Choroba Parkinsona. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie.

Choroba Parkinsona jest przewlekłym postępującym zwyrodnieniem układu nerwowego przede wszystkim w obszarze istoty czarnej, struktury o nazwie układ pozapiramidowy. Obszar ten odpowiada za wykształcanie się i kontrolę automatycznych, nieświadomych ruchów takich jak zachowanie równowagi czy właściwej postawy ciała, oprócz tego wpływa na płynność i przebieganie bez zakłóceń ruchów świadomych. Głównym efektem degeneracji zlokalizowanych tam neuronów jest niedobór jednego z neuroprzekaźników, jakim jest dopamina. Nazwa choroby wywodzi się od nazwiska angielskiego chirurga, który jako pierwszy opisał w swoim „Eseju o drżączce poraźnej” sześciu chorych wykazujących charakterystyczne objawy.
Choroba Parkinsona – objawy
Objawy dotyczą przede wszystkim układu ruchowego. Chory chodzi i porusza się powoli (bradykinezja), szurając nogami, pochyla się do przodu (propulsja), jego postawa jest niestabilna, ryzyko upadku wysokie, mięśnie kończyn i tułowia są sztywne, bezwolnie drży, mimika twarzy staje się uboga (twarz maskowata), mowa niewyraźna, a pismo stopniowo maleje, aż staje się nieczytelne (mikrografia). Objawami towarzyszącymi wynikającymi z zaburzeń funkcjonowania autonomicznego układu nerwowego mogą być: zaparcia, ślinotok, nadmierna potliwość i wydzielanie łoju prowadzące do stanów zapalnych skóry, częstomocz, hipotonia ortostatyczna, słaba tolerancja zimna. Ponadto pojawiają się zaburzenia snu i depresja.
Choroba Parkinsona – przyczyny
Przyczyny zmian degeneracyjnych dających objawy choroby Parkinsona niestety nie są znane. Choroba nie jest dziedziczona. Około 10% chorych wykazuje jednak specyficzne mutacje genetyczne, które wykrywane były u ich krewnych, także cierpiących na tę chorobę. Zmiany te dotykały genu kodującego białko alfa-synukleinę uczestniczącą w syntezie, magazynowaniu, uwalnianiu z pęcherzyków synaptycznych i wychwycie zwrotnym dopaminy. Prawdopodobnie kaskada zmian prowadzących do powstania choroby rozpoczyna się od destabilizacji i rozpadu tetramerycznych form tego białka. Nieznane są na razie czynniki je wywołujące.
Choroba Parkinsona – diagnostyka
Jak dotąd nie istnieje konkretny test diagnostyczny, służący jednoznacznemu wykryciu choroby. Lekarz przede wszystkim ocenia występujące objawy i przebieg schorzenia. Dokonuje różnicowania z pokrewnymi chorobami neurodegeneracyjnymi takimi jak zanik wieloukładowy czy otępienie z ciałami Lewy’ego, wyklucza miażdżycę naczyń mózgowych jako przyczynę oraz ewentualny wpływ leków mogących dać podobne objawy. W fazie badań jest diagnostyczne wykrywanie alfa-synukleiny zwłaszcza w jej formie ufosforylowanej czy zagregowanej we krwi, płynie mózgowo-rdzeniowym czy włóknach nerwowych skóry. Istnieje szansa, że w przyszłości stanie się ona biomarkerem choroby.
Choroba Parkinsona – leczenie
W związku z brakiem znajomości przyczyny schorzenia, leczenie choroby Parkinsona opiera się na zwalczaniu objawów. Przede wszystkim wdraża się farmakoterapię. Wyróżnia się w tej kwestii trzy podstawowe strategie: uzupełnianie niedoboru dopaminy, zastosowanie substancji o działaniu pokrewnym (tzw. agoniści) lub przedłużenie „żywotności” tego neuroprzekaźnika poprzez zahamowanie jego rozkładu przeprowadzanego przez odpowiednie enzymy.
Najpopularniejszym i najbardziej skutecznym z leków jest lewodopa – aminokwas stanowiący prekursor dopaminy, której niedobór leży u podstaw choroby. Preparaty ją zawierające dodatkowo wzbogacane są w inhibitor enzymatyczny (dekarboksylazy obwodowej), który zapobiega przedwczesnej, przedmózgowej przemianie L-dopy w cenny neuroprzekaźnik.
Niezwykle istotny wpływ na skuteczność leku ma żywienie. By zapobiec wzajemnej konkurencji na etapie wchłaniania, przyjętych łącznie aminokwasów, zaleca się łykać lek wraz z posiłkiem o możliwie niskiej zawartości białka. Dawkę L-dopy zwiększa się w miarę postępowania choroby. Niestety średnio po 5–10 latach od jej pierwszego zastosowania pojawiają się skutki uboczne dotykające narządu ruchu. Pacjenci naprzemiennie wykazują lepszą lub gorszą sprawność motoryczną (okresy „on” i „off”). Sytuacja wymaga wówczas włączenia dodatkowych preparatów jak: agoniści dopaminy (np. bromokryptyna), amantadyna, leki cholinolityczne (np. biperiden), inhibitory MAOB (selegilina) czy inhibitory COMT (entakapon).
