logo_bonavita_pl
Menu Close
  • Diety od A do Z

    Diety odchudzające

    • Dieta redukcyjna
    • Dieta śródziemnomorska
    • Dieta ketogeniczna
    • Dieta DASH
    • Dieta Atkinsa
    • Dieta oczyszczająca
    • Dieta low carb
    Wszystkie

    Diety lecznicze

    • Dieta bezglutenowa
    • Dieta dla cukrzyka
    • Diety na chory żołądek
    • Diety nerkowe
    • Diety na chorą wątrobę
    • Diety w chorobach jelit
    Wszystkie

    Diety spersonalizowane

    • Dieta wegańska
    • Dieta wegetariańska
    • Dieta dla sportowca
    • Dieta dla seniora
    • Dieta dla dzieci
    • Dieta w ciąży
    Wszystkie

    Sposoby na odchudzanie

    • Skuteczne odchudzanie
    • Psychodietetyka
    • Produkty wspomagające odchudzanie
    • Przepisy dietetyczne
    • Błędy w odchudzaniu
    • Suplementy na odchudzanie
    Wszystkie
  • Odżywianie

    Produkty spożywcze

    • Owoce
    • Warzywa
    • Produkty zbożowe
    • Oleje i tłuszcze
    • Mięso
    • Ryby i owoce morza
    • Nabiał
    Wszystkie

    Witaminy i suplementy

    • Suplementy diety
    • Suplementy dla sportowców
    • Suplementy na odchudzanie
    • Witaminy i minerały
    • Antyoksydanty
    • Probiotyki
    • Składniki odżywcze
    Wszystkie

    Porady żywieniowe

    • Zdrowa dieta
    • Skuteczne odchudzanie
    • Zdrowe przekąski
    • Superfoods
    • Przygotowywanie żywności
    • Przechowywanie żywności
    Wszystkie
  • Zdrowie

    Zdrowie

    • Zaburzenia odżywiania
    • Odporność i infekcje
    • Układ pokarmowy i trawienie
    • Nerki i układ moczowy
    • Układ nerwowy i mózg
    • Układ hormonalny
    • Serce i układ krążenia
    • Kości, stawy i mięśnie
    • Układ oddechowy
    • Choroby oczu
    • Zdrowie mężczyzny
    • Zdrowie dzieci
    Wszystkie

    Układ hormonalny

    • Tarczyca
    • Cukrzyca

    Układ trawienny

    • Refluks
    • Helicobacter pylori
    • Nietolerancja pokarmowa
    • Zespół jelita drażliwego
    • Zaparcia
    • Wątroba
    • Celiakia
    • Choroba Leśniowskiego-Crohna

    Medycyna naturalna

    • Zioła na odchudzanie
    • Zioła na odporność
    • Zioła na układ pokarmowy
    • Zioła na wątrobę
    • Zioła na serce i układ krążenia
    • Zioła na stres i sen
    • Zioła na kaszel i przeziębienie
    • Zioła na skórę, włosy i paznokcie

    Zdrowie kobiety

    • Ciąża i poród
    • Karmienie piersią
    • Dieta w ciąży
    • Cukrzyca ciążowa

    Uroda

    • Skóra
    • Trądzik
    • Wlosy
  • Psychologia

    Psychologia

    • Rozwój osobisty
    • Motywacja
    • Uzależnienia
    • Zdrowie psychiczne
    • Psychodietetyka
    Wszystkie

    Zdrowie Psychiczne

    • Depresja
    • Zaburzenia psychiczne
    • Stres

    Psychodietetyka

    • Zaburzenia odżywiania
    • Anoreksja
    • Bulimia
  • Sport

    Budowa mieści i trening

    • Trening
    • Mięśnie
    • Płaski brzuch
    • Tkanka tłuszczowa

    Odżywania

    • Dieta redukcyjna
    • Dieta dla sportowców
    • Suplementy dla sportowców
  • Tabele
    • Produkty spożywcze
    • Dodatki do żywności
    • Witaminy

    Produkty spożywcze

    (składniki odżywcze)

    • Drób
    • Nabiał
    • Produkty zbożowe
    • Ryby
    • Słodycze i przekąski
    • Warzywa, owoce, grzyby
    Wszystkie

