Adiponektyna – wpływ na odchudzanie i prewencję chorób

Tkanka tłuszczowa pełni nie tylko rolę magazynu energii w organizmie – jest również aktywnym narządem wydzielania wewnętrznego. Jednym z hormonów, które w niej powstają jest adiponektyna. Jaki wpływ ma to białko na masę ciała oraz prewencję lub rozwój różnych chorób?
Adiponektyna
Adiponektyna (ADPN) jest białkiem wydzielanym przez komórki tkanki tłuszczowej, zbudowanym z 244 aminokwasów. Złożona z dwóch części – domeny globularnej i kolagenowej – może ulegać dalszej multimeryzacji po opuszczeniu, czyli połączeniu w większe jednostki. We krwi krążą trzy frakcje adiponektyny – nisko-, średnio- i wysokocząsteczkowa. Poszczególne formy molekularne wykazują różne role fizjologiczne.
Adiponektyna stanowi 0,01% wszystkich białek osocza. Jej stężenie we krwi jest dość stabilne, gdyż jest hormonem o długim okresie półtrwania. U kobiet stężenie ADPN jest wyższe niż u mężczyzn. Średnio jednak wynosi od 1–30µg/ml, a więc jest stosunkowo wysokie w porównaniu do innych hormonów osocza. Stężenie adiponektyny we krwi jest również zależne od wielu czynników – koreluje ujemnie z BMI, stężeniem insuliny, wskaźnikiem insulinooporności (HOMA), stężeniem triglicerydów i ciśnieniem tętniczym oraz dodatnio ze stężeniem frakcji HDL i wiekiem. Niższe stężenia adiponektyny obserwuje się u osób otyłych, zmagających się cukrzycą typu 2., nadciśnieniem tętniczym, udarem mózgu i chorobą wieńcową [1,2].
Co ważne, to wysokocząsteczkowa frakcja adiponektyny (HMW, high molecular weight) wywiera najsilniejsze działanie metaboliczne i może być wyznacznikiem stanu metabolicznego organizmu. Wysokie stężenie całkowitej ADPN (total) w stosunku do obniżenia frakcji HMW powstaje, gdy proces mulitmeryzacji przebiega nieprawidłowo i jest zjawiskiem niekorzystnym, predysponującym do występowania wielu chorób (otyłości, miażdżycy, cukrzycy, insulinooporności). Co więcej, w chorobach związanych z przewlekłym zapaleniem (choroby autoimmunologiczne, np. RZS) adiponektyna wykazuje działanie przeciwne – prozapalne, a więc niepożądane [3,4].
Należy więc zaznaczyć, iż korzystne działanie adiponektyny obserwuje się głównie w przypadku chorób metabolicznych (cukrzyca, insulinooporność, otyłość, miażdżyca) i dotyczy głównie frakcji wysokocząsteczkowej, nie zaś całkowitej ilości występującej w organizmie.
Adiponektyna – hormon osób szczupłych
Adiponektyna istotnie wpływa na regulację metabolizmu glukozy i lipidów, a więc jest jednym z hormonów warunkujących utrzymanie prawidłowej masy ciała. Obecne w mięśniach szkieletowych receptory błonowe dla ADPN stymulują aktywność enzymów odpowiedzialnych za zwiększenie wychwytu i utleniania glukozy oraz zwiększenie oksydacji kwasów tłuszczowych. Wysokocząsteczkowa frakcja adiponektyny wpływa hamująco na syntezę glukozy w procesie glukoneogenezy oraz zwiększają utlenienie kwasów tłuszczowych. Wszystkie wymienione procesy są korzystne metabolicznie i pożądane w kontekście dążenia do utrzymania prawidłowej masy ciała. Adiponektyna wpływa również na regulację łaknienia, na co wskazuje obecność receptorów dla ADPN w podwzgórzu.
Adiponektyna – wpływ na prewencję chorób
Adiponektyna chroni także przed wieloma chorobami.
- Miażdżyca – adiponektyna wykazuje bezpośrednie działanie ochronne na śródbłonek naczyń. Molekuła wysokocząsteczkowa (HMW) wpływa protekcyjnie na wszystkie stadia rozwoju miażdżycy. Poprzez zwiększenie aktywności syntazy tlenku azotu i związanym z tym zwiększeniem stężenia NO prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i obniżenia ciśnienia krwi. Wpływa również na zmniejszoną produkcję wolnych rodników oraz cytokin prozapalnych i hamuje oksydację frakcji LDL. Co więcej, poprzez działanie antyagregacyjne minimalizuje ryzyko powstania zakrzepu i pękanie blaszki miażdżycowej. Wszystkie te procesy są bardzo istotne w kontekście prewencji i hamowania dalszego rozwoju zmian miażdżycowych.
