Anemia u niemowląt – przyczyny, objawy, wskazówki dietetyczne

Aktualizacja: 11 marca, 2025

Anemia jest stanem, w którym dochodzi do obniżenia stężenia hemoglobiny z obniżeniem, bądź nie, liczby czerwonych krwinek w surowicy krwi, w odniesieniu do aktualnych norm przyjętych dla określonego wieku i płci. U niemowląt można wyróżnić zasadniczo trzy grupy niedokrwistości spowodowane odmiennymi czynnikami. Stawiając diagnozę anemii u niemowlaka, należy wziąć pod uwagę wiek oraz masę urodzeniową jego ciała.

Anemia u niemowląt

Anemia jest bardzo niebezpieczna dla niemowlęcia, ponieważ niedostateczna ilość erytrocytów sprawia, że do komórek ciała dostarczana jest niewystarczająca ilość tlenu prowadząc do niedotlenienia organizmu. Niedotlenienie tkanek ogranicza prawidłowy rozwój psychosomatyczny dziecka, co może być przyczyną m.in. upośledzenia umysłowego.

Przyczyny anemii u niemowląt

Zasadniczo możemy wyróżnić trzy grupy niedokrwistości u niemowląt, które spowodowane są odmiennymi czynnikami:

• wywołane zmniejszonym wytwarzaniem czerwonych krwinek w organizmie, co jest bezpośrednio związane są z niedoborami czynników krwiotwórczych w diecie kobiety przed ciążą oraz w trakcie ciąży, a później w diecie niemowlęcia: żelaza, kwasu foliowego, witamin z grupy B (głównie B6 i B12) oraz witaminy C i E lub erytropoetyny, czyli hormonu wytwarzanego w nerkach, który odpowiada za stymulację różnych etapów wytwarzania czerwonych krwinek;
• sferocytozy, czyli wrodzone anemie związanie ze zwiększonym rozpadem erytrocytów (hemolizą). Przyczyną są anomalie w budowie białek wchodzących w skład błony komórkowej oraz cytoszkieletu erytrocytów. Sferocytoza jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, której wystąpienie u niemowlęcia jest możliwe tylko wtedy, gdy w historii rodziny były osoby, u których zdiagnozowano tę chorobę;
• anemie w wyniku utraty krwi, m.in. z powodu krwotoku wewnętrznego lub zewnętrznego, zbyt częstych lub zbyt obfitych ilości pobieranej krwi od niemowlęcia.

Na anemie narażone są szczególnie niemowlęta urodzone przedwcześnie, które posiadają niższe zasoby żelaza i kwasu foliowego w organizmie oraz niekiedy z powodu niewystarczającej produkcji erytropoetyny.

Ponadto ryzyko anemii jest zwiększone u niemowląt karmionych piersią, którym po ukończeniu 6. miesiąca życia, mama nie rozszerza diety zgodnie z aktualnymi wskazaniami standardów medycznych z 2016 r. Mleko kobiece powinno być podawane niemowlakowi jak najdłużej po pierwszym półroczu, jednak bardzo ważnym elementem jest podawanie dziecku dodatkowych pokarmów. Do przyczyn anemii można zaliczyć również podawanie dziecku wcześniej, niż przed ukończeniem 1. roku życia mleka krowiego, które jest ubogie w żelazo oraz zaburza jego wchłanianie.

Objawy anemii u niemowląt

Anemia z niedoboru żelaza (syderopenia) objawia się bladością skóry dziecka, apatią, dziecko ma mniejszy apetyt oraz nie przybiera na masie ciała i nie rośnie. Ponadto obserwuje się wygładzenie powierzchni języka, stany zapalne w kącikach ust, chrypkę, szorstką skórę mimo stosowania preparatów nawilżających.

Anemia z niedoboru kwasu foliowego i/lub witaminy B12 objawiają się podobnie jak białaczka. Występuje bladożółte zabarwienie skóry, niemowlęta mają często żywoczerwone  i wygładzone błony śluzowe jamy ustnej. Są drażliwe lub spokojne, a ich rozwój psychoruchowy jest zahamowany. Dzieci są apatycznie, nie mają ochoty spożywać pokarmu.

Anemia związana z przedwczesną hemolizą krwinek czerwonych, objawia się głęboką niedokrwistością oraz hiperbilirubinemią (podwyższony poziom bilirubiny we krwi niemowlęcia).

Anemia u niemowląt – wskazówki dietetyczne

Nie bez wpływu pozostaje dieta mamy przed i w trakcie ciąży. Niedobory wybranych składników w diecie kobiety planującej ciążę oraz ciężarnej, wpływają na stan odżywienia tymi składnikami rozwijającego się płodu. Kobiety planujące ciąże oraz ciężarne powinny spożywać produkty spożywcze będące źródłem foliantów w diecie tj. mięso wieprzowe, jaja, warzywa liściaste, owoce cytrusowe, sok pomarańczowy, fermentowane napoje mleczne, a po konsultacji z ginekologiem rozpocząć suplementację kwasem foliowym.  Odpowiednia dawka tego składnika w diecie ciężarnej sprawia, że w organizmie płodu zwiększają się zapasy kwasu foliowego na okres niemowlęcy. W przypadku, gdy u niemowlęcia zostanie zdiagnozowany omawiany typ anemii, zaleca się po konsultacji ze specjalistą wprowadzenie doustnej suplementacji kwasem foliowym oraz witaminą C i kompleksem witamin z grupy B. Podobnie w przypadku witaminy B12, na której niedobór narażone są kobiety na dietach bezmięsnych.

W przypadku stwierdzonej anemii z niedoboru żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12 u niemowląt karmionych piersią zalecana jest doustna suplementacja wybranymi składnikami. Preparat farmaceutyczny z żelazem (najczęściej w postaci kropli) zalecany jest do podawania wraz z niewielką porcją odciągniętego mleka kobiecego lub rozrobionym mlekiem modyfikowanym. Należy podawać preparat między posiłkami, celem zwiększenia jego przyswajalności. Ponadto warto zadbać o zalecaną ilość błonnika w diecie, ponieważ preparaty żelaza sprzyjają zaparciom stolca. Dodatkowo zaleca się podawanie witaminy C, która ułatwia wchłanianie żelaza roślinnego w kosmkach jelitowych oraz uczestniczy w przemianach kwasu foliowego. U niemowląt karmionych mieszankami mlekozastępczymi zaleca się wybieranie mleka modyfikowanego z wyższą zawartością danego pierwiastka.

Anemia jest stanem, który można leczyć i wyleczyć podając suplementację wybranymi składnikami oraz uwzględniając naturalne źródła krwiotwórczych składników w diecie niemowlęcia. Po ukończeniu przez niemowlę 6. miesiąca życia należy rozszerzać regularnie jego dietę oraz zwrócić szczególną uwagę, by codziennie wybierać produkty będące źródłem żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12, B6 w diecie, wzbogacając potrawy niemięsne sokiem z cytryny, aby zwiększyć przyswajalność tego pierwiastka z pokarmów roślinnych. Żelazo i witamina B12 występuje w mięsie zwierzęcym i rybim, kwas foliowy natomiast znajdziesz w produktach zbożowych, zielonych warzywach (koperek, natka, szpinak, brokuły). Witaminę C dostarczysz podając cytrusy, jabłka, maliny i porzeczki.