Dieta po zawale. Jak rozpoznać stan przedzawałowy?

Aktualizacja: 30 grudnia, 2024

Zawał jest to martwica narządu lub tkanki spowodowana niedokrwieniem. Przy zawale serca martwica obejmuje mięsień sercowy. Kardiomiocyty, czyli komórki mięśnia sercowego, przestają się wtedy prawidłowo kurczyć, zaczynają się rozpadać, dlatego substancje, które się w nich znajdują, przedostają się do krwi. Do tych substancji należy troponina, która wykrywana jest właśnie u osób z zawałem serca. Skutkiem tej choroby może być pęknięcie blaszki miażdżycowej w naczyniu wieńcowym, które doprowadza krew do serca. Gdy dojdzie do pęknięcia blaszki, wokół niej tworzy się skrzeplina, która całkowicie blokuje przepływ krwi do mięśnia sercowego.

Zawał serca – przyczyny

Do zawału serca dochodzi najczęściej w wyniku niewłaściwego stylu życia. Istnieje wiele zależnych od człowieka czynników, które niekorzystnie wpływają na układ krążenia, prowadząc do zwężenia tętnic. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zawału serca, najlepiej ograniczyć działania, które mogą przyczynić się do jego powstania. Do najczęstszych czynników ryzyka zawału możemy zaliczyć:

• podwyższone stężenie „złego cholesterolu”– LDL – w surowicy krwi – wiele badań dowiodło, że wysoki poziom cholesterolu można obniżyć, stosując odpowiednią dietę oraz regularną aktywność fizyczną. Stosując dietę śródziemnomorską bądź wegetariańską, można obniżyć poziom cholesterolu nawet o około 5–15%;
• stres – słaba kondycja psychiczna oraz silny stres są bezpośrednią przyczyną zawału. Udowodniono, że osoby, które dużo pracują bądź mają stresującą pracę, wypijają większe ilości kawy, nadużywają alkoholu, a także palą papierosy. Niestety taka mieszanka negatywnie wpływa na układ krążenia i serce. Stres niekorzystnie wpływa również na układ hormonalny, ponieważ zwiększa wydzielanie kortyzolu i adrenaliny, co przyczynia się do podwyższenia ciśnienia tętniczego krwi, a tym samym obciąża pracę serca. W niektórych przypadkach może dojść nawet do jego niedotlenienia;
• palenie tytoniu – jest to odwracalny czynnik ryzyka rozwinięcia się choroby niedokrwiennej serca. Nikotyna znajdująca się w papierosach przyspiesza tętno, podnosi ciśnienie, zwiększając tym samym zapotrzebowanie serca na tlen;
• otyłość, nadwaga – badanie British Heart Fundation wykazało, że sama otyłość może doprowadzić do śmiertelnego zawału serca. Prawdopodobnie dzieje się tak dlatego, że otyłość wywołuje chroniczne procesy zapalne w organizmie człowieka, które napędzają zmiany miażdżycowe w naczyniach. Sprawiają, że u ludzi ze zwężonymi tętnicami lub u osób z chorobą wieńcową częściej dochodzi do pękania blaszek miażdżycowych, co przyczynia się do wystąpienia zawału serca;
• dziedziczność – badania kliniczne dowiodły, że tendencja do zawału może być dziedziczna. Możemy jednak dążyć do obniżenia ryzyka wystąpienia zawału serca poprzez regularną aktywność fizyczną i prowadzenie zdrowego stylu życia;

Jak rozpoznać stan przedzawałowy?

Stan przedzawałowy jest to dolegliwość, która występuje u osób z chorobą niedokrwienną serca. Najczęściej objawia się silnym bólem w okolicy zamostkowej. Nie jest on jednak dla nas wyrokiem, ponieważ nie dochodzi wtedy jeszcze do martwicy komórek mięśnia sercowego. Zatem szybko zdiagnozowany stan przedzawałowy może nawet ustąpić. Najczęstszymi jego symptomami są ból w klatce piersiowej oraz uczucie duszności. Często towarzyszy im również osłabienie organizmu. Ból promieniuje w okolicach żuchwy, barków oraz lewej ręki. Chorzy opisują go jako duszący, rwący, piekący, utrudniający normalne funkcjonowanie. Stan przedzawałowy może pojawić się w każdej sytuacji, nie tylko podczas wysiłku fizycznego czy w sytuacjach stresujących. Często występuje podczas snu. Badania dowodzą, że częściej pojawia się on u mężczyzn niż u kobiet. Warto wiedzieć, że bólowi w klatce piersiowej mogą towarzyszyć również inne objawy, tj. wymioty, nudności, pieczenie w tzw. dołku oraz problemy z oddychaniem. Aby upewnić się, że nie doszło do obumarcia komórek mięśnia sercowego, należy wykonać specjalistyczne badania. W pierwszej kolejności sprawdza się stężenie troponiny, enzymu sercowego, który wzrasta przy zawale. Przeprowadza się również ECHO serca, które wykaże, czy doszło tylko do zmniejszenia kurczliwości określonego fragmentu mięśnia sercowego czy już do jego martwicy. Dlatego, kiedy poczujemy którykolwiek z wyżej wymienionych objawów stanu przedzawałowego, musimy jak najszybciej zgłosić się do specjalisty.

Dieta po zawale

Zalecenia dietetyczne dla pacjentów po przebytym zawale mięśnia sercowego muszą uwzględniać wartość energetyczną posiłków dostosowaną do okresu schorzenia. Na początku osoba leżąca nie powinna spożywać posiłków o wartości energetycznej większej niż 20 kcal/kg należnej masy ciała na dobę. Z uwagi na zagrożenie wystąpienia nudności, wymiotów czy nagłego zatrzymania krążenia przez pierwszą dobę zaleca się stosowanie diety płynnej. W kilku kolejnych dniach zawału należy spożywać w małych ilościach pokarmy lekkostrawne, ubogocholesterolowe, z zawartością sodu poniżej 3,5 g/dobę. W pierwszych dniach zawału istnieje zagrożenie wystąpienia zaburzeń rytmu serca, a zatem w tym czasie należy wykluczyć spożywanie napojów zawierających kofeinę. W razie wystąpienia rozległych zawałów posiłki należy podawać w małych ilościach i często – 5–6 razy dziennie. Postępowanie to jest bardzo ważne, ponieważ duża objętość jednorazowo spożytego pokarmu, wypełniając żołądek, może utrudniać oddychanie. U osób otyłych z zawałem serca ograniczenia wartości kalorycznej posiłków są niezwykle istotne, należy więc poddać chorych edukacji z zakresu prawidłowego odżywiania się. Przyczyną zawału serca najczęściej jest miażdżyca tętnic wieńcowych, dlatego po przebytym zawale należy ograniczyć spożywanie posiłków bogatych w tłuszcze nasycone oraz cholesterol. Natomiast u pacjentów ze współistniejącą cukrzycą należy wykluczyć z diety cukry proste.

Niezwykle ważne jest, aby w okresie pozawałowym ciągle kontrolować stan gospodarki węglowodanowej i lipidowej. W zależności od stwierdzonych zaburzeń wskazana jest dalsza modyfikacja żywienia oraz stała kontrola specjalisty.