Prebiotyki w żywności – jak działają i kiedy znajdują zastosowanie?

Aktualizacja: 26 marca, 2024

Człowiek po przyjściu na świat zostaje skolonizowany mnóstwem pożytecznych bakterii, które tworzą swoistą mikroflorę – barierę ochronną. Pozytywny wpływ na wzrost i zwiększenie aktywności szczepów bakterii zasiedlających jelita mają prebiotyki.

Preparaty prebiotyczne są to naturalne substancje lub też wyciągi roślinne, które wspierają, chronią i wzmacniają układ odpornościowy organizmu.

Co to jest prebiotyk?

Prebiotyk jest to substancja obecna w pożywieniu lub też celowo do niej dodana, stymulująca wzrost prawidłowej flory bakteryjnej organizmu. Prebiotykami mogą być naturalne składniki pożywienia (białka, tłuszcze, oligo- i polisacharydy), jak skrobia, błonnik pokarmowy lub też specjalne suplementy diety wpływające korzystnie na zdrowie człowieka.

Prebiotyki to tak naprawdę składniki żywności, które nie podlegają trawieniu w przewodzie pokarmowym, które poprzez stymulację wzrostu „dobrych bakterii” wpływają na ich liczbę i kolonizację jelit. W przeciwieństwie do probiotyku nie zawierają żywych mikroorganizmów, lecz substancje wspomagające ich wzrost.

Połączenie zarówno probiotyku, jak i prebiotyku w jednym preparacie nosi nazwę synbiotyku.

Prebiotyki – zastosowanie

Prebiotyki stosowane są pomocniczo względem bakterii probiotycznych, mają na celu stymulację wzrostu prawidłowej mikroflory oraz poprawę ich kolonizacji, na przykład po przebytej antybiotykoterapii. Odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, a w szczególności jelita grubego.

Oprócz korzystnego wpływu na mikroflorę jelitową, prebiotyki znajdują zastosowanie jako substancje obniżające stężenie cholesterolu HDL we krwi, są stosowane wspomagająco w leczeniu choroby wrzodowej żołądka oraz dwunastnicy, utrzymują pH środowiska jelit na stałym, odpowiednim poziomie, a także mają właściwości zwalczania rakotwórczych toksyn, które wydzielają bakterie gnilne bytujące w przewodzie pokarmowym człowieka.

Prebiotyki – mechanizm działania

Składniki żywności nie ulegające trawieniu w niezmienionej formie dostają się do jelit i tam rozpoczynają swoje działanie. Zostają rozłożone (ulegają fermentacji) przez bakterie flory jelitowej do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych:

• masłowego – wykorzystywany w odżywianiu kolonocytów (komórki nabłonka jelita grubego)
• propionowego
• octowego

oraz powstają niskocząsteczkowe produkty przemiany materii (diacetyl), bakteriocyny oraz pochodne tlenu. Procesy te powodują swoiste zmiany w składzie i aktywności mikroorganizmów przewodu pokarmowego o działaniu korzystnym na stan zdrowia, a także samopoczucie gospodarza.

Prebiotyki w żywności

Najpopularniejszymi prebiotykami są inulina i oligofruktoza, które często wykorzystuje się jako zamienniki cukru i tłuszczu.

Prebiotyki w produktach spożywczych funkcjonują jako błonnik pokarmowy. Jest to składnik pożywienia nie podlegający trawieniu w przewodzie pokarmowym. Różnica między prebiotykiem, a błonnikiem pokarmowym dotyczy wykorzystywania tych dwóch składników przez mikroorganizmy. Błonnik pokarmowy jest wykorzystywany przez większość mikroorganizmów bytujących w jelitach, natomiast prebiotyk fermentowany jest przez ściśle określone bakterie. Dlatego też prebiotyk może być błonnikiem, jednak błonnik nie koniecznie musi być prebiotykiem.

Najczęściej wykorzystywane prebiotyki to poli- i oligosacharydy, jak inulina i fruktooligosacharydy zawarte w takich warzywach jak: karczochy, szparagi, cykoria czy cebula. Inne źródła prebiotyków to: banan, ziemniaki, por, pomidor oraz czosnek.

Zarówno probiotyki jak i prebiotyki wspomagają prace układu pokarmowego oraz stymulują układ odpornościowy do ochrony przed niechcianymi bakteriami. Działając synergistycznie wpływają na prawidłowy wzrost mikroflory jelitowej. Prebiotyki to substancje stymulujące wzrost pożytecznych bakterii, zasiedlających nasz przewód pokarmowy. Dzięki procesom fermentacji, niestrawione składniki pożywienia pełnią ważne funkcje pomocnicze dla mikroorganizmów, a także korzystnie wpływają na zdrowie człowieka.