Zioła szwedzkie – skład, zastosowanie, przeciwwskazania

Fitoterapia cieszy się dużą popularnością na całym świecie. Przykłady wykorzystania roślin w leczeniu różnych dolegliwości sięgają tysięcy lat wstecz. Naukowcy branży farmaceutycznej i ziołoleczniczej obecnie zarówno tworzą nowe, jak i odtwarzają stare receptury niektórych środków leczniczych, czy poprawiających samopoczucie [1]. Mieszanki lecznicze stanowią najstarszy symbol farmacji i cały czas odkrywane są nowe zastosowania tego, co wcześniej w medycynie było znane mniej lub wcale.
Zioła szwedzkie
Mieszanka ziół szwedzkich znana jest od lat trzydziestych XVIII wieku i była powszechnie stosowana w niemal całej Europie. Stosowana była jako mieszanka 7 różnych ziół połączonych z aloesem w alkoholu z dodatkiem jeszcze innej mieszanki – nazywanej Theriac, która stosowana była w postaci sfermentowanej [2]. Co ciekawe, to mieszanka Theriac jest starsza i była znana już w pierwszym wieku naszej ery w Grecji.
W bliższych nam czasach zioła szwedzkie odzyskały swoją popularność dzięki książkom austriackiej zielarki Marii Treben, która popularność zyskała w latach osiemdziesiątych XX wieku. Aktualnie większą popularnością, niż ekstrakty alkoholowe cieszą się suche mieszanki do samodzielnego przygotowania. Ponadto skład ziół wchodzących w skład się nieco rozszerzył i był modyfikowany przez różne firmy i osoby.
Zioła szwedzkie – skład
W skład pierwszej szwedzkiej mieszanki wchodził aloes oraz mieszanka ekstraktów jesionu, szafranu, rabarbaru, kamfory, senny, arcydzięgla i ostropestu. To głównie na tych składnikach i ich właściwościach – tych udowodnionych w aktualnych pozycjach literaturowych – skupi się pozostała część artykułu.
Zioła szwedzkie – zastosowanie
Główny składnik – aloes – i jego zastosowania dokładnie opisane zostały między innymi w starych irańskich najpowszechniej stosowanych księgach medycznych [3]. Aloes zasłynął w nich między innymi ze swoich właściwości kojących dolegliwości żołądkowo-jelitowe, a także w poprawie regeneracji ran. Szacuje się, że spektrum pozytywnych oddziaływań na organizm człowieka cały czas jest poszerzane, co daje pole do kolejnych badań tej rośliny. Obecnie w badaniach na gryzoniach obserwowane są pozytywne efekty między innymi w poprawie stanu zdrowia w cukrzycy przez usprawnienie funkcji trzustki, lepszą kontrolę stresu oksydacyjnego, a także obniżenie poziomu czynników profilu lipidowego [4-6].
Pierwsze z ziół – arcydzięgiel – według aktualnych danych posiada potencjał w leczeniu chorób układu krążenia. W badaniach na tkankach gryzoni wykazano silne efekty rozluźniające naczynia krwionośne poprzez oddziaływanie ze specyficznymi kanałami jonowymi. Działanie takie jest istotne w celu zapobiegania nadciśnieniu, które może być jedną z przyczyn zgonów z powodów zaburzeń układu sercowo-naczyniowego [7]. Ponadto może stanowić obiecujący środek w spowalnianiu starzenia się skóry na skutek ekspozycji na promienie słoneczne [8].
Kolejne – ostropest plamisty – znany jest powszechnie z korzystnego wpływu na wątrobę. Może mieć jednak szersze zastosowanie – od korzystnego wpływu na zdrowie skóry z obrażeniami słonecznymi po wsparcie organizmu w ograniczaniu skutków ubocznych chemioterapii w terapiach nowotworowych [9]. Ostropest ogranicza działanie hepatotoksyczne i wpływa na poprawę stanu uszkodzonych przez radioterapię skóry i śluzówki [10].
Trzecim składnikiem jest kamfora – znana przede wszystkim z właściwości przeciwzapalnych. Ponadto obecnie badana jest z użyciem modeli zwierzęcych m.in. w aspekcie wpływu na otyłość. W jednym z badań zaobserwowano obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego, trójglicerydów, a także insulinooporności. Suplementacja olejem może wpływać na redukcję tłuszczowej masy ciała przez regulację pracy jednego z receptorów adrenergicznych i nasilenie metabolizmu lipidów dzięki noradrenalinie [11].
