Nie daj się nabić w butelkę, czyli jak wybrać dobrej jakości oliwę z oliwek

Aktualizacja: 3 kwietnia, 2024

O tym, że oliwę z oliwek warto mieć i używać jej w swojej kuchni nie trzeba dziś przekonywać nikogo. Niestety, jest ona jednym z najczęściej podrabianych przez producentów produktem. Jak spośród wielu butelek dostępnych na sklepowych regałach, wybrać tę najlepszą? Czym kierować się przy wyborze? Warto dowiedzieć się, czym charakteryzuje się dobra oliwa, by… nie dać się nabić w butelkę.

Oliwa z oliwek – klasyfikacja

Pierwszym i najważniejszym kryterium wyboru, warunkującym wartość odżywczą wybranej przez nas oliwy, jest jej rodzaj. Na rynku znajdziemy ich cztery:

Oliwa z oliwek extravergine – uzyskana z tłoczenia wyłącznie świeżych oliwek, zebranych i poddanych obróbce nie dłużej niż 24 godziny od zbioru – najlepiej ręcznego. Taka oliwa nie podlega żadnym procesom chemicznym –  w tłoczni otrzymywany jest 100% sok z oliwek. Im mniej czasu minie od zbioru do wytłoczenia oliwy, tym niższa jest jej kwasowość (zawartość kwasu oleinowego), która dla rodzaju extravergine powinna wynosić max. 0,8%. Na ten parametr wpływa też rodzaj surowca – oliwa z oliwek uszkodzonych, obitych, opadniętych będzie miała wyższą kwasowość. Najlepsze oliwy to te z owoców zebranych metodą brucatura a mano – owoc po owocu. Extravergine są więc produktami o najwyższej wartości odżywczej, bogatymi w witaminę E i polifenole.

Oliwa z oliwek vergine – gorsza jakościowo, powstaje przez dodanie extravergine do oliwy rafinowanej, w celu jej uszlachetnienia. Nie spełnia wymogów oliwy extravergine. Kwasowość takiej oliwy nie powinna przekraczać 2%.

Rafinowana oliwa z oliwek (pure) – uzyskana w procesie rafinacji, w którym traci swoje cechy organoleptyczne i wartości odżywcze. Neutralna w smaku i zapachu, pozbawiona cennych składników zawartych w oliwie extravergine, co dyskwalifikuje ją w rankingu na najlepszą jakościowo oliwę.

Oliwa SANSA lub POMACE – najniższej jakości oliwa dostępna na rynku. Powstaje z wytłoków oliwnych, czyli resztek masy oliwnej pozostałej w prasie po wytłoczeniu oliwy. Wytłoki traktowane są rozpuszczalnikiem, który ma na celu pozyskanie z wytłoczyn niewielkiej ilości soku, następnie poddanego rafinacji. Podobnie jak rafinowana, pozbawiona jest smaku, zapachu i wartości odżywczych.

Oliwa z oliwek – kolor butelki

Kolor butelki ma bowiem wpływ na trwałość najbardziej przez nas pożądanych składników oliwy. Ciemne szkło zabezpieczając przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych, takich jak światło – zapobiega utlenianiu się wrażliwych na jego działanie polifenoli i witaminy E. Najlepiej unikać oliwy w przezroczystych butelkach i wybierać te o ciemnym kolorze szkła.

W przypadku oliwy z oliwek, opakowania o pojemności powyżej 250–500 ml nie są dobrym wyborem. Choć z pewnością bardziej ekonomiczne, nie służą zachowaniu cennych dla oliwy składników, które w kontakcie z tlenem (podobnie jak w przypadku ekspozycji na promienie słoneczne) ulegają utlenianiu. Im większa butelka, tym dłużej zajmuje nam jej opróżnienie, a w połowie puste opakowanie to duża ilość tlenu pozostającego w kontakcie z oliwą, która traci przez to swoje właściwości.

Oliwa z oliwek – kolor, smak, klarowność

Wszyscy wiemy, że najważniejsze jest wnętrze. Także w tym przypadku, to jakość zawartości butelki jest dla nas najważniejsza. Dobra oliwa powinna mieć barwę od żółtej do ciemnozielonej. Inny kolor może oznaczać zepsucie lub zafałszowanie produktu.

Choć nie zawsze mamy możliwość poznania smaku oliwy przed jej zakupem, jeśli tylko mamy ku temu okazję, warto skusić się na degustację. Aromat dobrej oliwy to połączenie nuty balsamicznej z owocowo-warzywną. Ponadto, powinna być wyczuwalna lekka goryczka oraz ostrość, świadcząca o wysokiej zawartości polifenoli.

Najlepsze oliwy są naturalnie mętne – nie poddane filtracji, zawierające małe fragmenty oliwek. Ta cecha często jednak bywa zafałszowana przez dodatek substancji obniżających klarowność i powodujących zmętnienie imitujące naturalne.

Oliwa z oliwek – data produkcja i data ważności

Zbiory oliwek odbywają się od października do lutego. Oliwę najlepiej spożyć w przeciągu roku od daty jej produkcji. Jeśli ten termin nie został podany na opakowaniu, warto spojrzeć na datę przydatności do spożycia, która najczęściej wynosi 1,5–2lat. Jeżeli od daty ważności pozostało mniej niż 6 miesięcy, warto sięgnąć po świeższą oliwę.

Oliwa z oliwek – certyfikaty

Dobra oliwa z oliwek często posiada certyfikaty świadczące o jej jakości. Jednym z nich jest PDO, czyli Chroniona Nazwa Pochodzenia (ang. protected designation of origin) którą charakteryzują się produkty wytwarzane w konkretnym miejscu i dla niego charakterystyczne. Produkt oznaczony certyfikatem PDO musi być wytwarzany wyłącznie w miejscu określonym w nazwie. Drugim, ważnym certyfikatem jakości jest PGI czyli Chronione Pochodzenie Geograficzne (ang. ang. protected geographical indication) . W tym przypadku produkt oznaczony takim znakiem również musi powstawać w miejscu określonym nazwą, jednak dopuszcza się, by tylko jeden z etapów produkcji tam się odbywał. Regulacje są więc mniej ścisłe, niż w przypadku PDO, jednak oba te oznaczenia świadczą o dobrej jakości posiadającej je oliwy. Podobnie, oznaczenie BIO zapewnia nas, że surowiec użyty do produkcji oliwy nie był traktowany pestycydami.

Oliwa z oliwek – test na jakość

Nawet najbardziej doświadczeni degustatorzy oliwy nie potrafią rozpoznać wszystkich jej zafałszowań. Warto więc przeprowadzić test, który pozwoli ocenić czy jakość wybranej przez nas oliwy faktycznie odpowiada deklaracjom producenta. W tym celu można przeprowadzić w domowych warunkach łatwy i szybki test – włożyć oliwę do lodówki na czas 24 godzin. Prawdziwa oliwa powinna się zestalić pod wpływem niskiej temperatury, a po przeniesieniu do temp. pokojowej odzyskać swoją pierwotną konsystencję. Jeśli oliwa nie skrzepnie, prawdopodobnie zawiera dodatek olejów roślinnych.

Wybór dobrej jakościowo oliwy z oliwek nie jest wcale tak prosty, jak mogłoby się wydawać. Choć popularne jest przysłowie: „oliwa sprawiedliwa, zawsze na wierzch wypływa”, rozpoznanie prawdziwej oliwy nie jest takie łatwe. Mimo to, z pomocą przedstawionych wyżej rad, z pewnością wybór tej najlepszej stanie się dużo prostszy.