Anemia – typy niedokrwistości oraz badania krwi

Aktualizacja: 4 czerwca, 2024

Anemia (niedokrwistość) jest schorzeniem dotyczącym nieprawidłowości w parametrach krwi obwodowej, a dokładnie niedoboru erytrocytów, czyli krwinek czerwonych odpowiedzialnych za transportowanie gazów oddechowych lub stężenia barwnika erytrocytów – hemoglobiny. Prawidłowa ilość krwinek czerwonych powinna wynosić u kobiet od 3,9–5,6M/µl, a u mężczyzn – 4,5–6,5 M/µl, natomiast referencyjna wartość stężenia hemoglobiny w krwince mieścić się w przedziale ok. 32–36 g/dl.

Ze względu na przyczynę można wyróżnić trzy podstawowe niedobory:

• niedobór żelaza, które wchodzi w skład barwnika krwi – hemoglobiny,
• niewystarczającej ilości wyprodukowanych nowych krwinek,
• zbyt dużej liczbie krwinek niszczonych w stosunku do nowo powstałych.

Typy niedokrwistości           

Niedokrwistość niedoborowa

Wynika z niedoboru żelaza w diecie lub odpowiednią ilością przyjmowanego mikroelementu, jednak złą przyswajalnością przez organizm. Erytrocyty nie mają wystarczającej ilości hemoglobiny (żelazo wchodzi w skład barwnika), dlatego są niedobarwione. Dodatkowo krwinki charakteryzują się mniejszym rozmiarem, skład osocza i tkanek charakteryzuje się obniżonym poziomem żelaza oraz występuje niski wskaźnik stężenia hemoglobiny w erytrocycie. Niedokrwistość niedoborowa występuje szczególnie u osób unikających mięsa, które jest głównym źródłem żelaza w diecie człowieka.   

Anemia aplastyczna 

Wynika z zahamowania rozwoju komórek szpiku kostnego, w którym powstają erytrocyty. Zbyt mała ilość szpiku skutkuje niedoborem w powstawaniu czerwonych krwinek. Anemia aplastyczna szczególnie często występuje po przebytych infekcjach.

Niedokrwistość hemolityczna

Prawidłowy erytrocyt żyje ok. 120 dni. Gdy okres przeżywalności i użyteczności krwinki zmniejsza się do 90 dni, dochodzi do zbyt wysokiej lizy (śmiertelności) krwinek, w wyniku czego we krwi obwodowej maleje ich stężenie. Obniża się hematokryt, czyli procentowa zawartość elementów morfotycznych krwi. Niedokrwistości hemolitycznej bardzo często towarzyszy żółtaczka, zwiększenie poziomu bilirubiny we krwi oraz obecność urobilinogenu w moczu,  będące wynikiem rozpadu barwnika krwi.

Anemia pokrwotoczna 

Najczęściej występuje po ciężkim urazie, podczas którego doszło do obfitej utraty krwi z krwioobiegu. Anemia pokrwotoczna powstaje po bardzo obfitych miesiączkach, porodzie, urazach tkanek miękkich w wyniku przerwania ciągłości naczyń krwionośnych, często jest wynikiem krwawienia z przewodu pokarmowego, szczególnie u osób z hemoroidami. Łatwo można zauważyć objawy opisanego rodzaju niedokrwistości, gdyż następuje szybkie obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, z jednoczesnym przyspieszeniem akcji serca, dochodzi do omdleń lub zasłabnięć. Bezzwłocznie należy ustalić źródło krwawienia  i dążyć do jak najszybszego zatamowania.

Niedokrwistość w ciąży   

Dotyczy ok. 40% przyszłych mam, dlatego dieta bogata w żelazo jest szczególnie ważna w przypadku ciężarnych. Zdrowa kobieta potrzebuje ok. 14 mg żelaza na dobę, jednak podczas ciąży zapotrzebowanie na ten składnik wzrasta prawie dwukrotnie, do 26 mg dziennie. W miarę rozwoju płodu rośnie zapotrzebowanie na ten pierwiastek, ponieważ wzrasta ilość osocza krwi, a tym samym i jej objętość. Płód pobiera z organizmu matki przez łożysko wszystkie składniki odżywcze w tym żelazo, aby móc samemu zacząć produkować własne erytrocyty. Rozwiązaniem, aby uniknąć anemii podczas ciąży, jest suplementacja, którą warto rozpocząć przed planowaniem dziecka. Dieta bogata w ten pierwiastek przyniesie dodatkowe korzyści.

Niedokrwistość w chorobach przewlekłych    

Wiąże się z postępującym rozwojem chorób przewlekłych np. gruźlicy, dotyczących głównie układu immunologicznego lub pojawia się w wyniku przyjmowania leków. Zwykle związana jest z procesem zapalnym pochodzenia grzybiczego, pasożytniczego, wirusowego lub  tworzeniem się nowotworów w obrębie organizmu. Proces zapalny jest źródłem cytokinin, które hamują erytropoezę (proces powstawania erytrocytów), w związku z czym organizm cierpi na anemię wynikającą z niedoboru krwinek czerwonych. Wyniki badań charakteryzują się małą ilością erytrocytów oraz żelaza we krwi, niskim poziomem transferryny (białko regulujące stężenie jonów żelaza w osoczu krwi i transportujące je do tkanek)  a wysokim transferryny (białko wiążące Fe).

Anemia – badania krwi

W celu wykrycia anemii warto podczas badań morfologii krwi szczególną uwagę zwrócić na wartość hematokrytu, czyli stosunku ilości elementów morfotycznych krwi (płytek krwi, erytrocytów, limfocytów) do krwi obwodowej, a także na MCV – wskaźnik średniej objętości krwinki, MCH – średnią masę hemoglobiny w krwince, MCHC, czyli stężenie hemoglobiny w krwince oraz ilość witaminy B9 oraz B12, ilości transferryny oraz ferrytyny we krwi. Dodatkowo warto zwrócić uwagę na obecność bilirubiny we krwi oraz urobilinogenu w moczu.