Kolejnym składnikiem jest jesion mannowy – w badaniach z udziałem gryzoni po zastosowaniu ekstraktów jesionu obserwowano poprawę stanu zdrowia wątroby i niektórych parametrów świadczących o zaburzeniach metabolicznych i obserwowanych w otyłości [12]. Podobne efekty sugerowane są w przypadku badań z udziałem ludzi z podobnymi zaburzeniami [13].
Kolejny ekstrakt – z korzenia rabarbaru – stanowi potencjalny środek w poprawie stanu zdrowia trzustki i obniżenia markerów jej stanów zapalnych. Badania mówiące o takim działaniu były prowadzone jednak również na gryzoniach [14].
Ekstrakt z szafranu z kolei może mieć potencjał w działaniu protekcyjnym przeciw chorobom układu pokarmowego, a także układu nerwowego i cukrzycy [15-17]. Natomiast ostatnim składnikiem omawianym w tym artykule jest ekstrakt senesu, znany z działania pobudzającego perystaltykę jelit. W różnych modelach badawczych testuje się działanie tego ekstraktu w aspekcie działania przeciwbólowego i ochronnego na komórki wątroby [18-19].
Zioła szwedzkie – przeciwwskazania
Oczywiście tak, jak w przypadku wszelkich form farmacji, w fitoterapii również należy zachowywać wszelkie środki ostrożności. Tworzenie mieszanek o celach leczniczych na skalę komercyjną może być ryzykowne i obecnie bardziej zaleca się tworzenie ich na małą skalę przez specjalistów, którzy zaprojektują mikstury ze specjalnym przeznaczeniem dla konkretnych schorzeń i jednostek chorobowych wśród swoich pacjentów [20].
Ze względu na szeroką gamę składników i ich oddziaływań na organizm ciężko jest przewidzieć dokładne efekty zastosowania. Przykładem mogą być licznie zgłaszane w raportach lekarzy przypadki zapalenia wątroby w wyniku spożywania zbyt dużej ilości przetworów z aloesu [21]. Jak widać spektrum rodzajów substancji występujących
w mieszance ziół szwedzkich jest bardzo szerokie, podobnie jak spektrum ich mechanizmów oddziaływania na ludzki organizm. Przeciwwskazane jest stosowanie ziół na własną odpowiedzialność i bez konsultacji z lekarzem lub specjalistą zajmującym się fitoterapią.
Omówione zostały tylko niektóre z ekstraktów występujących w mieszankach ziół szwedzkich. Aktualnie prowadzone badania wskazują na wysoki ich potencjał w działaniu prozdrowotnym. Skład tych mieszanek może być modyfikowany w zależności od potrzeb – stosowane były przez ostatnie prawie 300 lat, a naukowcy obecnie cały czas badają ich właściwości. Decydując się na włączenie ziołowej suplementacji powinno się jednak unikać pochopnych decyzji – każda substancja może mieć swoje specyficzne skutki uboczne, które
w różny sposób mogą się objawiać u różnych osób.
Literatura:
[1] Kochanowska-Karamyan A.J.: Pharmaceutical Compounding: The Oldest, Most Symbolic, and Still Vital Part of Pharmacy. Int J Pharm Compd. 2016 Sep-Oct;20(5):367-374.
[2] Ahnfelt N.O., Fors H.: Making Early Modern Medicine: Reproducing Swedish Bitters. Ambix. 2016 May;63(2):162-83.
[3] Akaberi M., Sobhani Z., i wsp.: Therapeutic effects of Aloe spp. in traditional and modern medicine: A review. Biomed Pharmacother. 2016 Dec;84:759-772.
[4] Noor A., Gunasekaran S., i wsp.: Improvement of Insulin Secretion and Pancreatic β-cell Function in Streptozotocin-induced Diabetic Rats Treated with Aloe vera Extract. Pharmacognosy Res. 2017 Dec;9(Suppl 1):S99-S104.
[5] Rajasekaran S., Sivagnanam K., i wsp.: Modulatory effects of Aloe vera leaf gel extract on oxidative stress in rats treated with streptozotocin. J Pharm Pharmacol. 2005 Feb;57(2):241-6.
[6] Rajasekaran S., Ravi K., i wsp.: Beneficial effects of aloe vera leaf gel extract on lipid profile status in rats with streptozotocin diabetes. Clin Exp Pharmacol Physiol. 2006 Mar;33(3):232-7.
