Dna moczanowa (podagra, artretyzm) – badania, leczenie, alkohol, zioła

Aktualizacja: 7 maja, 2024

Dna moczanowa jest chorobą wynikającą z nadmiaru kwasu moczowego w organizmie, który odkładając się w stawach powoduje ich bolesność i obrzęk. Jakie badania umożliwiają stwierdzenie dny moczanowej i jak ją leczyć? Czy z pomocą mogą przyjść zioła?

Dna moczanowa (podagra, artretyzm)

Dna moczanowa, określana też mianem artretyzmu lub podagry (kiedy obejmuje duże palce u stóp) jest schorzeniem objawiającym się napadowymi, nawracającymi bólami stawów o ostrym nasileniu. Stan ten wywołany jest zbyt wysokim stężeniem kwasu moczowego – produktu przemian puryn (zasad azotowych) w ciele. Stan ten określa się mianem hiperurykemii. Fizjologicznie, większość tego związku powinna być usuwana przez organizm, kiedy jednak jego stężenie rośnie, nadmiar ma zdolność do krystalizacji i w takiej formie odkłada się w stawach i ścięgnach, powodując ich ból i obrzęk. Skaza moczanowa obejmuje najczęściej staw środstopno-paliczkowy, czasem też skokowy, kolanowy czy nadgarstka. Bardzo często obejmuje duży palec u stopy. Może też manifestować się jako kamienie nerkowe czy guzki dnawe, które są złogami kwasu moczowego w tkankach miękkich.

Charakterystyczny dla tego schorzenia jest nagły, piekący ból, zaczerwienienie i sztywność stawu. Może pojawić się również gorączka i nudności. Ostry atak zwykle utrzymuje się kilka dni, jednak hiperurykemia i ukryta dna moczanowa mogą również występować przewlekle, co jakiś czas dając o sobie znać ostrym nawrotem.  

Dna moczanowa – przyczyny

Dna moczanowa to choroba, której rozwój uwarunkowany jest przez kilka czynników. Wśród nich można wymienić te, na które nie mamy wpływu – jest to wiek (osoby starsze), płeć (mężczyźni) i predyspozycje genetyczne. Wśród czynników środowiskowych, zależnych od nas, wyróżniamy:

• złą dietę – nadmiar fruktozy i puryn, żywności wysokoprzetworzonej, przewaga prozapalnych kwasów omega-6 w stosunku do kwasów omega-3 oraz zbyt mała podaż wody w diecie to nawyki żywieniowe, które znacznie zwiększają ryzyko rozwoju choroby,
• hiperlipidemię – wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów,
• nadwagę i otyłość – głównie nadmiar tłuszczu trzewnego,
• alkoholizm,
• zespół metaboliczny,
• cukrzyca,
• nadciśnienie,
• leki zwiększające stężenie kwasu moczowego – aspiryna, cyklosporyna, moczopędne,
• odwodnienie.

Dna moczanowa – badania

Oprócz widocznych zmian stawowych oraz dokuczliwych objawów, dnę moczanową można również rozpoznać na podstawie badań diagnostycznych z krwi. Oczywiście, podstawowym badaniem potwierdzającym rozwój choroby jest oznaczenie stężenia kwasu moczowego we krwi. Można też oznaczyć dobową utratę tego związku z moczem. Wynik wielokrotnie przekraczający normę jest mocnym argumentem na to, iż dna moczanowa właśnie się rozwija. Badaniem jednoznacznie potwierdzającym rozpoznanie dny moczanowej jest ocena płynu stawowego pod mikroskopem i stwierdzenie w nim kryształów moczanu sodu. W tym celu nakłuwa się zajęty staw, pobiera obecny w nim płyn ustrojowy i dokonuje jego oceny mikroskopowej pod względem zawartości soli kwasu moczowego. Pomocne będzie również oznaczenie białka C-reaktywnego, czyli CRP, którego stężenie rośnie w przebiegu stanów zapalnych w organizmie. Jeśli występuje dna moczanowa, wynik CRP może wykraczać poza górną granicę normy. Dobrze jest sprawdzić też wątrobę – obciążona z pewnością będzie mniej efektywnie metabolizować kwas moczowy, przez co ryzyko rozwoju dny będzie rosło. Warto więc oznaczyć poziom ALAT, AspAT, ALP i GGTP. Jeśli dna moczanowa jest w zaawansowanym stadium, warto wykonać jeszcze podstawowe badanie, jakim jest morfologia z rozmazem – z jej wyników również można „odczytać” toczący się w organizmie stan zapalny.

