Owies zwyczajny – właściwości. Czy owies zawiera gluten?

Aktualizacja: 8 kwietnia, 2024

Owies zwyczajny jest to gatunek zbóż należący do rodziny wiechlinowatych. Uprawiany powszechnie w strefie umiarkowanej Eurazji oraz Ameryki Północnej. Został udomowiony przez człowieka w czasach prehistorycznych, około 6000 lat temu. Wyprodukowane w Polsce ziarno owsa w 80% przeznacza się na paszę, w 15% na materiał siewny, resztę na cele konsumpcyjne: mąka owsiana, płatki owsiane, kasze, otręby. Ze względu na uwarunkowania klimatyczne jego zbiory przypadają na przełom lipca i sierpnia. Zawiera wiele składników odżywczych, jest bogatym źródłem białka, składników mineralnych, m.in. wapnia, magnezu, potasu, żelaza oraz witamin z grupy B.

Owies zwyczajny

Owies można zaliczyć do najzdrowszych ziaren na świecie. Są pełnoziarnistym i doskonałym źródłem ważnych dla zdrowia składników. Dzięki zawartości m.in. minerałów, lipidów,

B-glukanów, flawonoidów owies jest uznawany za środek leczniczy o różnorodnym działaniu farmakologicznym. Obniża poziom złego cholesterolu, działa przeciwzapalnie i zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2. Składniki przeciwutleniające występujące w owsie obejmują witaminę E, związki fenolowe, kwasy fitynowe, sterole i flawonoidy. Mimo że niektóre z przeciwutleniaczy w owsie są nietrwałe termicznie, większość z nich jest stabilna, co okazuje się wielką zaletą, ponieważ komercyjne produkty owsiane są często poddawane obróbce cieplnej.

Owies – właściwości

Polecany dla osób na diecie redukcyjnej  

Dzięki zawartości błonnika pokarmowego owies zwiększa uczucie sytości. Działa korzystnie na układ trawienny, przyspiesza metabolizm, zapobiegając zaparciom. Udowodniono również, iż u osób, spożywających produkty pełnoziarniste częściej występuje prawidłowy wskaźnik masy ciała (BMI), tym samym rzadziej nadwaga lub otyłość. Spożycie owsa przez dzieci wiązało się z większą ilością składników odżywczych w codziennym jadłospisie oraz lepszą jakością diety. [2]

Obniża poziom cholesterolu we krwi

Podwyższony poziom cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL (o niskiej gęstości) uważany jest za główny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Β-glukan owsa, czyli rozpuszczalny błonnik pokarmowy, który znajduje się w ściankach owsa, wzbudził znaczne zainteresowanie ze względu na właściwości obniżające poziom cholesterolu. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła oświadczenie zdrowotne dotyczące B-glukanu z owsa w celu zmniejszenia stężenia cholesterolu w osoczu i ryzyka chorób serca 1997 roku. Badania wykazują, że średnie spożycie owsa wiąże się odpowiednio z 5% i 7% redukcją poziomu cholesterolu całkowitego i LDL. 

Obniża poziom ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 2

Zmniejszenie poposiłkowej odpowiedzi na glukozę ma potencjalnie duże znaczenie dla zdrowia publicznego. Niski indeks glikemiczny lub żywność o wysokiej zawartości błonnika są związane ze zmniejszonym ryzykiem zachorowań na cukrzycę. Owies pomaga ustabilizować poziom cukru we krwi, dlatego też jest polecany dla diabetyków. Wysoka zawartość błonnika oraz beta-glukanu opóźnia spadek poziomu cukru we krwi przed posiłkiem i spowalnia jego wzrost po posiłku. W badaniach wykazano korzystny wpływ spożycia owsa na kontrolę glikemii u pacjentów z cukrzycą typu 2. W jedynym z nich owsianka znacznie zmniejszyła ostrą poposiłkową odpowiedź glukozy w porównaniu z posiłkiem kontrolnym [3].

Obniża ciśnienie krwi i zapobiega chorobom sercowo-naczyniowym

W artykule opublikowanym w “American Journal of Clinical Nutrition” stwierdzono, że dieta zawierająca dużo produktów pełnoziarnistych (np. owies) jest równie skuteczna, jak przyjmowanie leków na obniżenie ciśnienia krwi. Wykazano, iż codzienne spożycie trzech porcji żywności z pełnych ziaren może znacząco zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych u osób w średnim wieku, głównie poprzez mechanizmy obniżające ciśnienie [4].

Działanie przeciwnowotworowe

Ziarno owsa jest bogate w antyoksydanty, które m.in. neutralizują wolne rodniki (przyczyniają się one do starzenia organizmu i powstawania nowotworów złośliwych). Ważnymi antyoksydantami są m.in. Avenatramidy, obecne jedynie w owsie. Zmniejszają stany zapalne i regulują ciśnienie krwi.

Naukowcy z Wielkiej Brytanii i Holandii zgromadzili opublikowane dane, które obejmowały prawie 2 miliony osób, aby ocenić czy dieta wysokobłonnikowa (głównie produkty z pełnego ziarna i płatków owsianych) jest powiązana z niższym ryzykiem raka jelita grubego. Badanie wykazało, że na każde dodatkowe 10 g. dziennie w diecie, występuje 10% zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka jelita grubego

Czy owies zawiera gluten?

Dieta bezglutenowa została opracowana dla osób cierpiących na celiakię, alergię bądź przejściową nadwrażliwość na gluten. Polega ona na całkowitej eliminacji z jadłospisu produktów zawierających tę substancję. Gluten natomiast to mieszanina białek roślinnych występujących naturalnie w ziarnach zbóż, takich jak pszenica (gliadyna), żyto (sekalina) oraz jęczmień (hordeina). Znajduje się we wszelkich przetworach oraz produktach zawierających te zboża.

Owies nie zawiera glutenu. Jednak to, czy powinien być objęty dietą bezglutenową jest przedmiotem debaty od pół wieku. Większość badaczy twierdzi, iż jego umiarkowane spożycie jest bezpieczne dla osób z celiakią. Istnieją jednak obawy, że nawet, jeśli owies sam w sobie jest bezpieczny, może być skażony pszenicą, żytem lub jęczmieniem, na skutek kontaktu z innymi zbożami podczas zbiorów, transportu, przechowywania czy produkcji przetworów zbożowych takich jak mąka, kasza, płatki czy otręby. Niestety nie wiadomo, w jakim stopniu zanieczyszczenie komercyjnych produktów owsianych ma miejsce, dlatego też należy obserwować reakcje organizmu na dany produkt oraz systematycznie kontrolować swój stan zdrowia.

Owies można uznać, za cenne źródło ważnych dla zdrowia składników odżywczych, dlatego też samo zboże oraz jego przetwory powinny pojawić się, jako niezbędny element codziennej diety każdego człowieka. Jako źródło błonnika poprawi stan zdrowia oraz zmniejszy ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych.