Tran dla dzieci i niemowląt – działanie, olej z rekina czy tran z dorsza?

Aktualizacja: 2 stycznia, 2025

Spożycie ryb w Polsce plasuje się na niewystarczającym poziomie. Średnio 80% Polaków spożywa posiłek rybny raz w tygodniu lub rzadziej. Podobne statystyki dotyczą dzieci, których żywienie zależne jest od wyborów ich rodziców. Skutkiem tego zjawiska jest niedobór w pożywieniu nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3, które stanowią udokumentowany czynnik zapobiegający m.in. chorobom układu sercowo-naczyniowego, depresji, chorobom układu nerwowego. Oleje rybie (tran) pozyskiwane z wątroby ryb stanowią cenne źródło kwasów n-3. Czy warto zastosować ich suplementację w postaci tranu?

Tran

Wiele źródeł przestrzega przed nadmiernym spożywaniem ryb ze względu na obecność w nich dioksyn i metali ciężkich (rtęć), które wykazują szkodliwe działanie na organizm człowieka. Z drugiej strony istnieje wiele pozytywnych aspektów przemawiających na korzyść spożywania ryb oraz ich przetworów. Naprzeciw omawianej kwestii mogą wyjść preparaty farmaceutyczne. W uzasadnionych przypadkach korzystna będzie suplementacja, która pozwoli na dostarczenie ważnych składników odżywczych bez konieczności spożywania zagrożonego zatruciem mięsa ryb.  Wydaje się równie korzystne suplementowanie wybranych składników, które dostarczalibyśmy z mięsem rybim, ale ze względów bezpieczeństwa ograniczamy ich spożycie.

Tran to ciekły tłuszcz pozyskiwany wyłącznie z wątroby ryb morskich z rodziny dorszowatych. Na rynku istnieją również preparaty tłuszczu pozyskiwanego z wątroby rekina, jednak wówczas jest określany jako olej z wątroby rekina a nie tran. W naturalnej postaci ma dosyć nieprzyjemny smak, ale w obecnych czasach dostępnych jest wiele preparatów smakowych. Korzystne działanie tranu na zdrowie człowieka opiera się na wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych szczególnie z rodziny omega 3 oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A, D i E.

Wśród kwasów tłuszczowych wchodzących w skład rodziny n-3, na szczególną uwagę zasługują: kwas eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA) oraz kwas linolenowy (ALA), który stanowi substrat do syntezy dwóch pierwszych. Kwasy tłuszczowe DHA i EPA wykazują szerokie spektrum działania na układ nerwowy, sercowo-krążeniowy, wykazują działanie przeciwnowotworowe oraz wspierające prawidłowy wzrok, a co ważne nie są syntetyzowane w organizmie człowieka w wystarczających ilościach, zatem koniecznie należy je dostarczać wraz ze spożywaną żywnością.

Działanie tranu

Ryby, a dokładniej – tłuszcz rybi, od dawna uznawany był za „paliwo dla mózgu”. Ponadto już w 1907 r. w stanach Zjednoczonych, tran był przepisywany osobom z chorobami stawów, kręgosłupa, krzywicą, zgorzelami zębów, słabym wzrokiem, niską odpornością oraz licznymi wykwitami skórnymi. W czym tkwi tajemnicza moc tranu? Odpowiedź brzmi – w skoncentrowanej dawce następujących związków:

• wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3,
• witaminy A wspomagającej wzrok i układ odpornościowy,
• witaminy D3 wzmacniającej układ odpornościowy, szkieletowy, mineralizację kości oraz zębów,
• witaminy E, czyli silnego przeciwutleniacza, który po pierwsze chroni nietrwałe wielonienasycone kwasy tłuszczowe przed utlenieniem oraz tę samą funkcję pełni w naszym organizmie niwelując wytworzone w wyniku przebiegu licznych przemian metabolicznych wolne rodniki.