    Witaminy

    • Witamina A
    • Witamina B12
    • Witamina B6
    • Witamina C
    • Witamina D
    • Witamina E
    • Witamina H
    • Witamina K
    Wszystkie

    Dodatki do żywności

    • E1xx (Barwniki)
    • E3xx (Przeciwutleniacze, Regulatory Kwasowości)
    • E6xx (Wzmacniacze Smaku)
    • E1xxx (Stabilizatory, Konserwanty, Zagęstniki I Inne)
    • E4xx (Emulgatory I Środki Zagęszczające)
    • E9xx (Środki Słodzące, Nabłyszczające I Inne)
    • E2xx (Konserwanty)
    • E5xx (Środki Pomocnicze)
    Wszystkie
  • Przepisy
  • Diety od A do Z

    Diety odchudzające

    • Dieta redukcyjna
    • Dieta śródziemnomorska
    • Dieta ketogeniczna
    • Dieta DASH
    • Dieta Atkinsa
    • Dieta oczyszczająca
    • Dieta low carb
    Wszystkie

    Diety lecznicze

    • Dieta bezglutenowa
    • Dieta dla cukrzyka
    • Diety na chory żołądek
    • Diety nerkowe
    • Diety na chorą wątrobę
    • Diety w chorobach jelit
    Wszystkie

    Diety spersonalizowane

    • Dieta wegańska
    • Dieta wegetariańska
    • Dieta dla sportowca
    • Dieta dla seniora
    • Dieta dla dzieci
    • Dieta w ciąży
    Wszystkie

    Sposoby na odchudzanie

    • Skuteczne odchudzanie
    • Psychodietetyka
    • Produkty wspomagające odchudzanie
    • Przepisy dietetyczne
    • Błędy w odchudzaniu
    • Suplementy na odchudzanie
    Wszystkie
  • Odżywianie

    Produkty spożywcze

    • Owoce
    • Warzywa
    • Produkty zbożowe
    • Oleje i tłuszcze
    • Mięso
    • Ryby i owoce morza
    • Nabiał
    Wszystkie

    Witaminy i suplementy

    • Suplementy diety
    • Suplementy dla sportowców
    • Suplementy na odchudzanie
    • Witaminy i minerały
    • Antyoksydanty
    • Probiotyki
    • Składniki odżywcze
    Wszystkie

    Porady żywieniowe

    • Zdrowa dieta
    • Skuteczne odchudzanie
    • Zdrowe przekąski
    • Superfoods
    • Przygotowywanie żywności
    • Przechowywanie żywności
    Wszystkie
  • Zdrowie

    Zdrowie

    • Zaburzenia odżywiania
    • Odporność i infekcje
    • Układ pokarmowy i trawienie
    • Nerki i układ moczowy
    • Układ nerwowy i mózg
    • Układ hormonalny
    • Serce i układ krążenia
    • Kości, stawy i mięśnie
    • Układ oddechowy
    • Choroby oczu
    • Zdrowie mężczyzny
    • Zdrowie dzieci
    Wszystkie

    Układ hormonalny

    • Tarczyca
    • Cukrzyca

    Układ trawienny

    • Refluks
    • Helicobacter pylori
    • Nietolerancja pokarmowa
    • Zespół jelita drażliwego
    • Zaparcia
    • Wątroba
    • Celiakia
    • Choroba Leśniowskiego-Crohna

    Medycyna naturalna

    • Zioła na odchudzanie
    • Zioła na odporność
    • Zioła na układ pokarmowy
    • Zioła na wątrobę
    • Zioła na serce i układ krążenia
    • Zioła na stres i sen
    • Zioła na kaszel i przeziębienie
    • Zioła na skórę, włosy i paznokcie

    Zdrowie kobiety

    • Ciąża i poród
    • Karmienie piersią
    • Dieta w ciąży
    • Cukrzyca ciążowa

    Uroda

    • Skóra
    • Trądzik
    • Wlosy
  • Psychologia

    Psychologia

    • Rozwój osobisty
    • Motywacja
    • Uzależnienia
    • Zdrowie psychiczne
    • Psychodietetyka
    Wszystkie

