Glicerol – właściwości i zastosowanie. Czy glicerol jest szkodliwy?
Aktualizacja: 30 kwietnia, 2024
Glicerol (gliceryna), znany również pod nazwą E422, stanowi składnik o szerokim spektrum działania, dlatego chętnie bywa wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym, spożywczym, a nawet pirotechnicznym. Nie jest zatem niczym dziwnym, że może wzbudzać również pewne obawy związane z bezpieczeństwem i całkowitym brakiem szkodliwości dla organizmu ludzkiego. Czy obawy te są słuszne? Czy glicerol bywa szkodliwy? Zapraszamy do zapoznania się z dzisiejszym artykułem, który z pewnością rozwieje Państwa wątpliwości!
Co to jest glicerol?
Glicerol, zwany także gliceryną, zaliczany jest do organicznych związków chemicznych z grupy alkoholi cukrowych (cukroli), który składa się z trzech grup hydroksylowych, odpowiedzianych za jego zdolność do rozpuszczania w wodzie i higroskopijność (możliwość wchłaniania wilgoci oraz wody).
Specyficzna budowa cząsteczkowa glicerolu ma zasadnicze znaczenie dla wszystkich trójglicerydów, w związku z tym jest codziennie dostarczany m.in. z dietą jako część składowa tłuszczów.
Glicerol charakteryzuje się słodkim posmakiem i jest powszechnie uważany za substancję nie drażniącą. W przemyśle spożywczym wykorzystywany jest powszechnie jako substancja utrzymująca wilgoć, rozpuszczalnik, a nawet słodzik i właśnie w takiej postaci trafia on najczęściej do naszego przewodu pokarmowego. Na licznych opakowaniach spożywczych często widnieje pod symbolem „E422”.
Glicerol – właściwości
Poniżej zamieszczamy charakterystyczne właściwości fizyko-chemiczne gliceryny.
- Alkohol
- Bezbarwny
- Bezwonny
- Higroskopijny
- Lekko słodkawy smak
- Gęsta, oleista konsystencja
- Łatwo ulega biodegradacji
- Ulega topnieniu w temperaturze: 18oC
- Stabilny w typowych warunkach przechowywania
- Kompatybilny w stosunku do innych związków chemicznych np. kwasu azotowego (V), gdzie w wyniku zaistniałej reakcji powstaje nitrogliceryna (związek używany w materiałach wybuchowych)
Glicerol – zastosowanie
Glicerol swoje zastosowanie znalazł m.in. w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym, spożywczym, tytoniowym czy pirotechnicznym.
W farmacji gliceryna bywa częstym składnikiem leków na serce, wykorzystywana jest bowiem do produkcji nitrogliceryny, która z kolei wykazuje zdolność do rozkurczania naczyń krwionośnych. Z uwagi na swoje właściwości higroskopijne bywa także składnikiem większości kremów, syropów czy balsamów.
W przemyśle kosmetycznym działa jako środek przeciwzapalny oraz łagodzący. Stanowi także doskonały rozpuszczalnik służący do produkcji wyciągów.
W przemyśle tytoniowym glicerol zapewnia trwałość liści tytoniu (zapobiegając przed ich kruszeniem) oraz świeżość. W przemyśle spożywczym doskonale odnajduje się w roli rozpuszczalnika do barwników, substancji smakowych czy zapachowych żywności. Bywa również szeroko stosowany w przemyśle piekarniczym pełniąc funkcję środka nawilżającego, chroniąc pieczywo przed wysychaniem.
Pod postacią triazotanu gliceryny powszechnie stosowany od lat w przemyśle zbrojeniowym i pirotechnicznym do produkcji materiałów wybuchowych, żelatyny wybuchowej, kordytu (środka zapalającego), czy nawet prochu bezdymnego.
Zainteresowanie glicerolem znacząco wzrosło również w branży sportowej. Badania pod tym kątem wykazały, że w niektórych przypadkach zastosowanie glicerolu może wpływać na poprawę zdolności wysiłkowych osób aktywnych fizycznie. Według autorów badań, skuteczna strategia powinna uwzględniać podaż glicerolu w ilości 1–1,5 g/kg masy ciała oraz płynów w ilości 25–35 ml/kg masy ciała.
Czy glicerol jest szkodliwy?
Z aktualnych doniesień naukowych wynika, że glicerol jest substancją nietoksyczną, nie drażniącą, a co za tym idzie, całkowicie bezpieczną dla organizmu. Należy jednak mieć na uwadze, że pomimo braku ustalonej dopuszczalnej dziennej dawki, konsumpcja glicerolu w znacznej ilości (głównie przez sportowców), może wiązać się z wystąpieniem objawów niepożądanych (nudności, dyskomfort jelitowy oraz bóle głowy), które to wywoływane są przez zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe.
Glicerol w postaci farmaceutyku stosowany doustnie, może dawać efekt przeczyszczający, a co za tym idzie – mieć wpływ na stan nawodnienia organizmu. Z tego względu nie zaleca się łączyć glicerolu z innymi lekami wpływającymi na gospodarkę wodno-elektrolitową ustroju. Przykładem takich leków mogą być glikokortykosteroidy (np. hydrokortyzon) czy leki moczopędne (furosemid).
W środowisku sportowców wyczynowych, glicerol został wpisany na listę substancji zakazanych przez Światową Agencję Antydopingową (WADA) w 2010 r. Środek ten skategoryzowano do grupy S5, a więc środków maskujących i diuretyków z uwagi na możlwiość zwiększania objętości osocza.
Literatura:
- Riedesel ML, Allen DY, Peake GT, Al-Qattan K. Hyperhydration with glycerol solutions. J Appl Physiol (1985). 1987;63(6):2262-8.
- van Rosendal SP, Osborne MA, Fassett RG, Coombes JS. Guidelines for glycerol use in hyperhydration and rehydration associated with exercise. Sports Med. 2010;40(2):113-29.
- https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/753#section=Reactivities-and-Incompatibilities
- van Rosendal SP, Coombes JS. Glycerol use in hyperhydration and rehydration: scientific update. Med Sport Sci. 2012;59:104-12.
- Iwona Żak: Chemia medyczna. Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2001.