Cholesterol całkowity – norma. Co stosować zamiast statyn na cholesterol?

Lipidogram, czyli badanie stężenia trójglicerydów i cholesterolu w osoczu krwi z uwzględnieniem jego frakcji, stanowi jedno z ważniejszych badań laboratoryjnych, które powszechnie zlecane jest przez lekarzy rodzinnych i specjalistów. Kontrola lipidów krążących we krwi jest istotnym wyznacznikiem stanu zdrowia, a także może dostarczyć informacji na temat wyższego lub niższego ryzyka zachorowania na schorzenia dotyczące układu sercowo-naczyniowego.

Cholesterol całkowity

Lipidy, takie jak cholesterol i trójglicerydy, krążą we krwi związane z białkami, tworząc tzw. lipoproteiny. Te zaś stanowią zbiór cząsteczek różniących się między sobą budową, która determinuje ich funkcje biologiczne. Wyróżnić można kilka grup lipoprotein, które często określane są również jako klasy. Należą do nich:

• chylomikrony – przenoszą lipidy z jelita cienkiego do innych tkanek organizmu,
• VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości) – transportują lipidy syntetyzowane w wątrobie do tkanek,
• IDL (lipoproteiny o pośredniej gęstości),
• LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości) – transportują lipidy na terenie całego organizmu;
• HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości) – transportują lipidy z tkanek do wątroby.

Warto zauważyć, że naznaczony negatywną opinią cholesterol jest niezbędny organizmowi człowieka do prawidłowego funkcjonowania. Wchodzi w skład otoczki mielinowej tkanki nerwowej, stanowi prekursor kwasów żółciowych, a także hormonów steroidowych (m.in. testosteronu, estrogenów, progesteronu, glikokortykosteroidów, witaminy D3). Niski poziom cholesterolu jest niebezpieczny dla zdrowia, podobnie jak jego nadmiar, który niekorzystnie oddziałuje na stan naczyń krwionośnych i serca.

Badaniem laboratoryjnym służącym do zbadania i oceny stężenia poszczególnych frakcji lipidów krążących we krwi jest lipidogram, występujący również pod nazwą profilu lipidowego. Lipidogram obejmuje pomiary stężenia:

• trójglicerydów,
• cholesterolu całkowitego (ogólnego): to suma cholesterolu frakcji LDL, HDL, lipoprotein IDL, VLDL oraz cholesterolu resztkowego (dlatego suma cholesterolu HDL i LDL nie daje wartości cholesterolu ogólnego),
• cholesterolu frakcji HLD (tzw. „dobrego”),
• cholesterolu frakcji LDL (tzw. „złego”), który nie jest oznaczany w osoczu, natomiast jego stężenie jest wyliczane za pomocą formuły Friedewalda, czyli wzoru matematycznego, który wykorzystuje dane na temat stężenia cholesterolu HDL i trójglicerydów.

Cholesterol – norma

Zgodnie z obecnym stanem wiedzy za prawidłowe stężenia poszczególnych lipoprotein dla osób zdrowych, czyli z niskim ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego, uznaje się:

• trójglicerydy: <150 mg/dl (<1,7 mmol/l),
• cholesterol całkowity: <190 mg/dl (<5 mmol/l),
• cholesterol LDL: <115 mg/dl (<3,0 mmol/l),
• cholesterol HDL dla kobiet: >45 mg/dl (>1,2 mmol/l), dla mężczyzn > 40 mg/dl (>1,0 mmol/l).

Co zamiast statyn na cholesterol?

Gdy wyniki badania stężenia poszczególnych frakcji cholesterolu we krwi przekraczają zalecane normy, zwiększa się ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. O ile wyższe stężenie cholesterolu frakcji HDL jest korzystne i nie trzeba się tym martwić, to stężenie cholesterolu frakcji LDL i trójglicerydów powinno być nie większe niż to zalecane dla osób zdrowych. Jeśli wyniki dwóch ostatnich parametrów odbiegają od normy, w pierwszej kolejności warto przyjrzeć się swojej diecie, a szczególnie rodzajowi spożywanych kwasów tłuszczowych. Pacjentom ze zbyt wysokim stężeniem cholesterolu we krwi przed podaniem leków obniżających cholesterol (statyny) zaleca się modyfikację sposobu odżywiania się, co polega na wdrożeniu jak największej liczby zasad charakterystycznych dla diety tradycyjnej śródziemnomorskiej. Jej cechami są: niski udział nasyconych kwasów tłuszczowych, korzystny stosunek kwasów wielonienasyconych z rodziny omega-6 do omega-3 oraz wysoki udział jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, błonnika pokarmowego oraz antyoksydantów. Wspomniane wyróżniki diety śródziemnomorskiej można zrealizować, stosując się do poniższych zaleceń.

1. Wybieraj produkty z pełnego ziarna: pieczywo pełnoziarniste, razowe lub graham, ciemny makaron i ryż, müsli, płatki zbożowe naturalne oraz gruboziarniste kasze (np. gryczaną, pęczak, owsianą itp.). Unikaj pieczywa jasnego i wypieków słodkich.
2. Zadbaj, by do każdego posiłku zjeść minimum 100 g świeżych, gotowanych na parze bądź pieczonych warzyw lub owoców.
3. Wybieraj średnio tłuste (1,5–2%) mleko, jogurt, maślankę, kefir, twaróg półtłusty, serek ziarnisty. Nie wykluczaj z diety, ale ogranicz spożycie serów żółtych, pleśniowych oraz długo dojrzewających.
4. Staraj się 2 razy w tygodniu jadać ryby gotowane, grillowane, pieczone lub smażone bez panierki i tłuszczu. Jeśli nie lubisz ryb lub z innych powodów nie chcesz ich jadać, rozważ suplementację kwasami omega-3.
5. Mięso, które jadasz, powinno być chude. Korzystaj zatem z drobiu bez skóry, mięsa indyczego, królika, cielęciny. Sporadycznie możesz zjeść chudą wołowinę, natomiast unikaj mięs z przerostem tłuszczu, tłustych wędlin, kaszanki, salami, pasztetów, kiełbas.
6. W ciągu tygodnia postaraj się zjeść posiłek z dodatkiem minimum 50–100 g nasion roślin strączkowych, takich jak groch, fasola, soczewica, bób i ciecierzyca.
7. Do smażenia i polewania sałatek używaj oleju rzepakowego. Oliwę spożywaj na surowo. Wyklucz masło, serki kanapkowe, serki topione oraz majonez, a pieczywo smaruj margaryną z dodatkiem stanoli roślinnych, które obniżają poziom cholesterolu LDL.
8. Doprawiaj swoje potrawy rozmaitymi ziołami, ogranicz udział soli oraz sosów takich jak keczup, majonez, gotowe sosy do mięs i dań.
9. Sporadycznie możesz spożyć słodycze lub domowe ciasto, jednak najkorzystniej wyeliminować je z diety całkowicie.

Zdrowa dieta bardzo korzystnie wpływa na stężenie cholesterolu we krwi. Warto zadbać o to, by była ona jak najkorzystniejsza dla zdrowia. Warto zmienić nawyki żywieniowe oraz korzystać z żywności o wysokiej wartości odżywczej!