    Zdrowie Psychiczne

    • Depresja
    • Zaburzenia psychiczne
    • Stres

    Psychodietetyka

    • Zaburzenia odżywiania
    • Anoreksja
    • Bulimia
  • Sport

    Budowa mieści i trening

    • Trening
    • Mięśnie
    • Płaski brzuch
    • Tkanka tłuszczowa

    Odżywania

    • Dieta redukcyjna
    • Dieta dla sportowców
    • Suplementy dla sportowców
  • Tabele
    • Produkty spożywcze
    • Dodatki do żywności
    • Witaminy

    Produkty spożywcze

    (składniki odżywcze)

    • Drób
    • Nabiał
    • Produkty zbożowe
    • Ryby
    • Słodycze i przekąski
    • Warzywa, owoce, grzyby
    Wszystkie

    Witaminy

    • Witamina A
    • Witamina B12
    • Witamina B6
    • Witamina C
    • Witamina D
    • Witamina E
    • Witamina H
    • Witamina K
    Wszystkie

    Dodatki do żywności

    • E1xx (Barwniki)
    • E3xx (Przeciwutleniacze, Regulatory Kwasowości)
    • E6xx (Wzmacniacze Smaku)
    • E1xxx (Stabilizatory, Konserwanty, Zagęstniki I Inne)
    • E4xx (Emulgatory I Środki Zagęszczające)
    • E9xx (Środki Słodzące, Nabłyszczające I Inne)
    • E2xx (Konserwanty)
    • E5xx (Środki Pomocnicze)
    Wszystkie
  • Przepisy
Facebook
logo_bonavita_pl
Facebook
  1. Home
  2. Artykuły
  3. Karmienie po 6 miesiącu życia – kiedy i jak rozszerzać dietę niemowlaka?
Close
Close
  • Diety od A do Z

    Diety odchudzające

    • Dieta redukcyjna
    • Dieta śródziemnomorska
    • Dieta ketogeniczna
    • Dieta DASH
    • Dieta Atkinsa
    • Dieta oczyszczająca
    • Dieta low carb
    Wszystkie

    Diety lecznicze

    • Dieta bezglutenowa
    • Dieta dla cukrzyka
    • Diety na chory żołądek
    • Diety nerkowe
    • Diety na chorą wątrobę
    • Diety w chorobach jelit
    Wszystkie

    Diety spersonalizowane

    • Dieta wegańska
    • Dieta wegetariańska
    • Dieta dla sportowca
    • Dieta dla seniora
    • Dieta dla dzieci
    • Dieta w ciąży
    Wszystkie

    Sposoby na odchudzanie

    • Skuteczne odchudzanie
    • Psychodietetyka
    • Produkty wspomagające odchudzanie
    • Przepisy dietetyczne
    • Błędy w odchudzaniu
    • Suplementy na odchudzanie
    Wszystkie
  • Odżywianie

    Produkty spożywcze

    • Owoce
    • Warzywa
    • Produkty zbożowe
    • Oleje i tłuszcze
    • Mięso
    • Ryby i owoce morza
    • Nabiał
    Wszystkie

    Witaminy i suplementy

    • Suplementy diety
    • Suplementy dla sportowców
    • Suplementy na odchudzanie
    • Witaminy i minerały
    • Antyoksydanty
    • Probiotyki
    • Składniki odżywcze
    Wszystkie

    Porady żywieniowe

    • Zdrowa dieta
    • Skuteczne odchudzanie
    • Zdrowe przekąski
    • Superfoods
    • Przygotowywanie żywności
    • Przechowywanie żywności
    Wszystkie
  • Zdrowie

    Zdrowie

    • Zaburzenia odżywiania
    • Odporność i infekcje
    • Układ pokarmowy i trawienie
    • Nerki i układ moczowy
    • Układ nerwowy i mózg
    • Układ hormonalny
    • Serce i układ krążenia
    • Kości, stawy i mięśnie
    • Układ oddechowy
    • Choroby oczu
    • Zdrowie mężczyzny
    • Zdrowie dzieci
    Wszystkie

    Układ hormonalny

    • Tarczyca
    • Cukrzyca

    Układ trawienny

    • Refluks
    • Helicobacter pylori
    • Nietolerancja pokarmowa
    • Zespół jelita drażliwego
    • Zaparcia
    • Wątroba
    • Celiakia
    • Choroba Leśniowskiego-Crohna

