i utrudniać wchłanianie substancji odżywczych, a nawet powodować zaparcia i spowalniać regenrację. Dla zdrowego człowieka 25–40 g błonnika w zupełności wystarczy.
• Suplementacja dodatkowa – triphala, witaminy z grupy B, witamina D, omega 3, colostrum.

Dodatkowo dobrym rozwiązaniem jest przeprowadzenie cyklicznych badań na obecność pasożytów oraz polipów mogących mieć związek z nieprawidłowym funkcjonowaniem jelit. Wszelkie produkty domowej produkcji, jak kombucha, ocet jabłkowy czy naturalne kiszonki wspaniale poprawiają funkcjonowanie i różnorodność flory bakteryjnej jelit.

Jelita są naszym centrum energetycznym, odpornościowym oraz chłonnym. Warto zadbać o jakość ich funkcjonowania oraz higienę spożywanych posiłków, by cieszyć się komfortowym życiem oraz odżywiać, a nie tylko karmić nasze ciało.