Dna moczanowa – leczenie

Podstawą leczenia dny moczanowej jest odpowiednia dieta. Ze względu na fakt, iż kwas moczowy powstaje w wyniku metabolizmu puryn w organizmie, oczywistym staje się konieczność ich eliminacji z diety. Wykluczone muszą więc zostać produkty zawierające dużą ilość tych związków – podroby, mięso i przetwory mięsne, buliony i galarety. Należy również wykluczyć ryby i owoce morza. Poza eliminacją puryn, wykluczeniu musi ulec również fruktoza – szczególnie w postaci soków czy dużej ilości owoców. Nasila ona bowiem produkcję kwasu moczowego. Co więcej, może podnosić poziom glukozy i insuliny, co będzie intensyfikowało krystalizację i odkładanie kwasu moczowego. Wyjątek stanowić będą 100% soki niesłodzone z owoców zawierających małą ilość cukrów prostych i dużą ilość związków przeciwutleniających – świetnie sprawdzą się więc soki z aronii, wiśni, rokitnika. Należy także pamiętać o dostarczaniu odpowiedniej ilości wody – przynajmniej 2 litrów na dobę. Pomoże to w „rozpuszczaniu” kryształków oraz utrudni ich zagęszczanie i krystalizację. Nie należy zapomnieć o dużej ilości warzyw w diecie, szczególnie tych zielonych. Z pomocą przyjdą również przyprawy przeciwzapalne – kurkuma czy imbir. Dodatek tranu czy suplementu omega-3 również będzie miał korzystne działanie tłumiące stan zapalny. Dieta powinna być niskoprzetworzona i gęsta odżywczo.

Poza leczeniem żywieniowym, w przypadku wystąpienia ataku dny należy skonsultować się z lekarzem, który potwierdzi diagnozę i zdecyduje o wdrożeniu odpowiednich środków farmakologicznych – zwykle jest to kolchicyna, środki przeciwbólowe i glikokortykosteroidy. Doraźnie można stosować zimne okłady na zajęty staw oraz starać się o jego odciążenie i unieruchomienie.  

Dna moczanowa – alkohol

Spożywanie alkoholu z pewnością zwiększa ryzyko napadu dny moczanowej. Szczególnie niekorzystne w tym aspekcie jest spożywanie piwa i wina, które zawierają stosunkowo dużą ilość puryn, które ulegają przemianom do kwasu moczowego. „Bezpieczniejsza” wydaje się być wódka, jednak jako alkohol wyżej procentowy również powinna być eliminowana z diety. Wszystkie rodzaje alkoholu będą obciążać nerki i powodować odwodnienie – to zaś będzie zwiększało stężenie kwasu moczowego we krwi i ryzyko rozwoju dny moczanowej. Należy również pamiętać o możliwej interakcji leków, które stosuje się w leczeniu dny moczanowej z alkoholem.

Dna moczanowa – leczenie ziołami

Podstawą leczenia dny moczanowej jest dieta, zaś postępowanie terapeutyczne powinno być prowadzone przez lekarza. Wspomagająco można jednak stosować zioła, które mogą wykazywać pozytywne działanie w przebiegu dny moczanowej. Są to między innymi:

• skrzyp polny,
• pokrzywa,
• liść brzozy,
• arcydzięgiel lekarski,
• arnika górska,
• czarci pazur,
• boswellia serrata.

Zioła te mają działanie moczopędne, przeciwobrzękowe, przeciwzapalne i przeciwbólowe. Niektóre wykazują również właściwości detoksykujące, pomagają więc usuwać nadmiar kwasu moczowego. Poprzez poprawę przemiany materii, wspomagają metabolizm tego związku.

Dna moczanowa to choroba spowodowana hiperurykemią, czyli nadmiarem kwasu moczowego we krwi, który w postaci kryształów odkłada się w powierzchniach stawowych powodując ich ból i obrzęk. Odpowiednia dieta i leczenie, wsparte stosowaniem ziół o działaniu przeciwzapalnym, moczopędnym i oczyszczającym znacząco wpływa na zahamowanie rozwoju choroby i zapobiega jej nawrotom.