    Medycyna naturalna

    • Zioła na odchudzanie
    • Zioła na odporność
    • Zioła na układ pokarmowy
    • Zioła na wątrobę
    • Zioła na serce i układ krążenia
    • Zioła na stres i sen
    • Zioła na kaszel i przeziębienie
    • Zioła na skórę, włosy i paznokcie

    Zdrowie kobiety

    • Ciąża i poród
    • Karmienie piersią
    • Dieta w ciąży
    • Cukrzyca ciążowa

    Uroda

    • Skóra
    • Trądzik
    • Wlosy
  • Psychologia

    Psychologia

    • Rozwój osobisty
    • Motywacja
    • Uzależnienia
    • Zdrowie psychiczne
    • Psychodietetyka
    Wszystkie

    Zdrowie Psychiczne

    • Depresja
    • Zaburzenia psychiczne
    • Stres

    Psychodietetyka

    • Zaburzenia odżywiania
    • Anoreksja
    • Bulimia
  • Sport

    Budowa mieści i trening

    • Trening
    • Mięśnie
    • Płaski brzuch
    • Tkanka tłuszczowa

    Odżywania

    • Dieta redukcyjna
    • Dieta dla sportowców
    • Suplementy dla sportowców
  • Tabele
    • Produkty spożywcze
    • Dodatki do żywności
    • Witaminy

    Produkty spożywcze

    (składniki odżywcze)

    • Drób
    • Nabiał
    • Produkty zbożowe
    • Ryby
    • Słodycze i przekąski
    • Warzywa, owoce, grzyby
    Wszystkie

    Witaminy

    • Witamina A
    • Witamina B12
    • Witamina B6
    • Witamina C
    • Witamina D
    • Witamina E
    • Witamina H
    • Witamina K
    Wszystkie

    Dodatki do żywności

    • E1xx (Barwniki)
    • E3xx (Przeciwutleniacze, Regulatory Kwasowości)
    • E6xx (Wzmacniacze Smaku)
    • E1xxx (Stabilizatory, Konserwanty, Zagęstniki I Inne)
    • E4xx (Emulgatory I Środki Zagęszczające)
    • E9xx (Środki Słodzące, Nabłyszczające I Inne)
    • E2xx (Konserwanty)
    • E5xx (Środki Pomocnicze)
    Wszystkie
  • Przepisy

Karmienie po 6 miesiącu życia – kiedy i jak rozszerzać dietę niemowlaka?

🕣 3 min czytania

Aktualizacja: 31 grudnia, 2024

Okres niemowlęcy to czas kiedy dziecko bardzo intensywnie się rozwija, zwiększa się jego zapotrzebowanie na różne składniki pokarmowe i jest bardziej wrażliwe na ich niedobory w diecie. Jest to etap kiedy należy wyjątkowo zadbać o odpowiedni sposób odżywiania.

Przez pierwszą połowę roku karmienie mlekiem matki zapewnia maluszkowi wszystko, co jest mu potrzebne, aby zdrowo rosnąć, ale jest to także odpowiedni czas na wprowadzanie pierwszych nowych potraw do jadłospisu.

SPIS TREŚCI

Toggle
  • Kiedy rozszerzać dietę niemowlaka?
  • Jak rozszerzać dietę niemowlaka?
  • Żywienie niemowlaka po 6 miesiącu
  • Dania dla niemowląt

Kiedy rozszerzać dietę niemowlaka?

Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) rozszerzanie diety powinno zacząć się od 6 miesiąca życia. Naturalne lub sztuczne karmienie powinno być stopniowo uzupełniane posiłkiem dodatkowym w postaci przecieru jarzynowego i zupki papki z dodatkiem kaszy manny i odrobiny oliwy. Według zaleceń pediatrów jest to także dobry czas, aby wprowadzać minimalne ilości produktów zawierających gluten, co ma na celu zapobieganie wystąpienia w późniejszym okresie dojrzewania choroby – celiakii, czyli nietolerancji glutenu.

Jak rozszerzać dietę niemowlaka?