- Insulinooporność – adiponektyna działa jako wewnętrzny czynnik zwiększający insulinowrażliwość tkanek (głównie mięśniowej i wątroby) na insulinę. Wskazuje na to również fakt, iż adiponektyna kodowana jest przez gen ACDC, który ulega ekspresji wyłącznie w tkance tłuszczowej, a mutacje w jego obrębie prowadzą do zmian w procesie multimeryzacji i mogą być przyczyną insulinooporności [2]. Mechanizm poprawy insulinowrażliwości przez ADPN jest złożony i opiera się między innymi na zwiększeniu transportu i utleniania wolnych kwasów tłuszczowych, zahamowaniu glukoneogenezy w wątrobie i zmniejszonym magazynowaniu triglicerydów w mięśniach szkieletowych. Dochodzi również do minimalizowania aktywności cytokiny prozapalnej (TNF-α) w tkance tłuszczowej oraz białka C-rekatywnego (CRP), które wpływają na powstanie stanu zapalnego towarzyszącego otyłości.
- Cukrzyca – przewlekłe zaburzenia gospodarki węglowodanowej związane z występowaniem hiperglikemii i hiperinsulinemii prowadzą w końcu do rozwoju cukrzycy typu 2. Poprzez wspomniane wyżej działanie adiponektyny w kontekście poprawy wrażliwości insulinowej oraz zdolności do obniżania glikemii bez podwyższenia poziomu insuliny, można stwierdzić, iż ADPN wykazuje działanie prewencyjne w kontekście rozwoju cukrzycy typu 2. Co więcej pełni ona korzystną rolę w zapobieganiu dalszego rozwoju już występującej choroby oraz wpływa na minimalizację ryzyka wystąpienia stanów współistniejących cukrzycy – otyłości, insulinooporności, miażdżycy, nadciśnienia.
Adiponektyna – wpływ na odchudzanie
Istnieje ujemna korelacja między stężeniem adiponektyny a otyłością – stężenie ADPN jest niższe u otyłych w porównaniu do osób z prawidłową masą ciała [4]. Adiponektyna chroni przed zaburzeniami związanymi z otyłością m.in. poprzez redukcję hiperglikemii i wzmocnienie aktywności insuliny (czyli poprawę insulinowrażliwości), polepszenie metabolizmu glukozy, redukcję wysokiego stężenia wolnych kwasów tłuszczowych, triglicerydów oraz cytokin prozapalnych (CRP, TNF-α) [5]. Wszystkie wspomniane wyżej mechanizmy działania ADPN korzystnie wpływają na proces redukcji tkanki tłuszczowej i poprawę stanu metabolicznego, który w nadwadze i otyłości często jest zaburzony. Ponadto, adiponektyna korzystnie wpływa na prewencję wyżej wspomnianych chorób tj. cukrzyca, insulinooporność, miażdżyca, nadciśnienie, które często współistnieją z nadwagą i otyłością.
Adiponektyna jest hormonem, którego działanie może być przydatne w zapobieganiu chorób metabolicznych i który może być markerem służącym do oszacowania ryzyka ich wystąpienia. Największą aktywność wykazuje frakcja wysokocząsteczkowa (HMW) i to ona odpowiada m.in. za poprawę insulinowrażliwości, nasilenie utleniania kwasów tłuszczowych i działanie ochronne na śródbłonek naczyń krwionośnych. Rola adiponektyny w chorobach autoimmunologicznych, związanych z przewlekłym stanem zapalnym jest mniej korzystna. Działanie ADPN w organizmie ciągle nie zostało do końca poznane, co stanowi argument do dalszych badań w tym temacie.
Literatura:
[1] Dąbrowska M., Szydlarska D., Bar-Andziak E. Adiponektyna a insulinooporność i miażdżyca. Endokrynologia, Otyłość i zaburzenia przemiany materii 2011, tom 7, nr 3, str.186-191
[2] Baranowska B. Bik W. Fizjologiczna rola adiponektyny. Postępy Nauk Medycznych 6/2010, str.503-508
[3] Olczyk-Wrochna K. Wisłowska M. Adiponektyna w Reumatoidalnym Zapaleniu Stawów. Reumatologia 2008; 46, 4:245-247
[4] Wisłowska M. Leptyna i adiponektyna w Reumatoidalnym Zapaleniu Stawów. Oddział Chorób Wewnętrznych i Reumatologii CSK MSWiA
[5] Góralska M. Majewska-Szczepanik M., Szczepanik M. Mechanizmy immunologiczne towarzyszące otyłości i ich rola w zaburzeniach metabolizmu. Postępy Hig Med. Dośw 2015;69:1384-1404
Kortyzol, nazywany często hormonem stresu, zaliczany jest do naturalnych hormonów steroidowych, wytwarzanych przez warstwę pasmowatą kory nadnerczy, należy do głównych przedstawicieli glikokortykosteroidów. Wywiera on duży wpływ na metabolizm naszego ciała, jednak możemy wykorzystywać jego działanie i uzyskiwać pozytywne skutki. czytaj więcej
Za kontrolę głodu i sytości odpowiadają liczne czynniki, wśród których jednym z istotniejszych jest hormon leptyna. Jaki jest jej udział w utrzymaniu prawidłowej masy ciała? czytaj więcej
Fitoestrogeny są hormonami naturalnie występującymi w roślinach. Pełnią funkcje przeciwutleniające, grzybobójcze i budulcowe. Wykazują działanie zbliżone do żeńskich hormonów płciowych. czytaj więcej
Opinie
wyłącz pisanie odpowiedziTwoja opinia jest ważna. Zarówno dla nas jak i innych osób korzystających z naszego serwisu.
Już za 20zł ! Tabela zamienników GRATIS !