[7] Kim B., Kwon Y., i wsp.: Vasorelaxant effects of Angelica decursiva root on isolated rat aortic rings. BMC Complement Altern Med. 2017 Oct 2;17(1):474.
[8] Sun Z., Hwang E., i wsp.: Angelica archangelia Prevented Collagen Degradation by Blocking Production of Matrix Metalloproteinases in UVB-exposed Dermal Fibroblasts. Photochem Photobiol. 2016 Jul;92(4):604-10.
[9] DI Caprio R., Monfrecola G., i wsp.: Milk thistle and olive extract: old substances with a new mission against sun-induced skin damage. G Ital Dermatol Venereol. 2017 Nov 30.
[10] Frassová Z., Rudá-Kučerová J.: [Milk Thistle (Silybum Marianum) as a Supportive Phytotherapeutic Agent in Oncology]. Klin Onkol. 2017 Winter;30(6):426-432.
[11] Fu J., Zeng C., i wsp.: Cinnamomum camphora Seed Kernel Oil Improves Lipid Metabolism and Enhances β3-Adrenergic Receptor Expression in Diet-Induced Obese Rats. Lipids. 2016 Jun;51(6):693-702.
[12] Montó F., Arce C., i wsp.: Action of an extract from the seeds of Fraxinus excelsior L. on metabolic disorders in hypertensive and obese animal models. Food Funct. 2014 Apr;5(4):786-96.
[13] Zulet M.A., Navas-Carretero S., i wsp.: A Fraxinus excelsior L. seeds/fruits extract benefits glucose homeostasis and adiposity related markers in elderly overweight/obese subjects: a longitudinal, randomized, crossover, double-blind, placebo-controlled nutritional intervention study. Phytomedicine. 2014 Sep 15;21(10):1162-9.
[14] Zhang W.F., Li Z.T., i wsp.: Expression and clinical significance of rhubarb on serum amylase and TNF-alpha of rat model of acute pancreatitis. J Biol Regul Homeost Agents. 2017 Jul-Sep;31(3):753-760.
[15] Khorasany A.R, Hosseinzadeh H.: Therapeutic effects of saffron (Crocus sativus L.) in digestive disorders: a review. Iran J Basic Med Sci. 2016 May;19(5):455-69.
[16] Khazdair M.R., Boskabady M.H.: The effects of Crocus sativus (saffron) and its constituents on nervous system: A review. Avicenna J Phytomed. 2015 Sep-Oct;5(5):376-91.
[17] Samarghandian S., Azimi-Nezhad M., Farkhondeh T.: Immunomodulatory and antioxidant effects of saffron aqueous extract (Crocus sativus L.) on streptozotocin-induced diabetes in rats. Indian Heart J. 2017 Mar – Apr;69(2):151-159.
[18] Hishe H.Z., Ambech T.A., i wsp.: Anti-nociceptive effect of methanol extract of leaves of Senna singueana in mice. J Ethnopharmacol. 2018 Feb 6;217:49-53.
[19] Sobeh M., Mahmoud M.F., i wsp.: Senna singueana: Antioxidant, Hepatoprotective, Antiapoptotic Properties and Phytochemical Profiling of a Methanol Bark Extract. Molecules. 2017 Sep 8;22(9).
[20] Gudeman J1, Jozwiakowski M. i wsp.: Potential risks of pharmacy compounding. Drugs R D. 2013 Mar;13(1):1-8.
[21] Parlati L., Voican C.S., i wsp.: Aloe vera-induced acute liver injury: A case report and literature review. Clin Res Hepatol Gastroenterol. 2017 Sep;41(4):e39-e42.
Skład ziół prowansalskich i ich właściwości. Do jakich potraw warto ich użyć? czytaj więcej
W okresie jesienno-zimowym najczęściej dochodzi do przeziębień, ale czy musimy leczyć się jedynie preparatami aptecznymi, czy wystarczą nam zioła? czytaj więcej
Opinie
Napisz swoją opinię
wyłącz pisanie odpowiedziTwoja opinia jest ważna. Zarówno dla nas jak i innych osób korzystających z naszego serwisu.
Już za 20zł ! Tabela zamienników GRATIS !
Dotychczas stosowałam jedynie ostropest plamisty, ale po tym artykule na pewno zaopatrzę swoją szafkę!