Najważniejszym powodem rozszerzenia diety dziecka jest jego zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze (głównie żelazo i wit. D), których ilość dostarczana z mlekiem matki jest po około 6 miesiącu życia niewystarczająca. Należy pamiętać, że posiłki mają uzupełniać dietę niemowlaka a nie zastępować normalnego karmienia. Troszkę inaczej sprawa wygląda w przypadku dzieci karmionych sztucznie, wprowadzanie dodatkowego posiłku może być zalecane przez lekarza już około 5 miesiąca.

Każde nowe danie powinno być podawane raz dziennie w postaci kilku łyżeczek. Ważną kwestią jest to, aby nie zmuszać niemowlaka do jedzenia, na początek powinno tylko próbować nowych smaków. Nowe produkty powinny być wprowadzane stopniowo z kilkudniowymi przerwami, co pozwoli ocenić czy dziecko lubi dany posiłek lub czy występują jakiekolwiek problemy ze strony układu pokarmowego. Początkowo powinno się wprowadzać przede wszystkim warzywa, później owoce. Kiedy dziecko nauczy się już połykać można zacząć podawać mu dania z malutkimi grudkami.

Każde nowe danie powinno być podawane raz dziennie w postaci kilku łyżeczek.

Każde nowe danie powinno być podawane raz dziennie w postaci kilku łyżeczek.

Żywienie niemowlaka po 6 miesiącu

Po 6 miesiącu do ok. 9 miesiąca wprowadzamy początkowo 1 posiłek dodatkowy (około 1 – 2 w tyg.) w postaci:

  • zupy jarzynowej lub przecieru jarzynowego z dodatkiem dobrej jakości gotowanego mięska lub połówki żółtka (co drugi dzień),
  • kaszki lub kleiku (źródło glutenu),
  • soku lub przecieru owocowego.

W 10 miesiącu – 2,3 posiłki uzupełniające:

  • zupa jarzynowa lub przecier jarzynowy z dodatkiem kaszki, gotowane warzywa i mięso,½ żółtka codziennie,
  • kaszki i kleiki, niewielka ilość pieczywa, biszkoptów lub sucharków
  • przecier lub sok owocowy.

W 11 – 12 miesiącu – 3 posiłki dodatkowe:

  • zupa jarzynowa z kaszką, jarzynka z gotowanym mięsem, ewentualnie z ziemniakiem lub ryżem i całe jajko (co 2 dzień),
  • produkty zbożowe (kaszki, kleiki, pieczywo, biszkopty) razem z produktami mlecznymi ( mleko modyfikowane, twaróg, jogurt, kefir),
  • przecier lub sok owocowy.

Nie powinno się dosalać i dosładzać pokarmów dla niemowlęcia. Konsystencja posiłków dodatkowych w 10 miesiącu powinna stymulować żucie pokarmu.

Dania dla niemowląt

Mus jabłkowy z kleikiem ryżowym.

Składniki:

  • jabłko
  • łyżeczka kleiku ryżowego

Jabłko obierz, pokrój na cząstki. W garnuszku zagotuj niewielką wody. Na wrzątek wrzuć pokrojone jabłko. Gotuj aż jabłko zmięknie. Przestudź i dodaj kleik. Wszystko zmiksuj.

Gotowana marchewka.

Składniki:

  • marchewka
  • łyżeczka oliwy z oliwek

Marchewkę umyj i obierz. Opłucz. Przekrój na połowę. Wrzuć na niewielką ilość wody lub na parę i gotuj do miękkości. Zmiksuj na gładką masę. Dodaj tłuszcz.

Przecier z cukinii.

Składniki:

  • filiżanka pokrojonej cukinii
  • łyżeczka masła

Cukinie zagotuj w niewielkiej ilości wody. Dodaj łyżeczkę masła i zmiksuj.

Zupa z kurczakiem.

Składniki:

  • marchew
  • ziemniak
  • mięso z piersi kurczaka
  • seler
  • pietruszka
  • oliwa

Ugotuj osobno mięso, a osobno warzywa. Zmiksuj z dodatkiem wody z gotowania warzyw. Podgrzej i dodaj odrobinę oliwy.

Zupa krem brokuła z żółtkiem.

Składniki:

  • filiżanka brokuła
  • pół ugotowanego żółtka
  • łyżeczka masła
  • woda

Brokuła ugotuj w niewielkiej ilości wody i dodaj żółtko oraz masło. Zmiksuj.

