Arginina – działanie, źródła, suplementacja, dawkowanie i skutki uboczne

Aktualizacja: 22 czerwca, 2017

Arginina – aminokwas o wciąż nie do końca znanym potencjale. Regulacja pracy serca, poprawa funkcji śródbłonka naczyń krwionośnych, cofanie zmian miażdżycowych i rola w budowaniu masy mięśniowej to tylko niektóre z przypisywanych mu zalet. Czy faktycznie jest związkiem bezpiecznym? W jakich produktach można go znaleźć i jakie mogą być ewentualne skutki uboczne jego stosowania?

Arginina

Kwas 2-amino-5-guanidynowalerianowy (inaczej arginina) występuje naturalnie w organizmie człowieka. Według opinii wydanej przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie „arginina jest aminokwasem endogennym, rozgałęzionym łańcuchu. W organizmie człowieka jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania wątroby, wchodzi w skład białka spermy, bierze udział w syntezie i uwalnianiu hormonu wzrostu. Arginina prowadzi do uwolnienia tlenku azotu, co wpływa na rozszerzenie tętniczych naczyń krwionośnych. Ponadto wpływa na zwiększenie wydolności psychofizycznej, a także wzmacnia system odpornościowy. [1]  Jako aminokwas endogenny, może być syntezowana w organizmie z innych związków, jednak wiele czynników (na przykład wiek) powoduje zmniejszenie intensywności lub zaburzenia tego procesu, obniżając poziom argininy w ustroju. Aminokwas ten pełni również ważną rolę substratu w syntezie tlenku azotu, który poprzez swój rozkurczający wpływ na naczynia krwionośne powoduje zwiększenie ich światła i w konsekwencji spadek ciśnienia krwi. Odkrycie roli tego związku w leczeniu i profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych przez R. Furchgotta, L. Ignarro i F. Murada zaowocowało zdobyciem przez nich w 1998 roku nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii. Od tego czasu, arginina jest przedmiotem badań wielu naukowców, którzy udowadniają jej wielokierunkowe działanie na organizm ludzki.

Arginina – działanie

• Regulacja arytmii serca – badania [2] wykazują, iż arginina, szczególnie podawana wraz z aminokwasem tauryną, może skutecznie zmniejszać epizody arytmii serca i regulować prawidłowy rytm jego skurczów. W przytoczonym badaniu, podawanie 4–6 g argininy w połączeniu z 20 g tauryny w krótkim czasie regulowało niemal wszystkie wydłużone przerwy i likwidowało przedwczesne skurcze przedsionków mięśnia sercowego.
• Zmniejszenie śmiertelności z powodów sercowo-naczyniowych u chorych po przebytym w przeszłości zawale serca – badanie [8] przeprowadzone przez polskich specjalistów, do którego włączono 792 chorych (średni wiek 64 lata, 550 mężczyzn, 394 chorych otrzymało L-argininę, a 398 placebo) wykazało, iż L-arginina stosowana w dawce 9,0 g na dobę przez 30 dni, ogranicza powikłania u chorych z hipercholesterolemią i zmniejsza śmiertelność z powodów sercowo-naczyniowych u chorych po przebytym w przeszłości zawale serca.
• Redukcja bólu u pacjentów z chromaniem przestankowym i wydłużenie dystansu przejścia bezbólowego – podawanie 12 g argininy dziennie u pacjentów z rozpoznaną miażdżycą tętnic kończyn dolnych II stopnia spowodowało po 28 dniach wydłużenie dystansu przejścia bezbólowego z 214 m na 1622 m, czyli prawie o siedem razy. [3] W podobnym badaniu [4], poprawił się zarówno dystans przejścia bezbólowego, jak i całkowita odległość, którą grupa poddana suplementacji argininą potrafiła przebyć w porównaniu z grupą otrzymującą placebo. Podsumowanie wyników tych obserwacji [5] wskazuje na pozytywną rolę argininy w poprawie sprawności pacjentów z rozpoznaną miażdżycą tętnic kończyn dolnych.
• Pozytywny wpływ na stan mikroflory jelitowej i wsparcie systemu odpornościowego – badania przeprowadzone na szczurach [6] wykazały, iż suplementacja argininą korzystnie zmienia stosunek bakterii Firmicutes do Bacteroidetes, na korzyść tych drugich. Zaobserwowano również zmiany w ekspresji cytokin prozapalnych, co może mieć wpływ na regulację odpowiedzi układu odpornościowego.
• Rola w przesiąkliwości bariery jelitowej – okazuje się, iż arginina ma ochronny wpływ na zachowanie ciągłości bariery jelitowej, której ryzyko przesiąkliwości zwiększa się m.in. przy intensywnym wysiłku fizycznym [7].
• Regulacja metabolizmu i ułatwienie utrzymania szczupłej sylwetki – stymulując hormon wzrostu, arginina pozytywnie wpływa na hipertrofię mięśniową i obniża zawartość tkanki tłuszczowej. Tlenek azotu, którego produkcja zwiększa się pod wpływem argininy, wspomaga ponadto anabolizm i dotlenienie mięśni, a intensyfikacja syntezy kreatyny pozwala podnieść siłę mięśniową i zdolności regeneracyjne.
• Zmniejszenie lepkości krwi – przez ograniczenie agregacji krwinek, arginina zmniejsza ryzyko powstawania zakrzepów – najczęstszej przyczyny zawałów serca i udarów mózgu.
• Obniżenie ciśnienia skurczowego i rozkurczowego – przez wpływ tlenku azotu (którego prekursorem jest arginina) na rozkurcz naczyń krwionośnych i poszerzenie ich światła.
• Poprawa insulinowrażliwości u pacjentów chorych na cukrzycę typu II –  niedobór tego aminokwasu prowadzi do zaburzeń produkcji insuliny i tolerancji glukozy oraz metabolizmu lipidów w wątrobie. Zastosowanie suplementacji argininą znacznie poprawiło insulinowrażliwość pacjentów chorych na cukrzycę, nie osiągnięto jednak całkowitej normalizacji choroby [9]. Udowodniono również, że suplementacja argininą obniża ryzyko rozwoju cukrzycy i jej późnych powikłań.

