Jakie działanie ma naparstnica. Czy naparstnica jest trująca?

Aktualizacja: 7 marca, 2025

Naparstnica (Digitalis L.) jest rośliną z rodziny babkowatych. Jednocześnie jest jedną z nielicznych roślin stosowanych do tej pory w medycynie, która nie jest pochodzenia orientalnego. Jako roślina lecznicza została odkryta dosyć późno – nawet Galen, żyjący prawie 2000 lat temu, który miał ogromne znaczenie dla rozwoju medycyny, nie dostrzegł jej potencjału. Dopiero ćwierć wieku temu naparstnica na dobre zagościła w praktykach medycznych i jest w nich wykorzystywana również obecnie.

Naparstnica

Naparstnica zasłynęła w medycynie dzięki składowi chemicznemu, który w specyficzny sposób oddziałuje na ludzki organizm. Charakterystyczna dla naparstnicy jest głównie obecność glikozydów nasercowych, ale także steroli, saponin steroidowych i flawonoidów. W największym jednak stopniu roślina ta wykorzystywana jest ze względu na glikozydy nasercowe. Nie bez powodu, ponieważ mogą one nawet pomóc w ratowaniu życia człowieka.

Naparstnica – działanie

Podstawowym mechanizmem działania glikozydów nasercowych obecnych w naparstnicy jest ich zdolność do hamowania związanej z błoną enzymu Na+ / K+ -ATPazy, czyli tak zwanej pompy sodowo-potasowej. Pompa ta ma kluczowe znaczenie dla potencjału elektrycznego błon komórkowych i sygnalizacji komórkowej. Działanie to określane jest jako dodatnie inotropowe, czyli wzmacniające siłę skurczu serca. W konsekwencji hamowania Na+ / K+ -ATPazy promowana jest wymiana sodu i wapnia, który staje się bardziej dostępny dla kurczliwych białek serca – to z kolei zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego. Glikozydem, który jest odpowiedzialny za takie działanie, jest digoksyna wykorzystywana w leczeniu sercowej niewydolności i migotania przedsionków z szybką akcją komór. Obecnie używana jest ona głównie przy migotaniu przedsionków, a przy niewydolności serca większe zastosowanie znajdują leki takie jak beta-blokery i blokery kanału wapniowego.

Czy naparstnica jest trująca?

W związku z wpływem na aktywność pompy sodowo-potasowej naparstnica może wykazywać pewne działanie toksyczne poprzez oddziaływanie na układ nerwowy. Wielkość toksycznego wpływu na organizm człowieka zależna jest od stężenia jonów potasu i wapnia w organizmie, wieku, stanu zdrowia i obecności lub rodzaju chorób serca. Efekt toksyczny objawia się poprzez zaburzenia inicjacji impulsów niezbędnych do pobudzenia pracy serca oraz nieprawidłowości w ich przewodzeniu. Działanie takie wiąże się z wystąpieniem arytmii i niebezpiecznych dla życia zaburzeń elektrofizjologicznych.

Naparstnica może wykazywać zbawienne dla życia człowieka działanie, jednak zawsze na uwadze należy mieć jej potencjalne działanie toksyczne. Wszelkie zaburzenia sygnalizacji wewnątrz- i międzykomórkowej mogą mieć tragiczne skutki, dlatego każdy kontakt z roślinami zawierającymi glikozydy nasercowe (należy do nich również konwalia majowa) powinien odbywać się pod ścisłą kontrolą. Mimo, że historia zastosowania naparstnicy nie sięga tysięcy lat wstecz, jak w przypadku niektórych roślin, to z pewnością odegrała ona ogromną rolę w postępach w medycynie.