Refluks u dzieci i niemowląt – objawy oraz dieta

Aktualizacja: 13 września, 2024

Refluks jest schorzeniem, które często dotyka nie tylko dorosłych, lecz także dzieci, nawet w okresie niemowlęcym. Czy każdy epizod ulewania lub wymiotów u dziecka powinien nas martwić? Kiedy powinniśmy stwierdzić, że są to naturalne, niegroźne zjawiska, a kiedy należy skonsultować ten problem z lekarzem?

Refluks żołądkowo-przełykowy (GER – gastrooeophageal reflux) jest zjawiskiem polegającym na cofaniu się treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Jeśli towarzyszą mu uciążliwe objawy lub powikłania, wtedy mówimy o chorobie refluksowej przełyku (GERD – gastrooesophageal reflux desease). U dzieci wynika najczęściej z niedojrzałości mechanizmów antyrefluksowych tj. niedostateczna długość odcinka podprzeponowego przełyku, złagodzony kąt pomiędzy wpustem do żołądka a przełykiem (kąt Hisa) czy zmniejszona podatność żołądka na przyjmowanie pokarmu. W grupie szczególnie narażonej na występowanie GER znajdują się maluchy z zespołem Downa, dziecięcym porażeniem mózgowym, opóźnieniem rozwoju psychomotorycznego oraz po urazach głowy.

Refluks u niemowląt

Refluks jest sytuacją fizjologiczną występującą u ok. 50–85% zdrowych niemowląt w pierwszych tygodniach życia. Jego symptomy ustępują zwykle między 6 a 24 miesiącem życia. Nie powinien on być powodem do zmartwienia. Zdecydowanie rzadziej mamy do czynienia z chorobą refluksową przełyku (ok. 2–10% niemowląt). Jest to stan patologiczny, z którym należy zgłosić się do lekarza.

Refluks u niemowląt – objawy

Najbardziej powszechnymi sygnałami świadczącymi o tym, że powinniśmy zasięgnąć porady specjalisty są:

• nawracające wymioty (również krwawe),
• regurgitacje (cofanie się treści pokarmowej z żołądka do gardła),
• zmniejszenie lub niezadowalający przyrost wagi dziecka,
• zaburzenia połykania,
• niechęć do jedzenia.

Oprócz ww. objawów istnieją jeszcze mniej swoiste, ale również mogące wskazywać na problem z refluksem. Należą do nich:

• drażliwość,
• świszczący oddech,
• chrypka,
• kaszel,
• bezdech,
• nawracające zapalenia płuc i ucha środkowego.

Refluks u niemowląt – dieta

Istnieje kilka sposobów, których zastosowanie pomaga skutecznie zredukować uciążliwe objawy  towarzyszące refluksowi. Na rynku produktów przeznaczonych dla dzieci w pierwszych okresach życia pojawiły się preparaty mleczne zawierające substancje zagęszczające, których zadaniem jest zapobieganie nasilonym ulewaniom tzw. mieszanki AR (Anti Regurgitation). Nie ograniczają one epizodów GER, ale zmniejszają objętość traconego w ten sposób pokarmu. Zalecane są do stosowania u niemowląt, u których refluksowi towarzyszy niedobór masy ciała.

Kolejną wartą uwagi metodą jest wprowadzenie diety hipoalergenowej, czyli takiej, w której produkty mleczne zawierają białka o znacznym stopniu hydrolizy (rozbicia). Substancje te mają obniżoną zawartość laktozy lub są jej zupełnie pozbawione. Istnieją dowody potwierdzające skuteczność –2 tygodniowej próby stosowania tej diety. Jest ona szczególnie pomocna przy różnicowaniu refluksu z alergią pokarmową.

Inne sposoby walki z tym schorzeniem to:

• częstsze karmienie,
• zmniejszenie objętości posiłków,
• utrzymywanie dziecka w pozycji pionowej po karmieniu,
• zastąpienie soków owocowych przecierami i musami,
• zagęszczanie kaszek i produktów mlecznych skrobią,
• włączenie do składu diety produktów zawierających trójglicerydy o średnich łańcuchach (MCT).

Refluks u dzieci – objawy

Jeżeli u dziecka powyżej 12 miesiąca życia nie zmniejsza się częstotliwość epizodów GER lub też problem ten pojawia się po raz pierwszy, należy zgłosić ten fakt lekarzowi. Powinien on rozpocząć diagnostykę w celu wykluczenia choroby refluksowej przełyku. Symptomy wskazujące na możliwe wystąpienie tego schorzenia są podobne jak w przypadku niemowląt (wymioty, regurgitacje, ulewanie, problemy z połykaniem, kaszel, chrypka, nawracające zapalenia płuc i ucha środkowego).

Refluks u dzieci – dieta

Wśród pokarmów nasilających objawy towarzyszące refluksowi znajdują się:

• produkty z kofeiną,
• czekolada,
• tłuste jedzenie,
• ostro przyprawione dania.

Ogromne znaczenie ma pozycja, w której ułożone jest dziecko podczas snu. Skuteczne jest uniesienie wezgłowia łóżka pod kątem 20–30 stopni. Bardzo pozytywnie wpływa także leżenie na brzuchu lub lewym boku. UWAGA! Metoda ta nie może być stosowana u niemowląt, ponieważ ryzyko wystąpienia zespołu nagłego zgonu (SIDS- sudden infant death syndrome) przewyższa potencjalne korzyści wynikające z układania malucha na brzuchu.

Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi choroby refluksowej jest otyłość, więc jeśli dziecko boryka się z nadmierną masą ciała, należy zastosować dietę redukcyjną celem obniżenia zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie.

Więcej szczegółów znajdziesz: Jak złagodzić objawy refluksu? Dieta refluksowa – jadłospis i przepisy na każdy dzień

Inne modyfikacje stylu żywienia, które warto wprowadzić:

• regularne pory posiłków,
• zmniejszona objętość pokarmów i zwiększona częstotliwość ich spożywania (zasada mniej a częściej),
• obniżona ilość tłuszczu w diecie,
• ostatni posiłek zjedzony nie później niż 4 godziny przed snem.

Refluks niemowlęcy jest zjawiskiem naturalnym i zazwyczaj nie pociąga za sobą negatywnych następstw. Jeśli jednak jego objawy są nasilone i nie ustępują z wiekiem, należy skonsultować ten fakt z lekarzem. Opiekunowie mogą wprowadzić modyfikacje sposobu odżywiania malucha, które często przynoszą wyraźną poprawę stanu jego zdrowia, jednakże tylko specjalista jest w stanie dokładnie zdiagnozować daną chorobę i odpowiednio dobrać leczenie.