Żywienie niemowląt musi podążać za zwiększającymi się potrzebami rozwijającego się organizmu. Ważną kwestią jest podawanie maleństwu posiłków, które sporządzone zostały najlepiej samodzielnie z produktów wysokiej jakości. Schematy żywienia nie są zbiorem zasad, które trzeba ściśle przestrzegać, mają one pomóc wprowadzać nowe posiłki do menu dzieci. Należy pamiętać, że przed rozszerzaniem diety powinno się skontaktować z lekarzem.

Literatura:

  1. Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
  2. Bujko Jacek (red.): Podstawy Dietetyki, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2006
Opublikowano ponad miesiąc temu
Oceń artykuł
Oceń artykuł
Autor artykułu:
Kinga Gąsienica - Roj ,
Udostępnij na FB
Wyślij na e-mail
Dodaj do ulubionych
ciąża i poród

Co jeść w czasie ciąży?

Aby organizm dziecka rozwijał się prawidłowo musisz dostarczać mu odpowiednią dawkę wartościowego budulca. Dieta przyszłej mamy musi być zatem różnorodna i bogata w składniki odżywcze. Czytaj dalej...
Zdrowie dzieci

Chcesz, żeby Twoje dziecko jadło…

Każda młoda mama chciałaby zapewne, aby jej pociecha jadła chętnie warzywa. Co jednak, jeśli dziecko za nic w świecie nie chce wziąć ich nawet do rączki? Są na to niezawodne… Czytaj dalej...

Jak długo i do kiedy…

Karmienie piersią jest bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju dziecka, a mleko matki zawiera wszystkie niezbędne, a zarazem unikalne substancje potrzebne wzrastającemu organizmowi maluszka. Czytaj dalej...

Inne artykuły z tej kategorii

kawa rzemieślnicza
Palarnia kawy rzemieślniczej – klucz do idealnej filiżanki
Jak zrobić domową pizzę jak z włoskiej restauracji?
Dieta Low FODMAP IBS i SIBO
Dieta Low FODMAP pod lupą. Co trzeba o niej wiedzieć?
Dieta niemowlaka – co warto dodać, by wspierać jego rozwój i odporność?
Zrównoważone odżywianie w praktyce – co powinno znaleźć się na talerzu? (Artykuł sponsorowany)
Catering dietetyczny w Łodzi – dlaczego warto spróbować?
Czy naprawdę ich potrzebujesz? Fakty i mity o suplementach
Uzależnienia behawioralne – jak rozpoznać problem i gdzie szukać wsparcia?
Kiedy można spać na plecach? Sprawdź!
Monohydrat kreatyny – wsparcie dla ciała i umysłu

Popularne tematy

owoce warzywa Zdrowie dzieci trening
Formularz kontaktowy


    Czy wiesz, że..

    7 faktów, które powinieneś wiedzieć o Matchy
    żywność ekologiczna wady i zalety
    Ekologiczna żywność i kosmetyki. Wady i zalety produktów ekologicznych
    Kozieradka, siemię lniane, pokrzywa na włosy
    Kozieradka, siemię lniane, pokrzywa – naturalna pielęgnacja włosów
    Sok z brzozy – naturalna aspiryna i izotonik!
    Szybka kawa z saszetki – sprawdź co pijesz!
    Inspiracje współczesnej dietetyki żywieniem człowieka pierwotnego
    Zespół Menkesa – objawy, przyczyny, leczenie i dieta

    Artykuły >Zdrowie kobiety

    Dieta dla dzieci karmienie piersią
    śniadanie

    5 pomysłów na zdrowe śniadania do szkoły

    Herbatka koperkowa dla mamy i niemowląt. Herbatka koperkowa na zaparcia i kolki

    karmienie piersią

    Truskawki a karmienie piersią

    Karmienie piersią a okres
    karmienie piersią

    Karmienie piersią a okres

    piwo bezalkoholowe w ciązy i przy karmieniu piersią
    1

    Piwo bezalkoholowe. Czy w ciąży i przy karmieniu piersią można pić piwo bezalkoholowe?

    dieta matki karmiącej jadłospis, przepisy
    1
    karmienie piersią

    Dieta matki karmiącej – jadłospis i przepisy