U chorych, u których leczenie farmakologiczne przestało być skuteczne i objawy znacznie się nasiliły, możliwe jest przeprowadzenie operacji chirurgicznych. Mogą mieć one charakter nieodwracalnych zmian – niszczenia termicznego takich części mózgowia jak wzgórze (talamotomia) czy gałka blada (pallidotomia). Obecnie bardziej preferowana jest jednak tzw. głęboka stymulacja mózgu (ang. deep brain stimulation). Polega ona na wszczepieniu w odpowiednie struktury mózgowe (gałka blada, jądro niskowzgórzowe lub jądro brzuszno-przyśrodkowe wzgórza) elektrody, która oddziałując prądem o wysokiej częstotliwości czasowo blokuje aktywność danego obszaru. Elektroda pobudzana jest impulsem przesyłanym od stymulatora, który wszczepia się podskórnie w okolicach podobojczykowych. Operacje tego typu przynoszą znaczną poprawę kliniczną, redukując drżenie, sztywność mięśni, spowolnienie, problemy z chodzeniem. Dla jak najdłuższego zachowania sprawności, ważna jest także odpowiednio dobrana rehabilitacja ruchowa.
Choroba Parkinsona – rola żywienia: kaloryczność diety i podaż białka
W chorobie Parkinsona dieta nie cofnie postępu choroby. Może jednak złagodzić skutki uboczne związane ze stosowaniem farmaceutyków oraz pomóc w utrzymaniu optymalnego stanu odżywienia.
- Na pierwszy plan wysuwa się odpowiednia kaloryczność diety, która winna być zwiększona w porównaniu do zapotrzebowania osoby tej samej płci i w podobnym wieku, ale wolnej od choroby. Mimowolne drżenie mięśni, ich napięcie związane jest ze znacznymi dodatkowymi wydatkami energetycznymi. Poza tym sama czynność spożywania posiłku może okazać się wyzwaniem.
- Często u chorych osłabieniu ulega apetyt, zaburzony jest odbiór bodźców smakowych i zapachowych. Niezwykle ważne staje się więc urozmaicenie diety, estetyczne podawanie posiłków i solidne ich doprawianie.
- Ze względu na wspomniany już wcześniej możliwy wpływ aminokwasów zawartych w pokarmach na stopień wchłaniania, tym samym efektywności L-dopy zaleca się ograniczenie podaży białka do niezbędnego minimum tj. 0,8g/kg masy ciała na dzień. Wymóg zmniejszenia spożycia dotyczy zwłaszcza białek pochodzenia zwierzęcego (produkty mleczne, jaja, mięso, ryby), które w stosunku do roślinnych (zboża, warzywa, owoce) zawierają większe ilości dużych obojętnych aminokwasów transportowanych tą samą drogą co lewodopa, tym samym stanowiących dlań konkurencję. Pomocne może być także rozdzielenie w czasie przyjmowania leku oraz konsumpcji produktu białkowego.
Choroba Parkinsona – rola żywienia: zagrożenie osteoporozą
Osoby cierpiące na chorobę Parkinsona znajdują się także w grupie jednostek zagrożonych osteoporozą, głównie ze względu na wiek i niską masę ciała. Nie bez znaczenia pozostaje fakt zwiększonego ryzyka upadkami na skutek zaburzeń równowagi. Słabe kości o nieprawidłowym poziomie mineralizacji będą pękać zdecydowanie łatwiej, w przypadku ewentualnych, poniesionych urazów.
Opisanej sytuacji można zapobiegać, dbając o prawidłową podaż wapnia i witaminy D w diecie. Wapń prócz produktów mlecznych występuje także bogato w roślinach. Obfitujące weń surowce to: mak, niełuskany sezam, nasiona słonecznika, orzechy (laskowe, migdały), suszone owoce (figi, morele), rośliny strączkowe (zwłaszcza soja), zielone warzywa jak: jarmuż, brokuły, natka pietruszki, napoje roślinne (np. mleko sojowe, migdałowe), tofu, alternatywne zboża typu komosa ryżowa czy amarantus. Witamina D występuje przede wszystkim w rybach, jajach, maśle, margarynie oraz jest produkowana endogennie (wewnątrz organizmu) pod wpływem ekspozycji skóry na promienie słoneczne.