To tylko wybrane z szeregu udowodnionych działań argininy na organizm. Oprócz wyżej wymienionych korzyści, istnieją również doniesienia o hepatoprotekcyjnym działaniu tego aminokwasu, wpływie na szybkość gojenia ran, poprawę śródbłonka naczyń krwionośnych i tym samym profilaktykę przeciwmiażdzycową, a także walkę z otyłością i chorobami neurodegeneracyjnymi. Badania nad argininą wciąż trwają, warto więc przeglądać doniesienia naukowe i śledzić trop badaczy w tym aspekcie.

Arginina – źródła

Arginina jako aminokwas występujący naturalnie w żywności, spotykana jest  w wielu produktach spożywczych. Wśród nich najbardziej zasobne w ten aminokwas są:

• czerwone mięso,
• drób,
• orzechy i nasiona – szczególnie dyni, słonecznika, orzechy ziemne i migdały,
• szpinak,
• soczewica,
• produkty pełnoziarniste – najlepiej z mąki razowej,
• soja – oprócz tofu, które jest mniej zasobne w argininę,
• owoce morza – kraby, krewetki, homary,
• jaja – szczególnie żółtka.

Arginina – suplementacja

Szereg pozytywnych korzyści sprawił, iż arginina stała się bardzo popularnym na rynku suplementem. Występuje w wielu formach – jako czysty, wyizolowany aminokwas l-arginina lub jako syntetyczne związki np. AAKG (arginina z kwasem glutarowym), chlorowodorek lub jabłczan l-argininy. Pierwsza z wymienionych wykazuje dość dużą stabilność po strawieniu, przez co może być efektywniejsza. Dwie pozostałe charakteryzują się albo gorszą przyswajalnością, albo krótkotrwałym działaniem. Przy rozważeniu ewentualnej suplementacji należy uwzględnić, iż najlepszą formą jest prawdopodobnie ta najbardziej zbliżona do naturalnie występującej w żywności l-argininy, a nie jej sztucznych tworów.

Arginina – dawkowanie

Według dr Louisa Ignarro, dawka 5 g to ilość podstawowa, nie powodująca żadnych efektów ubocznych. Taka ilość aminokwasu znajduje się na przykład w porcji białka sojowego o wartości 200 kcal. Należy jednak pamiętać, by źródeł argininy szukać przede wszystkim w diecie, a ewentualny niedobór lub zwiększone zapotrzebowanie uzupełnić suplementacją. Dawki powyżej 30 g powinny być konsultowane z lekarzem.Warto zwrócić szczególną uwagę na porę dawkowania – osoby przyjmujące leki na nadciśnienie powinny zachować odstęp czasowy pomiędzy stosowaną farmakoterapią a suplementacją argininy. Ten aminokwas nie powinien być również stosowany przed treningiem, ze względu na zdolność do podnoszenia poziomu insuliny we krwi, co prowadzi do hamowania hormonu wzrostu i możliwego zniesienia efektów treningu.

Arginina – skutki uboczne

Skutki uboczne dotyczą przede wszystkim jej stosowania w formie chlorowodorku argininy, który jest tańszy i popularniejszy na rynku suplementów. Długotrwałe stosowanie tej formy może mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie nerek i wątroby oraz zakłócić równowagę potasu we krwi, co z kolei doprowadzi do objawów nudności, odwodnienia, skurczów żołądka i biegunek. Chlorowodorek argininy może również potęgować działanie leków rozrzedzających krew, prowadzić do krwotoków i utrudniać gojenie się ran, co jest przeciwwskazaniem do stosowania jej również w okresie okołooperacyjnym.

Oczywiście, ostrożność nawet w przypadku stosowania dużych dawek czystej formy l-glutaminy należy zachować u dzieci i kobiet w ciąży. W schorzeniach takich jak marskość wątroby i niewydolność nerek należy zachować szczególną ostrożność. Ze względu na zdolność do obniżania ciśnienia krwi, argininy nie poleca się osobom z niskim ciśnieniem tętniczym i bradykardią. W przypadku suplementacji wysokimi dawkami, zawsze zaleca się konsultację z lekarzem i uwzględnienie występowania chorób współistniejących oraz równolegle spożywanych leków.

Arginina to niepozorny aminokwas o wielokierunkowym wpływie na organizm. Liczne badania udowadniają jej pozytywny wpływ przede wszystkim na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, co może być szczególnie ważne w terapii chorób takich jak nadciśnienie tętnicze czy miażdżyca. Ponadto, arginina jest znanym wśród sportowców sprzymierzeńcem smukłej sylwetki i dobrej wydolności fizycznej. Jak w przypadku każdego suplementu, należy zachować ostrożność, zwrócić uwagę na formę chemiczną i rozważyć interakcje z innymi lekami i współistniejącymi chorobami.