Glicerol – właściwości i zastosowanie. Czy glicerol jest szkodliwy?

Aktualizacja: 30 kwietnia, 2024

Glicerol (gliceryna), znany również pod nazwą E422, stanowi składnik o szerokim spektrum działania, dlatego chętnie bywa wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym, spożywczym, a nawet pirotechnicznym. Nie jest zatem niczym dziwnym, że może wzbudzać również pewne obawy związane z bezpieczeństwem i całkowitym brakiem szkodliwości dla organizmu ludzkiego. Czy obawy te są słuszne? Czy glicerol bywa szkodliwy? Zapraszamy do zapoznania się z dzisiejszym artykułem, który z pewnością rozwieje Państwa wątpliwości!  

Co to jest glicerol?

Glicerol, zwany także gliceryną, zaliczany jest do organicznych związków chemicznych z grupy alkoholi cukrowych (cukroli), który składa się z trzech grup hydroksylowych, odpowiedzianych za jego zdolność do rozpuszczania w wodzie i higroskopijność (możliwość wchłaniania wilgoci oraz wody).

Specyficzna budowa cząsteczkowa glicerolu ma zasadnicze znaczenie dla wszystkich trójglicerydów, w związku z tym jest codziennie dostarczany m.in. z dietą jako część składowa tłuszczów.

Glicerol charakteryzuje się słodkim posmakiem i jest powszechnie uważany za substancję nie drażniącą. W przemyśle spożywczym wykorzystywany jest powszechnie jako substancja utrzymująca wilgoć, rozpuszczalnik, a nawet słodzik i właśnie w takiej postaci trafia on najczęściej do naszego przewodu pokarmowego. Na licznych opakowaniach spożywczych często widnieje pod symbolem „E422”.

Glicerol – właściwości

Poniżej zamieszczamy charakterystyczne właściwości fizyko-chemiczne gliceryny.

• Alkohol
• Bezbarwny
• Bezwonny
• Higroskopijny
• Lekko słodkawy smak
• Gęsta, oleista konsystencja
• Łatwo ulega biodegradacji
• Ulega topnieniu w temperaturze: 18oC 
• Stabilny w typowych warunkach przechowywania
• Kompatybilny w stosunku do innych związków chemicznych np. kwasu azotowego (V), gdzie w wyniku zaistniałej reakcji powstaje nitrogliceryna (związek używany w materiałach wybuchowych)

Glicerol – zastosowanie

Glicerol swoje zastosowanie znalazł m.in. w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym, spożywczym, tytoniowym czy pirotechnicznym.

W farmacji gliceryna bywa częstym składnikiem leków na serce, wykorzystywana jest bowiem do produkcji nitrogliceryny, która z kolei wykazuje zdolność do rozkurczania naczyń krwionośnych. Z uwagi na swoje właściwości higroskopijne bywa także składnikiem większości kremów, syropów czy balsamów.

W przemyśle kosmetycznym działa jako środek przeciwzapalny oraz łagodzący. Stanowi także doskonały rozpuszczalnik służący do produkcji wyciągów.

W przemyśle tytoniowym glicerol zapewnia trwałość liści tytoniu (zapobiegając przed ich kruszeniem) oraz świeżość. W przemyśle spożywczym doskonale odnajduje się w roli rozpuszczalnika do barwników, substancji smakowych czy zapachowych żywności. Bywa również szeroko stosowany w przemyśle piekarniczym pełniąc funkcję środka nawilżającego, chroniąc pieczywo przed wysychaniem.

Pod postacią triazotanu gliceryny powszechnie stosowany od lat w przemyśle zbrojeniowym i pirotechnicznym do produkcji materiałów wybuchowych, żelatyny wybuchowej, kordytu (środka zapalającego), czy nawet prochu bezdymnego.

Zainteresowanie glicerolem znacząco wzrosło również w branży sportowej. Badania pod tym kątem wykazały, że w niektórych przypadkach zastosowanie glicerolu może wpływać na poprawę zdolności wysiłkowych osób aktywnych fizycznie. Według autorów badań, skuteczna strategia powinna uwzględniać podaż glicerolu w ilości 1–1,5 g/kg masy ciała oraz płynów w ilości 25–35 ml/kg masy ciała.

Czy glicerol jest szkodliwy?

Z aktualnych doniesień naukowych wynika, że glicerol jest substancją nietoksyczną, nie drażniącą, a co za tym idzie, całkowicie bezpieczną dla organizmu. Należy jednak mieć na uwadze, że pomimo braku ustalonej dopuszczalnej dziennej dawki, konsumpcja glicerolu w znacznej ilości (głównie przez sportowców), może wiązać się z wystąpieniem objawów niepożądanych (nudności, dyskomfort jelitowy oraz bóle głowy), które to wywoływane są przez zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe.

Glicerol w postaci farmaceutyku stosowany doustnie, może dawać efekt przeczyszczający, a co za tym idzie – mieć wpływ na stan nawodnienia organizmu. Z tego względu nie zaleca się łączyć glicerolu z innymi lekami wpływającymi na gospodarkę wodno-elektrolitową ustroju. Przykładem takich leków mogą być glikokortykosteroidy (np. hydrokortyzon) czy leki moczopędne (furosemid).

W środowisku sportowców wyczynowych, glicerol został wpisany na listę substancji zakazanych przez Światową Agencję Antydopingową (WADA) w 2010 r. Środek ten skategoryzowano do grupy S5, a więc środków maskujących i diuretyków z uwagi na możlwiość zwiększania objętości osocza.