Wiele badań zostało poświęconych badaniu właściwości prozdrowotnych, jakie posiadają kwasy tłuszczowe z rodziny ω-3. Aktualnie uważa się, że ich spożycie w zalecanych dawkach zmniejsza ryzyko przedwczesnego zgonu, rozwoju nowotworów, nadciśnienia tętniczego krwi, cukrzycy typu 2 oraz wpływa na prawidłową funkcję mózgu i oczu. Kwas DHA wspiera właściwy rozwój mózgu oraz układu nerwowego u płodu oraz małych dzieci. Wykazano że dzieci przyjmujące odpowiednią dawkę DHA w pierwszych latach życia, osiągały lepsze wyniki w testach na inteligencję. Równie ważnym składnikiem tranu jest witamina D, która obecnie uważana jest za związek o szerokim spektrum działania na organizm człowieka.

Tran dla niemowląt i dzieci

Niemowlęta pozyskują wielonienasycone kwasy tłuszczowe omaga-3 oraz witaminę D z różnych źródeł w zależności od sposobu karmienia. Źródłami pokarmowymi są mleko matki, mieszanki mlekozastępcze dla niemowląt oraz po 6. miesiącu życia żywność, o którą rozszerzamy dietę niemowlęcia.

Do 6. miesiąca życia nie zaleca się suplementacji kwasami DHA i EPA u niemowląt karmionych piersią, jeśli dieta mamy zawiera odpowiednią ilość ryb morskich. Aby wypełnić zapotrzebowanie na kwasy omega-3 u mamy karmiącej, powinna ona spożyć tygodniowo np. dwie porcje łososia po 100 g. W przypadku niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym, nie ma konieczności podawania dodatkowej suplementacji, o ile stosowane mieszanki mlekozastępcze dla niemowląt zostały wzbogacone o WNKT n-3. W przypadku niemowląt po ukończeniu 6. miesiąca życia karmionych piersią lub mlekiem modyfikowanym, kiedy nadchodzi moment rozszerzenia diety, należy zadbać o porcje ryb w ciągu tygodnia lub zdecydować się na suplementację tranem przeznaczonym dla niemowląt. Niemowlęta do 2. roku życia powinny spożywać 100 mg DHA. W przypadku witaminy D, odgórną suplementację zaleca się niemowlętom już od pierwszego dnia życia.

Dla dzieci po ukończeniu 24. miesiąca do 18. roku życia, zalecana dawka  WNKT omega-3 wynosi 250 mg EPA + DHA. Podobnie jak w przypadku niemowląt po ukończeniu 6. miesiąca życia, jeśli dziecko nie spożywa ryb morskich oraz przetworów rybnych, warto rozważyć wprowadzenie tranu do diety dziecka.

Tran z dorsza czy rekina?

Tran z wątroby dorsza jest szczególnie bogatym źródłem kwasów omega-3 oraz witamin D, A i E. Jest doskonałym produktem dla dzieci, celem wzbogacenia ich diety o wymienione składniki, przy niskim spożyciu ryb oraz przetworów rybnych przez niemowlęta (również mamy karmiące) i dzieci. Olej z wątroby rekina (często błędnie określany jako tran) zawiera mniejszą dawkę DHA i EPA oraz witaminy D i A. Tłuszcz pozyskiwany z wątroby rekina to dobry produkt na wzmocnienie naturalnej odporności dzieci, poprzez wzmocnienie układu immunologicznego. Składnikami aktywnymi immunomodulującymi zawartymi w omawianym produkcie są alkiloglicerol i skwalen. To substancje, które wpływają na uruchomienie licznych mechanizmów odpowiedzi immunologicznej oraz komórek układu odpornościowego (granulocyty, limfocyty, monocyty).

Kwasy tłuszczowe DHA i EPA oraz witamina D są niezbędnymi składnikami w diecie dziecka, warunkującymi ich prawidłowy rozwój psychomotoryczny. Tran z wątroby dorsza jest dobrym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega 3, deficytowych w diecie Polaków, oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A, D i E. Olej z wątroby rekina z kolei zawiera mniej kwasów DHA i EPA oraz witaminy A, D, E względem tranu, ale w zamian stanowi dobre źródło alkiloglicerolu i skwalenu, czyli substancji immunomodulujących. Korzystne działanie zaobserwujemy stosując regularną, stałą i zgodną z zaleceniami producenta lub lekarza, suplementację wybranym preparatem przez okres minimum 3 miesięcy.