Cytrynian sodu – właściwości, działanie, zastosowanie. Szkodliwość cytrynianu sodu

Aktualizacja: 7 maja, 2024

Sama nazwa „cytrynian sodu” niewiele mówi komuś, kto nie był pasjonatem chemii w szkole. Choć codziennie można się z nią zetknąć czytając etykiety produktów, nie bardzo wiadomo, czym jest ta substancja i dlaczego koniecznie musi być obecna w naszej żywności. W rzeczywistości, cytrynian sodu pełni w przemyśle wiele pożytecznych funkcji, a do tego można z łatwością otrzymać go we własnej kuchni. 

Cytrynian sodu

Osoby, które przykładają dużą uwagę do składu wybieranych produktów spożywczych zapewne nie raz zetknęły się z tą nazwą. Cytrynian sodu jest bowiem często używanym dodatkiem do żywności. Niekiedy występuje pod inną, bardziej tajemniczą nazwą, mianowicie E 331. Taki symbol może u niektórych klientów budzić podejrzenia i niepokój, co do kupowanego produktu, jednak powodów do obaw jest naprawdę niewiele.

Cytrynian sodu – właściwości

Cytrynian sodu to sól kwasu cytrynowego (słabego kwasu organicznego) oraz sodu. Najczęściej chodzi o związek, w którym znajdują się 3 atomy sodu, jednak pod tą nazwą może ukrywać się również cytrynian mono- i di- sodowy. Sama substancja jest bezzapachowym, białym proszkiem lub granulkami i charakteryzuje się dobrą rozpuszczalnością w wodzie.

Cytrynian sodu – działanie i zastosowanie

Jako dodatek do żywności, cytrynian sodu zwykle pełni rolę regulatora kwasowości. To znaczy, że dzięki niemu, dane produkty spożywcze mają pożądany kwaskowy smak.Cytrynian sodu jest również wykorzystywany jako przeciwutleniacz. Neutralizuje on działanie wolnych rodników, odpowiedzialnych za jełczenie tłuszczu i zmiany barwy w produktach spożywczych, chroniąc je w ten sposób przed zepsuciem.

Inną właściwością cytrynianu sodu jest jego zdolność do emulgowania substancji. Dzięki niemu można uzyskać gładką, jednolitą konsystencję po połączeniu produktów, które normalnie się rozwarstwiają.

Cytrynian sodu ma zastosowanie w wyrobie mas cukierniczych, dżemów, margaryn, napojów, syropów, serów, konserw mięsnych, lodów, sosów czy galaretek. 

Cytrynian sodu do czyszczenia

Sól kwasu cytrynowego i sodu bez wątpienia przyda się także podczas domowych porządków. Warto wypróbować jego właściwości, gdy nasze ulubione garnki, czy patelnie pokryły się niemożliwą do pokonania spalenizną. Roztwór cytrynianu sodu niemal natychmiast przywróci im utracony blask.

Wystarczy, że spryskamy przypalone powierzchnie przygotowanym roztworem cytrynianu sodu. Po kilku minutach bez wysiłku zetrzemy czarną warstwę spalenizny odsłaniając błyszczący metal. Czyszczone w ten sposób garnki wyglądają jak nowe.

A skąd wziąć ten cudowny środek? Można przygotować go w domu własnoręcznie. Potrzebujemy:

• sody oczyszczonej,
• octu lub soku z cytryny,
• wody,
• naczynia żaroodpornego,
• soli.

Najpierw sodę oczyszczoną należy wyprażyć. W tym celu wsypujemy ją do naczynia żaroodpornego i wkładamy do piekarnika rozgrzanego do 200° C na 2 godziny.

Wyprażoną sodę rozpuszczamy w wodzie z sokiem z cytryny lub octem mieszając je w proporcji 1:1. Dodajemy niewielką ilość soli. Gotowy płyn można trzymać w spryskiwaczu.

Długi czas wyprażania sody w bardzo wysokiej temperaturze może niektórych zniechęcić ze względu na, nie bójmy się tego powiedzieć, marnowanie prądu lub gazu Dlatego warto łączyć przyjemne z pożytecznym i przygotowywać sodę przy okazji wypieków. 

Cytrynian sodu w medycynie

Omawiana przez nas sól znalazła zastosowanie także w świecie medycyny. Cytrynianu sodu używa się podczas transfuzji krwi i dializ, jako środka przeciwzakrzepowego. Związek ten wykazuje właściwości buforujące, jest on używany również do terapii kwasicy metabolicznej, występującej w przebiegu poważnych chorób na przykład przewlekłej choroby nerek. Cytrynian sodu stanowi również źródło ważnego elektrolitu – sodu. Z tego powodu jest składnikiem płynów nawadniających, a jego obecność dodatkowo zwiększa stabilność mieszanki.

Cytrynian sodu – cena, gdzie kupić

Warto zakupić gotowy cytrynian sodu, jeśli nie przekonuje Was robienie mieszanki do czyszczenia w rozgrzanym piekarniku. W tym celu polecamy przeszukać internet, bo właśnie tam bez problemu można znaleźć ten i inne środki chemiczne, zaś sklepów stacjonarnych z podobnymi produktami jest niewiele.

Cena cytrynianu sodu zależy głównie od sklepu, w którym jest sprzedawany. W przypadku sklepów internetowych do ostatecznej ceny zakupu dochodzi również koszt wysyłki. Sam produkt można otrzymać już od około 17.00 zł za 1 kilogram. Są jednak strony, na których ta sama ilość cytrynianu sodu kosztuje prawie 30 zł. Po dodaniu kosztów przesyłki koszt zakupu wzrasta do prawie 50 zł. Warto więc porównywać oferty sklepów, żeby nie przepłacić.

Cytrynian sodu – szkodliwość

Używany w charakterze dodatku do żywności cytrynian sodu, znany również jako E 331, jest uznawany za zupełnie bezpieczny. Jego ilości w pożywieniu są zazwyczaj niewielkie, zatem ciężko dostarczyć go wystarczająco dużo, aby zaszkodził. Niemniej jednak, istnieje ryzyko wystąpienia złego samopoczucia po spożyciu cytrynianu sodu wśród osób nadwrażliwych na inną substancję dodatkową – glutaminian sodu.

W przypadku medycznego zastosowania cytrynianu sodu, sytuacja wygląda nieco inaczej. Wówczas substancja ta jest używana w większych ilościach i stężeniach. W przypadku używania cytrynianu sodu w terapii antykoagulacyjnej, towarzyszącej dializom, konieczny jest stały monitoring stężenia sodu, wapnia oraz pH krwi pacjenta. Istnieje też ryzyko wystąpienia zasadowicy metabolicznej lub hipokalcemii u osoby. Ta metoda nie jest także odpowiednia dla osób z niewydolnością wątroby, ponieważ właśnie ten narząd jest odpowiedzialny za metabolizowanie cytrynianu sodu.

Cytrynian sodu to środek chemiczny o bardzo szerokim zastosowaniu. Często jest dodawany do żywności, ma istotne znaczenie w medycynie, a w domowej kuchni przywraca świetność niejednemu garnkowi. Nie jest niebezpieczną substancją, choć niektóre osoby mogą odczuwać dyskomfort, po zbyt dużym jego spożyciu. Bez cytrynianu sodu świat na pewno nie byłby taki sam.