Skaza białkowa u niemowlaka – objawy. Dieta matki karmiącej

Aktualizacja: 18 marca, 2024

Skaza białkowa jest to rodzaj alergii pokarmowej, który spędza sen z powiek wielu mamom, szczególnie tym mniej doświadczonym w macierzyństwie. Nieprawidłowa reakcja organizmu może rozwijać się po spożyciu nie tylko mleka, ale również innych produktów zawierających alergeny.

Skaza białkowa u niemowlaka

Skazą białkową określa się zazwyczaj alergię pokarmową rozwijającą się w wyniku spożycia mleka krowiego. Jest to najczęstsza z alergii występujących u dzieci. Alergią pokarmową określamy nieprawidłową reakcję organizmu na obecność w nim obcych substancji (alergenów), która przebiega z patologiczną odpowiedzią układu odpornościowego w postaci wytworzenia przeciwciał, które wiążąc się z alergenem początkują stan zapalny w organizmie. Odpowiedź alergiczna może przebiegać łagodnie i objawiać się wysypką, katarem czy łzawieniem oczu, albo może doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, co w rezultacie stanowi zagrożenie dla życia dziecka.

Głównym alergenem w wieku dziecięcym jest mleko krowie i nabiał, dalej jaja kurze i orzechy. Alergia pokarmowa rozwija się najczęściej wśród niemowląt i dzieci do lat 3. W tej grupie aż u 6–8% manifestuje się objawami typowymi dla alergii pokarmowej. Wraz z wiekiem maleje prawdopodobieństwo rozwoju nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego na antygen z pożywienia. Młody wiek predysponuje do rozwoju tego typu zaburzeń, co wynika z odmienności funkcjonowania narządów i układów (w tym układu odpornościowego) w stosunku do osób dorosłych. Należy podkreślić, że w grupie zwiększonego ryzyka znajdują się dzieci, których rodzice lub rodzeństwo zmagają się z alergią pokarmową. W procesie uczulania organizmu na białka mleka krowiego i rozwoju alergii pokarmowej biorą udział dwie grupy białek mleka: kazeina i serwatka. Do białek serwatkowych należą: α-laktoalbumina – rzadziej uczula, β-laktoglobulina – nie występuje w mleku kobiecym, jednak ma zdolność przedostania się do mleka matki po spożyciu przez nią mleka czy produktów mlecznych.

Ze względu na podobieństwo biologiczne mleka krowiego, owczego i koziego mogą one również powodować rozwój alergii. Dodatkowo alergia na białko mleka krowiego predysponuje wśród 58 % dzieci do nadwrażliwości  na jajko, 47% na mleko sojowe, a w 16% na pszenicę [1].

Skaza białkowa u noworodków – objawy

Pierwsze objawy alergii na mleko krowie mogą pojawić się już podczas karmienia dziecka mlekiem matki, jednak częściej występują one po rozpoczęciu karmienia sztucznego. Już u 7–15% dzieci objawy zauważa się po spożyciu pierwszego posiłku mlecznego. U 40–60% dzieci objawy można zaobserwować w pierwszym tygodniu, a u 90% po 3 miesiącach karmienia mieszanką sztuczną. Należy podkreślić, że w Polsce wśród 2,7% niemowląt, które karmione są sztucznie i 1,8% karmionych naturalnie występuje alergia na białko mleka krowiego. Wraz z wiekiem dziecka jego organizm nabywa tolerancji i zazwyczaj alergia przemija. Zespół objawów manifestującej się alergii pokarmowej może mieć charakter lokalny lub ogólnoustrojowy. W zależności od narządu alergia może przyjmować różne objawy kliniczne:

1. Przewód pokarmowy
   • ulewania
   • wymioty
   • kolka
   • bóle brzucha
   • biegunka
   • zaparcia
   • krew w stolcu lub wymiocinach
2. Skóra
   • wysypki
   • atopowe zapalenie skóry
   • pokrzywka
   • obrzęk naczynioruchowy
   • świąd skóry
3. Układ oddechowy
   • nieżyt nosa
   • zmiany alergiczne spojówek
   • chrypka
   • dysfagia
   • świst krtaniowy
   • astma
4. Ogólnoustrojowe reakcje
   • odmowa spożywania posiłku
   • nieprawidłowy przyrost masy ciała
   • niedokrwistość z niedoboru żelaza
   • rozdrażnienie
   • zaburzenia snu
   • wstrząs anafilaktyczny

