Witamina F – występowanie, niedobór

Aktualizacja: 10 marca, 2025

Witaminy oraz składniki mineralne są liczną grupą składników odżywczych, które zarówno w organizmie człowieka, jak i w produktach spożywczych występują w niewielkiej ilości. Należą jednak do niezbędnych składników pokarmowych, co oznacza, że muszą zostać dostarczone do organizmu wraz z pożywieniem. Wykazują one ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu, a niedobór czy nadmiar któregokolwiek z nich może skutkować zaburzeniami stanu zdrowia [1]. Dotyczy to również witaminy F. Przyjrzyjmy się jej nieco bliżej.

Witamina F

Witaminą F nazywamy wielonienasycone kwasy tłuszczowe n-3 i n-6, a dokładniej kwas a-linolenowy (ALA) oraz kwas linolowy (LA). Należą one do niezbędnych kwasów tłuszczowych, które muszą zostać dostarczone do naszego organizmu wraz z pożywieniem. Człowiek bowiem nie potrafi ich samodzielnie syntetyzować [2]. Spowodowane jest to brakiem pewnych enzymów, które są zdolne do wprowadzania wiązań podwójnych w pozycjach n-3 oraz n-6.

Warto wspomnieć, że oba omawiane kwasy tłuszczowe w organizmie człowieka występują na zasadzie kompetencyjnego antagonizmu. Oznacza to, iż metabolity tych kwasów wykazują względem siebie działanie przeciwstawne. Metabolity kwasów n-6 co do zasady wykazują działanie prozapalne. Z kolei metabolity kwasu ALA hamują agregację płytek krwi oraz działają przeciwzapalnie. Zarówno kwas ALA, jak i LA są jednak niezbędne dla prawidłowego działania naszego organizmu [3].

Witamina F – występowanie

Zgodnie z zaleceniami International Society for the Study of Fatty Acids and Lipids ilość dostarczanej dziennie energii pochodzącej ze spożycia kwasu linolowego powinna stanowić 2 %, natomiast w przypadku kwasu a-linolenowego powinno to stanowić 0,7 % [4].

Znaczną ilość witaminy F znaleźć możemy w produktach roślinnych. Dużo kwasu linolowego zawierają oleje jadalne, takie jak:

• kukurydziany
• słonecznikowy
• sojowy
• rzepakowy bezerukowy.

Z kolei kwas a-linolenowy powszechnie występuje w błonach chloroplastów roślin, a w mniejszej ilościach również w nasionach. Liściaste warzywa zawierają kwas ALA w ilościach 40-60% ogólnej zawartości kwasów tłuszczowych. Jednakże musimy pamiętać, iż zawartość tłuszczu w tych roślinach jest bardzo mała, dlatego nie mają one istotnego znaczenia w żywieniu jako źródło witaminy F [5].

Witamina F – niedobór

Na podstawie badań klinicznych na osobach dorosłych i dzieciach, a także badań przeprowadzonych na zwierzętach zaobserwowano, iż niedobór niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych prowadzi do:

• zahamowania wzrostu
• powstawania zmian skórnych (np. skóra sucha, łuszcząca się, odbarwiona)
• niedoboru płytek krwi
• zmniejszonego wydzielania gruczołów łojowych
• zwiększenia spożycia wody
• upośledzenia czynności fizjologicznych serca, wątroby, nerek, jak również innych narządów i tkanek
• podniesienia ciśnienia krwi
• bezpłodności
• osłabienia odporności – zwiększenia podatności na infekcje.

Warto pamiętać, że nie tylko niedobór witaminy F w pożywieniu niekorzystnie wpływa na zdrowie. Również nadmierne spożywanie NNKT może przynieść negatywne skutki dla organizmu [6].

Witamina F, czyli inaczej kwasy a-linolenowy oraz linolowy, należy do niezbędnych składników pokarmowych. Oba te kwasy tłuszczowe muszą zostać do organizmu dostarczone wraz z pożywieniem, ponieważ nie jest on w stanie ich samodzielne wyprodukować. Witamina F jest niezwykle ważnym elementem zdrowej diety. Pełni bowiem w organizmie człowieka wiele istotnych funkcji. Znaleźć ją możemy w olejach roślinnych, nasionach oraz zielonych liściach. Znaczny niedobór niezbędnych kwasów tłuszczowych prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych.