Refluks – rodzaje, rozpoznanie, czynniki ryzyka oraz powikłania

Aktualizacja: 29 marca, 2019

Jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u gastrologa są dolegliwości związane z powracaniem treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Kiedy zjawisko to można uznać za niegroźne, a kiedy powinno stanowić podstawę do interwencji lekarskiej? Jaki wpływ na jego rozwój ma nasz styl życia i jakie niesie za sobą konsekwencje?

W dzisiejszych czasach refluks jest problemem dość powszechnym. Jego istotą jest niewydolność mięśnia stanowiącego naturalną granicę między żołądkiem a przełykiem – dolnego zwieracza przełyku (LES – lower esophageal sphincter). Prowadzi ona do ekspozycji przełyku na szkodliwe działanie składników zawartości żołądka – kwasu solnego, pepsyny oraz zarzucanych wstecznie z dwunastnicy składników żółci, które przy długotrwałym działaniu narażają błonę śluzową przełyku na uszkodzenie, zapalenia nadżerkowe, a nawet rozwój choroby nowotworowej.

Refluks – rodzaje

Odmianą refluksu, która najczęściej występuje w populacji ludzkiej jest refluks żołądkowo- przełykowy (GER – gastrooesophageal reflux). Jego epizody zdarzają się nawet u osób zdrowych. Jeśli występują rzadko, trwają krócej niż 5 minut i nie są uciążliwe, wówczas nie trzeba się nimi martwić. Terminem “choroba refluksowa przełyku” (GERD – gastrooesophageal reflux desease) określa się stan, w którym zarzucaniu treści żołądkowej do przełyku towarzyszą typowe objawy oraz pogorszenie jakości życia.

Innym typem refluksu mogącym występować w przewodzie pokarmowym jest refluks jelitowo-żołądkowy (treść pokarmowa wraca z dwunastnicy do żołądka). Objawia się bólem w nadbrzuszu, który może promieniować aż do pleców, z często towarzyszącymi nudnościami i wymiotami. Jego epizody pojawiają się co kilka tygodni lub nawet miesięcy, a trwają od 30 minut do kilku godzin.

Z refluksem krtaniowo-gardłowym mamy do czynienia, gdy zawartość żołądka przemieszcza się do krtani, gardła, jamy ustnej, zatok, a nawet ucha środkowego. Chorzy skarżą się na chrypkę, drapanie i uczucie ciała obcego w gardle, męczący kaszel, trudności z połykaniem oraz ściekanie nadmiernej ilości wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Jego objawy nie występują w postaci nagłych dolegliwości, ale narastają, stopniowo zwiększając swoje nasilenie.

Refluks – rozpoznanie

Objawy kliniczne mogą mieć różne nasilenie, od sporadycznych epizodów do niezwykle uciążliwych dolegliwości. Refluks patologiczny cechuje się tym, że jest zazwyczaj długotrwały, występuje często, również w czasie snu, a  jego pojawienie się nie ma związku z posiłkiem.

Jakie symptomy powinniśmy kojarzyć z tą przypadłością? Do najbardziej typowych należą:

• zgaga,
• nudności,
• uczucie pieczenia za mostkiem (bywa mylone z dolegliwościami związanymi z chorobą wieńcową),
• odbijanie,
• kwaśny posmak w ustach,
• ból podczas przełykania,
• przewlekła czkawka.

Pacjenci nierzadko zaznaczają, iż dolegliwości te nasilają się w pozycji leżącej oraz przy pochylaniu. Istnieją również objawy mniej swoiste, które mogą wskazywać na problem z GERD. Są to m.in.:

• kaszel i duszności wywołane aspiracją treści refluksowej do płuc,
• poranna chrypka,
• nawracające zapalenie gardła i krtani.

Przy występowaniu ww. symptomów należy zgłosić się do lekarza, który po przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego powinien skierować nas na badania celem potwierdzenia rozpoznania i oceny stopnia zaawansowania choroby. Najbardziej skutecznymi metodami są:

• endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego,
• 24-godzinna pH-metria,
• scyntygrafia przewodu pokarmowego,
• badanie manometryczne dolnego zwieracza przełyku.

O objawach refluksu przeczytasz także w tym artykule. 

Refluks – czynniki ryzyka

Do grupy szczególnie narażonej na występowanie refluksu należą:

• palacze,
• chorzy z przepukliną rozworu przełykowego,
• osoby cierpiące na zaburzenia motoryki żołądka (opóźnione opróżnianie żołądka),
• kobiety w ciąży (progesteron powoduje rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku),
• ludzie otyli,
• pacjenci przyjmujący leki rozkurczające mięśnie gładkie,
• osoby narażone na duży stres,
• chorzy na astmę.

O przyczynach refluksu przeczytasz także tutaj. 

Refluks – powikłania

Długotrwałe i często pojawiające się problemy refluksowe mogą skutkować zmianami zapalnymi w obrębie przełyku, gardła i jamy ustnej. Najczęściej występującym powikłaniem są nadżerki przełyku, z którymi zmaga się ok. 20% pacjentów z GERD. Choroba ta skutkuje także krwawieniami z przełyku oraz jego owrzodzeniem i zwężeniem. Obserwuje się też powstawanie schorzenia zwanego przełykiem Barretta. Jest ono wynikiem zastąpienia w tym miejscu prawidłowej tkanki nabłonkiem walcowatym. Potwierdzono, że wpływa to na zwiększenie ryzyka wystąpienia raka przełyku. Zarzucanie kwaśnej treści żołądkowej przyczynia się również do erozji szkliwa zębowego oraz próchnicy.

Refluks żołądkowo-przełykowy jest przypadłością, która może znacznie obniżyć komfort życia człowieka. Skutki częstego występowania jego epizodów mogą być bardzo niebezpieczne dla zdrowia pacjenta, dlatego też nie należy lekceważyć jego objawów i zgłosić się do lekarza w celu dobrania odpowiedniego leczenia.