Jak widać często objawy te nie są specyficzne i alergia wydaje się ciężka do zdiagnozowania, dlatego tak ważne jest, aby rodzice mieli świadomość jakie zachowania i symptomy u dziecka można powiązać z poszczególnymi zaburzeniami w organizmie. Dobrym sposobem na obserwację własnego dziecka jest prowadzenie dzienniczka objawów, które wydają się nam niepokojące. Taki dzienniczek będzie z całą pewnością skarbnicą wiedzy dla lekarza szukającego przyczyny nieprawidłowego rozwoju dziecka [2].

Skaza białkowa – dieta matki karmiącej

Zdiagnozowana skaza białkowa wymaga zastosowania diety także skierowanej do matki dziecka, o ile karmi piersią. Należy jednak podkreślić, że wyłączne karmienie piersią dziecka do 6. miesiąca życia w porównaniu z żywieniem mieszanym lub opartym jedynie o mieszanki sztuczne zmniejsza 2–7 x ryzyko występowania alergii pokarmowej! Szczególnie ważne jest to w odniesieniu do karmienia dzieci obciążonych ryzykiem alergii. O ile to możliwe powinny być one karmione wyłącznie mlekiem matki przez okres 4–6 miesięcy, a rozszerzanie diety powinno nastąpić nie wcześniej niż w 5. miesiącu życia. Nie zaleca się stosowania profilaktycznych diet ubogich w mleko i produkty mleczne wśród matek, które obawiają się rozwoju alergii u swoich dzieci. Kobieta powinna spożywać wszystkie produkty jednocześnie obserwując swoje dziecko, ponieważ wraz z mlekiem matki do organizmu dziecka mogą przedostać się alergeny pokarmowe.

W przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących objawów powinna udać się na konsultację lekarską. Jeśli zaburzenie zostanie zdiagnozowane, to z diety matki karmiącej należy wykluczyć produkty wpływające na rozwój alergii, czyli mleko krowie oraz produkty mleczne tj. jogurty, kefiry, maślanki, sery czy śmietany.

Zgodnie z decyzją lekarza prowadzącego po pewnym czasie zleci on przeprowadzenie tzw. próby prowokacyjnej. Polega ona na podaniu niewielkiej ilości mleka lub produktu mlecznego i obserwacji reakcji dziecka. Alergia na mleko krowie ma charakter przemijający, dlatego po próbie prowokacyjnej u części dzieci nie stwierdza się reakcji alergicznej na pokarm. Przeprowadzanie prób prowokacyjnych jest konieczne, ponieważ często matki stosują dietę eliminacyjną mimo ustąpienia alergii u dziecka.

Warto pamiętać, że wraz z wykluczeniem mleka i produktów nabiałowych u matki zwiększa się ryzyko niedoboru wapnia, a co za tym idzie również i osteoporozy. Z tego powodu koniecznie w jej diecie należy włączyć  produkty będące alternatywnym źródłem wapnia tj. natka pietruszki, szczypior, boćwina, jarmuż, kapusta włoska, płatki owsiane, otręby pszenne, ryby tłuste. Niezmiernie ważnym aspektem dla matki karmiącej dziecko piersią przy jednoczesnym występowaniu alergii na białka mleka krowiego jest czytanie etykiet produktów spożywczych [3].

Alergia pokarmowa na białka mleka krowiego jest częstym zaburzeniem występującym wśród niemowląt i młodszych dzieci. Najważniejszym elementem jej leczenia jest stosowanie diety przez matkę karmiącą polegającą na wykluczeniu produktów wywołujących objawy alergii. Nie należy jednak profilaktycznie wprowadzać restrykcji dietetycznych, ponieważ niedobór produktów mlecznych w diecie może sprzyjać rozwojowi osteoporozy u matki w przyszłości.