Dla prawidłowego wysycenia koścca wapniem ważna jest także odpowiednia, niezbyt wysoka podaż fosforu. Stosunek w diecie tych pierwiastków powinien wynosić 1:1–1,5. Tymczasem jest to niezwykle trudne ze względu na wszechobecność fosforu. Jego związki stosowane są obecnie na skalę masową w produkcji żywności. Zwiększają jakość wędlin, poprawiają soczystość, barwę, kruchość przetworów mięsnych, są powszechnym stabilizatorem. Obecne są zwłaszcza w napojach gazowanych typu coca-cola, produktach instant (zupki i sosy w proszku), wyrobach cukierniczych, żywności fast food i gotowych daniach mrożonych. Jedyną możliwością ograniczenia spożycia fosforu jest sięganie po produkty możliwie najmniej przetworzone.
Choroba Parkinsona – rola żywienia: pozostałe zalecenia
W związku z powszechnością zaparć występujących wśród chorujących na Parkinsona niezwykle istotna staje się odpowiednio wysoka podaż błonnika w diecie. Znajduje się on przede wszystkim w warzywach i owocach, roślinach strączkowych, pełnoziarnistych, ciemnych, grubych produktach zbożowych jak: pieczywo razowe, ryż brązowy, makaron razowy, kasza gryczana, kasza jęczmienna pęczak, płatki zbożowe. By włókno roślinne spełniało swoją oczyszczającą, pobudzającą perystaltykę jelit funkcję, potrzebuje pęcznieć, a zapewni mu to właściwa podaż płynów tj. co najmniej 1,5–2 l/dobę. Pułap ten powinien ulec zwiększeniu w przypadku częstego pojawiania się spadków ciśnienia, przy zmianie pozycji ciała z siedzącej na stojącą (hipotonia ortostatyczna). Dodatkowo, dość niestandardowo, wbrew powszechnym zasadom racjonalnego odżywiania, należy zwiększyć wówczas podaż sodu w diecie, sowicie dosalając potrawy.
Stosowana w chorobie Parkinsona farmakoterapia może zwiększać zapotrzebowanie na niektóre witaminy zwłaszcza z grupy B, stąd warto zwrócić uwagę na ich uzupełnianie. Źródłami witaminy B6 są: drożdże, otręby pszenne, mięso, ryby, rośliny strączkowe (soja, fasola), zbożowe produkty pełnoziarniste (np. kasza gryczana), orzechy (włoskie, laskowe), kapusta, brukselka, szpinak, banany. Kwas foliowy występuje w: zielonych warzywach (szpinak, brokuły, brukselka, kapusta, pietruszka, sałata, szpinak), burakach, orzechach, bananach, pomarańczach, roślinach strączkowych, płatkach zbożowych. Witamina B12 z kolei obecna jest przede wszystkim w produktach zwierzęcych tj. w mięsie, rybach, jajach, serach dojrzewających, roślinnym wyjątkiem są algi (chlorella, spirulina). Ostatnią witaminą, o której podaż powinni zadbać chorujący na Parkinsona jest niacyna (wit. PP), której pokarmowe źródła stanowią: mięso, ryby (tuńczyk, łosoś), orzechy ziemne, nasiona słonecznika, drożdże.
Podsumowując, choroba Parkinsona jest schorzeniem o nadal nie do końca poznanych przyczynach. Istnieją na szczęście skuteczne metody zwalczania jej objawów, a jedną z nich, której roli nie należy pomijać jest właściwe żywienie.
Literatura:
- Kuran W. (2009): Żyję z chorobą Parkinsona. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
- Rudzińska M., Gatkowska I., Mirek E., Szczudlik A. (2007): Poradnik. Choroba Parkinsona. Leczenie farmakologiczne i rehabilitacja. Fundacja Żyć z chorobą Parkinsona.
- Sznejder-Pachołek A., Joniec-Maciejak I., Wawer A., Członkowski A., Mirowska-Guzel D. (2013): α-synukleina – nowe spojrzenie na znane białko. Możliwości wykorzystania w diagnostyce i terapii choroby Parkinsona. Farmakoterapia w psychiatrii i neurologii. 3-4: 151-157
- Traviss K. (2006): Nutrition and Parkinson’s disease: what matters most? Parkinson’s Disease Foundation. http://www.pdf.org/en/winter06_07_Nutrition_and_Parkinson.
- Walczak J.A (2007): Żywienie w chorobie Parkinsona – praktyczny poradnik dla pacjentów. Fundacja Żyć z chorobą Parkinsona.
Udar mózgu jest chorobą, która może wystąpić u nas lub kogoś z naszych bliskich. Warto wiedzieć o niej coś więcej. czytaj więcej
Właściwa dieta i regularna aktywność fizyczna to najlepsza linia obrony przed osteoporozą! czytaj więcej
Trening siłowy można zacząć w każdym wieku. A nawet należy! czytaj więcej
Wieloletnia cukrzyca może doprowadzić do szeregu groźnych dla naszego zdrowia powikłań, które zaobserwujemy na wielu narządach wewnętrznych. Czy wiemy, co może nam grozić? czytaj więcej
Opinie
wyłącz pisanie odpowiedziTwoja opinia jest ważna. Zarówno dla nas jak i innych osób korzystających z naszego serwisu.
Już za 20zł ! Tabela zamienników GRATIS !